Josefov. Dawna dzielnica żydowska. Co trzeba zobaczyć. Plan zwiedzania

Dojazd: stacja metra Staroměstská (linia A) - jest to najbliżej Josefova położona stacja metra.
Nazwa tej dzielnicy bierze się od imienia cesarza Józefa II Habsburga, jej teren obejmuje dawne praskie getto. Jednak początki segregacji miały miejsce w Pradze jeszcze w XIII w., gdy burmistrz zadecydował o zamknięciu społeczności żydowskiej wewnątrz całkowicie odseparowanej od miasta dzielnicy, w której Żydzi zorganizowali sobie życie. Nie mając praw politycznych, Żydzi stworzyli własną dzielnicę. Proces ich emancypacji, zapoczątkowany przez reformy Józefa II, zamknęło nadanie im praw obywatelskich w 1848 r. Dzielnica żydowska stała się od tej chwili częścią miasta.

Z powodu izolacji, Josefov był bardziej zniszczony niż którakolwiek inna dzielnica Pragi; już w końcu XIX w. powstały plany uzdrowienia panującej tu sytuacji budowlanej. W ramach sanacji, zachowano tylko miejsca kultu, cmentarz i ratusz; całą resztę zrównano z ziemią. Z tego przeogromnego placu budowy w ciągu kilku lat zaczęły wzbijać się w niebo budynki reprezentujące wszystkie style epoki, których harmonijne połączenie zaowocowało niezwykłą spójnością zabudowy. Wielką przyjemność sprawia spacer po ulicach Josefova, spokojniejszych niż na Małej Stranie, w czasie którego można odnotowywać wszystkie detale zdobiące wielkie, kolorowe kamienice - fryzy, dźwigające balkony posągi, rzeźbione portale... Możemy prosto z eleganckiego trotuaru ulicy Pařižskiej przejść na brukowane niemal jak wiejskie drogi uliczki w okolicach klasztoru św. Agnieszki. Josefov jest bez wątpienia dzielnicą należącą do najbardziej uroczych w mieście.

Ulica Pařižska
Ta ulica (aleja Paryska), która początek ma na Rynku Starego Miasta, a zmierza w kierunku Čechův Most, nazwę zawdzięcza nawiązaniu do paryskich arterii hausmannowskich. Tworzy ją szereg wysokich kamienic, w których zabudowie przemieszane są - choć we wspaniałej harmonii - elementy zdobnictwa historycyzującego i secesji. Szukający artykułów luksusowych trafili w odpowiednie miejsce: dwa lata temu zapuściły tu korzenie wielkie firmy, jak np. Christian Dior, Nina Ricci...

Nie do pominięcia:
- Budynek pod nr. 19, secesyjna kamienica Bedřicha Bendelmayera.
- Pod nr. 15, przy zbiegu z ul. Široká - zdumiewający budynek w stylu neogotyckim, autorstwa M. Blecha (1906). Oglądając go, nie można zapomnieć o secesyjnej klatce schodowej.
- Opłaci się także rzut okiem na kamienicę pod nr. 9 przy ul. Široká - jest tam wspaniały portal, zdobny w dwie alegorie kobiece zachęcające do wejścia.

Židovské Muzeum (Muzeum Żydowskie) Centrum informacyjne:
Ul. U staré ąkoly 1
tel. 224819456
faks 224819458
www.jewishmuseum.cz
Otwarte od niedzieli do piątku w godz. 9.00-18.00, w soboty i w dni świąteczne wg kalendarza żydowskiego - zamknięte.
Bilety (300 CZK zwykłe, 200 CZK ulgowe, dzieci do lat 6 - za darmo) uprawniają do wstępu do 6 poniżej opisanych miejsc, można je kupić przy wejściu do każdego z nich.

