Najstarsza przeprawa na Odrze

Systemem mostów spinających odrzańskie wyspy wiódł słynny szlak bursztynowy. Na „Piasku” stoją zabytki, wyspom Młyńskiej, Słodowej i Bielarskiej przydzielono dziś głównie funkcje rekreacyjne.

Mosty młyńskie
Drewniane mosty młyńskie: północny i południowy w 1885 roku zastąpiono zachowaną do dziś stalowo-kamienną konstrukcją z balkonem widokowym między przęsłami. Wraz z mostem Piaskowym, łączącym wyspę Piaskową z lewobrzeżnym Wrocławiem, składają się one na najstarszą we Wrocławiu, bo istniejącą już w XII wieku, mostową przeprawę przez Odrę.

Stare młyny wodne
Pierwsze młyny na wyspach Piaskowej i Młyńskiej zbudowano w XII wieku. Położony obok klasztornej łaźni na Piasku młyn Maria w XIV wieku nabyli augustianie. Drugi młyn, północny, nazywany młynem Bożego Ciała, wykupili w XVII wieku joannici. Cały znajdujący się pod wspólnym zarządem kompleks młyński, zwany Mariackim, po gruntownych przebudowach i modernizacji w XIX wieku stracił wszelkie cechy stylowe. W latach 40. XIX wieku młyny połączono pawilonem, zawieszonym ponad dzielącym wyspy kanałem.

Najstarsze wrocławskie młyny Klara I i Klara II (z ok. poł. XIII w.), które znajdowały się na wyspach Słodowej i Bielarskiej, bezmyślnie wysadzono w powietrze w 1975 roku.

Klasycystyczne kamienice przy ulicy św. Jadwigi
Kamienice te zostały wzniesione według projektu Karla Gottfrieda Geisslera po wielkim pożarze, który w 1791 roku strawił większość zabudowy Wyspy Piaskowej. W pierwszej kamienicy, Pod Złotym Krzyżem (stojącej pod numerem 9), mieściła się niegdyś apteka Pod Królem Salomonem, o czym przypomina figurka Salomona siedzącego pod daszkiem. Po godle drugiego budynku, Oku Opatrzności, oznaczonego numerem 10, pozostała pusta nisza nad wejściem.

Kaplica św. Anny
Kaplica została wzniesiona w latach 1375–1386, w stylu gotyckim, z fundacji opata Jana z Pragi, którego płyta nagrobna tkwi w murze południowej elewacji, obok portalu pochodzącego z trzeciej ćwierci XV wieku. W 1661 roku została poważnie uszkodzona na skutek zawalenia się wieży stojącego vis ļ vis kościoła Mariackiego. W 1818 roku przebudowano ją na szpital. Po odbudowie ze zniszczeń wojennych, w 1948 roku, dawną kaplicę przejęły siostry salezjanki, które prowadzą tu przedszkole.

Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku
Świątynię tę ufundowała około 1150 roku ruska księżniczka Maria, wdowa po Piotrze Włoście (patrz ramka), osadzając przy nim augustianów, którzy przenieśli tu swoją główną siedzibę z góry Ślęży. W XIV wieku miejsce romańskiej świątyni zajął ceglany gotycki kościół o trzech nawach równej wysokości, zamkniętych od wschodu wielobocznie, a od zachodu dwiema wieżami. Z romańskiego kościoła zachował się nad wejściem do zakrystii tympanon fundacyjny, pochodzący z ok. 1153 roku, przedstawiający tronującą Matkę Boską z Dzieciątkiem, której klęcząca Maria Włostowicowa z synem Świętosławem ofiarują świątynię. Widnieje na nim łacińska inskrypcja: Has Matri Veniae do Maria Marie Has Ofert Aedes Swentoslaus Mea Proles, którą można przetłumaczyć następująco: Mario, Matko Łaski Bożej, niech ja Maria Tobie złożę, a ze mną syn mój Świętosław, w darze tej świątyni gmach.

Wśród dobudowywanych stopniowo kaplic bocznych wyróżniają się: gotycka kaplica św. Wawrzyńca (1466–1469), dzieło Jodokusa Tauchena, oraz wczesnobarokowa kaplica Św. Krzyża (1666-1667), wykonana przez Antonia Coldina, z relikwiami św. Krzyża – darem księcia Konstantego Sobieskiego. W 1945 roku zniszczone zostały sklepienia i barokowe wyposażenie, którego miejsce zajęły średniowieczne i renesansowe ołtarze przeniesione tu z różnych miejscowości Śląska, w tym nastawa Maryjnego ołtarza głównego z ok. 1500 roku. Z pierwotnego wystroju ocalała kamienna gotycka chrzcielnica (1464–1472), fragmenty późnogotyckich malowideł oraz nagrobki, np. renesansowy – opata Adama Weisskopfa (zm. 1605). W polu głównym gotyckiego szafiastego ołtarza głównego znajduje się rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, a na jego pięciu skrzydłach – sceny z życia Matki Boskiej. W bocznym ołtarzu nawy północnej w 1965 roku umieszczono ikonę Matki Boskiej Hetmańskiej, przywiezioną po wojnie z Mariampola na Ukrainie. Hetman wielki koronny Stanisław
Jabłonowski zabierał ją na wyprawy wojenne przeciw Turkom, m.in. pod Wiedeń w 1683 roku. W grudniu w sali od południa montowana jest ruchoma szopka.