Na Muzeum Żydowskie składa się 6 obiektów, a pośród nich: Dom Ceremonialny, synagogi Wysoka, Klausa, Pinkasa i Maisela oraz Stary Cmentarz Żydowski, czyli większość interesujących miejsc na terenie Josefova, wyłączając synagogę Staronova. Zespół tych obiektów przetrwał - paradoksalnie - dzięki Hitlerowi, który chciał je zachować jako skansen świadczący o ludziach, którzy zginęli w Zagładzie. W synagogach znajdziemy świetne kolekcje przedmiotów liturgicznych i wykorzystywanych w rytuałach religijnych pochodzących z całej Europy. Obecnie ściany synagogi Pinkasa pokryte są złotymi literami wyrażającymi nazwiska prawie 80 000 ofiar obozów zagłady. Zwiedzanie słynnego cmentarza nieco straciło na wyrazie - do niedawna wejście tam związane było z wielkim przeżyciem, dziś trochę przygaszonym przez niezliczone tłumy turystów, tworzące niewyobrażalny ścisk na ścieżkach wiodących do najbardziej znanych nagrobków. Muzeum poniosło wielkie straty w czasie powodzi 2002 r.

Synagogi
Wnętrza synagog praskich pełne są przedmiotów związanych z kultem religijnym, które zostały tu sprowadzone w czasie II wojny światowej decyzją Himmlera, zgodnie z którą w tutejszym getcie miało powstać \"muzeum osobliwości nieistniejącej rasy\"! Naziści zgromadzili tu archiwa judaizmu i obiekty o nieocenionej wartości pochodzące z różnych krajów Europy. Jeśli więc synagogi stojące w centrum miasta dobrze się zachowały, to te, które znajdowały się w innych dzielnicach, nie miały tyle \"szczęścia\" - zostały zniszczone (np. ta w Vinohradach, niegdyś największa w Europie), zmieniły przeznaczenie (w Smíchovie) lub wyznawcy judaizmu je porzucili. Jednak synagoga Jubileuszowa (Jubilejní synagoga), położona niedaleko dworca, przetrwała w dobrym stanie, zadziwiając różnorodnością kolorów.

STARONOVÁ SYNAGOGA (synagoga Stranowa). Ul. Červená 1, Praga 1. Otwarta w godz. 9.00-16.30 od niedzieli do czwartku, w piątki w godz. 9.00-14.00 (dlatego, że w synagodze tej odbywają się piątkowe nabożeństwa). Wstęp - 200 CZK.
VYSOKÁ SYNAGOGA (synagoga Wysoka) i ŽIDOVSKÁ RADNICE (Ratusz). Obecnie zamknięta dla zwiedzających.
KLAUSOVÁ SYNAGOGA (synagoga Klausa) i OBŘADNĺ SĺŇ (Dom Ceremonialny). Ul. U Starého hřbitova 1.
PINKASOVA SYNAGOGA (synagoga Pinkasa). Ul. Široká 3.
ŠPAŇELSKÁ SYNAGOGA (synagoga Hiszpańska). Ul. Duąní 12.
MAISELOVA SYNAGOGA (synagoga Maisela). Ul. Maiselova 10.

Starý Židovský hřbitov (Stary Cmentarz Żydowski)
Wejście: koło Synagogi Pinkasa.
Jest to miejsce najbardziej historyczne i najbardziej tajemnicze w Pradze. Cmentarz założony został w XV w. na tak małej powierzchni, że nagrobki ponakładały się na siebie i przemieszały, tworząc poruszający, niemożliwy do ogarnięcia chaos.

To miejsce zarazem pełne tajemnicy i magii, jak i wywołujące zaciekawienie. Przyciąga ludzi z całego świata, chcących zobaczyć coś nadzwyczajnego, coś, co przetrwało - jeden z największych i najbardziej imponujących cmentarzy żydowskich w Europie. Cisza, jaka w tym miejscu panuje, przecinana jest tylko krakaniem siedzących na drzewach kruków, dobrze komponujących się z nastrojem miejsca, sprawia, że ogarnia nas przedziwne uczucie i wrażenie, że czas się zatrzymał. Założony - jak już powiedziano - w XV w. cmentarz, używany był do 1787 r.; znajduje się na nim niemal 12 000 stłoczonych (z powodu braku miejsca) nagrobków, czasem na kilkunastu poziomach.

Pochowanych tu zostało ok. 100 000 osób, z tego powodu niektóre kamienie są przechylone, na wpół leżące na ziemi. Najstarszym jest grób z 1439 r. - pisarza Avigdora Kara, ostatni pochówek zanotowano w 1787 r. Zdobienie kamieni nagrobnych pozwala na odgadnięcie przynależności rodzinnej i zawodu wykonywanego przez zmarłego - to ostatnie dzięki wyrytym symbolom, np. nagrobek członka rodziny Cohen rozpoznawany po symbolu dłoni wyciągniętych w geście błogosławieństwa. W kącie cmentarza znajduje się niewielki kopiec, oznaczający miejsce, gdzie grzebano dzieci, które zmarły przed osiągnięciem pierwszego roku życia. Nagrobek Jehudy ben Becalela, zwanego rabinem Löw, zmarłego w 1609 r., jest tym, który przyciąga największe tłumy turystów. Wg legendy rabin ten stworzył nieludzką istotę, nazwaną Golemem.

Nie zapomnijmy pomyśleć życzenia, zapisać je na karteczce, a następnie złożyć ją na jego grobie, przyciśniętą kamykiem, by nie uniósł jej wiatr. Jest to zwyczaj wywodzący się z najdawniejszych dziejów ludu Izraela, który zamieszkiwał kiedyś pustynie - zmarłych przykrywano kamieniami. Jeszcze niedawno można było przechadzać się dowolnie między kamieniami nagrobnymi, ale teraz, ze względu na zniszczenie terenu, trzeba podążać wyznaczonym szlakiem, który w godzinach szczytu może być trochę przepełniony. Zatem, by w najwyższym stopniu móc docenić to miejsce, zwiedzanie kompleksu Muzeum Żydowskiego najlepiej jest zacząć od cmentarza i to o godzinie otwarcia. Zyskamy dzięki temu niezatarte wspomnienia, a sam cmentarz poznamy lepiej w samotności niż w otoczeniu grup, których przewodnicy starają się przekrzyczeć nawzajem.

Kláąter sv. Anežky České (klasztor św. Agnieszki)
Ul. U Milosrdných 17, Staré Město, Praga 1
Galeria Narodowa, zbiór sztuki średniowiecznej
tel. 224810628.
Otwarte codziennie z wyjątkiem poniedziałków, w godz. 10.00-18.00.

Na drugim końcu Starego Miasta (względem cmentarza) okolica wokół klasztoru św. Agnieszki zapewnia nastrój spokoju i radości, odnosi się wrażenie prawdziwej sielskości. Jesteśmy tu daleko od wyniosłych wysokich budynków Josefova. Tu domy są niskie, nie epatują kolorami \"tortu z kremem\", brukowane uliczki są nieraz wąskie. Klasztor został niedawno otwarty po renowacji i szczyci się ułatwieniami dla zwiedzających niepełnosprawnych ruchowo. Umieszczono tu kolekcję \"Sztuki średniowiecznej Czech i Europy Środkowej (1200-1550)\". Sam budynek jest jedną z najstarszych budowli gotyckich, która przetrwała wieki późniejsze.

Fundacji klasztoru klarysek domagała się Agnieszka, siostra króla Wacława I, po powrocie z Asyżu, gdzie przebywała pośród sióstr w tym zakonie. Budowę rozpoczęto w 1234 r., ale zakończyła się ona wiele lat później. Sama Agnieszka została kanonizowana przez Kościół katolicki. W 1782 r. zakon spotkał ten sam los, co i inne zgromadzenia klasztorne w Czechach - zamknięto go zgodnie z edyktem Józefa II, budynki przeznaczano na koszary lub magazyny; ten drugi los spotkał klasztor św. Agnieszki. Dziś w tym niezwykłym miejscu wystawiane są obrazy. Ciemny kościół z gotyckimi salami i XIV-wiecznymi sklepieniami wydobywa z płócien piękno. Są to dzieła sztuki czeskiej - ale także słowackiej, niemieckiej i austriackiej. Musimy zarezerwować przynajmniej godzinę, by w pełni móc docenić nie tylko zbiory muzealne, ale i architekturę wnętrza, z którą niewiele budowli w Europie może konkurować. W sali sąsiadującej z kościołem odbywają się koncerty, a mieszcząca się tu kawiarnia z niewielkim tarasem jest bardzo przyjemna,
szczególnie w dni, gdy panuje wielki upał.