Wysoko zawieszone sklepienia gwiaździste w nawie głównej i pełne ekspresji trójpodporowe sklepienia naw bocznych zdobią 44 konsole z rzeźbami przedstawiającymi m.in. anioły i proroków.

*Klasztor Augustianów *
Budowę barokowego klasztoru pod kierunkiem Johanna Georga Kalckbrennera, który zajął miejsce średniowiecznego, rozpoczęto w 1709 roku. W roku 1720 ukończono skrzydło zachodnie z kamiennym portalem w fasadzie, a skrzydło wschodnie – dopiero w roku 1802. Po upaństwowieniu klasztoru w 1811 roku budynek przekazano uniwersytetowi. Ulokowano w nim bibliotekę i muzeum, w którym zgromadzono eksponaty ze zwożonych z całego Śląska zbiorów klasztornych. Gdy gmach został zajęty przez dowództwo Festung Breslau, nie ewakuowaną wcześniej część księgozbioru przeniesiono do znajdującego się po drugiej stronie ulicy kościoła św. Anny, który wkrótce spłonął wraz z 300 000 woluminów. W odbudowanym (1956–1659) gmachu ulokowano zbiory specjalne Biblioteki Uniwersyteckiej. Znajduje się w nich m.in. największa w Polsce kolekcja starodruków (w tym ok. 3200 inkunabułów, czyli książek wydrukowanych przed 1501 r.) i rękopisów (najstarszy pochodzi z V w.), a także bogate zbiory graficzne, kartograficzne oraz muzykalia i specjalistyczny
księgozbiór śląsko-łużycki.

*Cerkiew świętych Cyryla, Metodego i Anny *
Cerkiew zajęła dawny kościół św. Jakuba Apostoła, zbudowany dla sióstr augustianek w latach 1686–1690. Jest to jedna z pierwszych we Wrocławiu budowli utrzymanych w stylu włoskiego baroku. Jego szczyt zdobi figura św. Jakuba, a w wieńczącym fasadę tympanonie umieszczono habsburskiego orła z inicjałami cesarza Leopolda I (LI), który uchylił uchwałę protestanckiej Rady Miejskiej, nakazującej przerwanie budowy świątyni. W 1945 roku świątynia spłonęła wraz z wyposażeniem i zdeponowaną w nim częścią księgozbioru Biblioteki Uniwersyteckiej. Po odbudowie przekazano ją w 1963 roku kościołowi prawosławnemu. Do 1977 roku kościół został odbudowany, wyposażony w ikonostas i udekorowany malowidłami.

Od północy przylega do niego skromny budynek (1709–1715) dawnego klasztoru Augustianek (ul. św. Jadwigi 12), które osiedliły się na wyspie Piaskowej pod koniec XIII wieku. Ten skromny dwuskrzydłowy budynek, powstał w latach 1709–1715. Jego portal zdobi figura św. Anny Samotrzeć.

*O tym, jak Piotr Włost obraził księcia *Żyjący w XII wieku Piotr Włost był po księciu Władysławie II Wygnańcu najważniejszą osobą w państwie i, jak głosi legenda, ufundował na Śląsku aż 77 kościołów. Na skutek intrygi działającego na dworze stronnictwa niemieckiego, na którego czele stała żona księcia i zarazem siostra cesarza, został on oskarżony o obrazę majestatu, oślepiony i pozbawiony języka. Bezpośrednim powodem skazania Włosta na tak okrutną karę była ponoć następująca wymiana zdań między księciem a dostojnikiem podczas wieczerzy:

– Późno już – zażartował książę – i chyba u mnie zanocujecie, choć na moim dworze nie tak wygodny mieć będziecie spoczynek jak wasza żona u opata ze Skrzynna!

– Zbyt skromnie cenicie wygody swego dworu, miłościwy panie – powiada na to Włost. – Toć łoże, na którym spoczywa księżna pani obok rycerza Dobka, też musi być miękkie i wygodne!

Najnowszy pomnik Wrocławia
Na skwerze przed kościołem Mariackim w 2005 roku odsłonięto najnowszy pomnik Wrocławia – 4,5-metrową, wykonaną z brązu figurę kardynała Bolesława Kominka (1903–1974). orędownika pojednania polsko-niemieckiego.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Wrocław
Autor: Beata Lejman