Kąpieliska w Polsce - raport NIK nie zachwyca

W niektórych gminach na terenie obszarów wodnych brakowało ratowników, a oznakowanie miejsc niebezpiecznych było niepełne. Zdarzało się, że nie wykonywano wcale badań jakości wody. Natomiast internetowy _ Serwis Kąpieliskowy _, którego zadaniem jest informowanie społeczeństwa o bieżącej sytuacji, zawierał niekompletne, a czasem nawet nieaktualne dane. Sprawiało to, że osoby planujące wypoczynek nad wodą nie miały dostępu do informacji lub znajdywane dane były błędne.

Celem kontroli była ocena organizacji i utrzymania kąpielisk oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli przez jednostki odpowiedzialne. Objęto nią okres od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2014 r. Została przeprowadzona w 12 urzędach gmin oraz 12 państwowych powiatowych inspektoratach sanitarnych w czterech województwach o największej liczbie funkcjonujących kąpielisk (mazowieckie, pomorskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie) oraz dwóch województwach o najmniejszej liczbie kąpielisk (podkarpackie i podlaskie). Kontrolą objęto również Główny Inspektorat Sanitarny.

Negatywną ocenę uzyskały dwa spośród kontrolowanych podmiotów - Urząd Gminy Płaska i Urząd Gminy Miłki. Natomiast pozytywnie, bez stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości, zostały ocenione Urzędy Miasta w Siemiatyczach i Tarnobrzegu, Urzędy Gminy w Ustce, Ostrowie i Mielnie, a także Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne w Sopocie, Słupsku, Ropczycach i Tarnobrzegu.

Woda w polskich kąpieliskach – Błękitna Flaga
Jakość wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli stale się poprawia. W ciągu ostatnich dwóch lat liczba obiektów wyróżnionych_ Błękitną Flagą _ wzrosła w Polsce z 21 do 29. Jest to jednak wynik daleki od ideału. Liczba ta daje nam 12. miejsce w Europie na 18 krajów, w których akweny wodne są istotnym elementem turystyki (Belgia, Chorwacja, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Słowenia, Szwecja, Wlk. Brytania, Włochy). Prowadząca w zestawieniu Hiszpania ma ich 561, druga Francja – 363, a kolejna Grecja – 360. Mamy jednak dobrą wiadomość dla wszystkich lubiących wypoczynek nad Bałtykiem. Nad naszym morzem więcej nagrodzonych _ Błękitną Flagą _ plaż mają tylko Niemcy.

Ponad 30 proc. gmin podejmowało działania mające na celu poprawę jakości wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli. Np. w Mielnie *wybudowano kanalizację sanitarną, a także udzielano organizatorom kąpielisk dotacji na utrzymanie czystości i porządku na plażach. W *Sopocie *władze gminy zrealizowały projekt współfinansowany ze środków unijnych, w ramach którego m.in. przeprowadzono modernizację i oczyszczanie zbiorników retencyjnych, a w *Siemiatyczach prowadzono zabiegi mające m.in. na celu oczyszczanie i napowietrzanie wody.

_ Błękitna Flaga _ to wyróżnienie przyznawane od 1987 r., na jeden sezon kąpieliskowy, kąpieliskom i marinom spełniającym najwyższe standardy w kilku kategoriach, m.in. czystości wody i bezpieczeństwa. Przyznawane jest przez międzynarodowe jury z siedzibą w Kopenhadze, składające się z przedstawicieli wielu międzynarodowych organizacji, m.in. Światowej Organizacji Turystycznej (WTO), Programu Ochrony Środowiska ONZ (UNEP) czy Europejskiej Unii na Rzecz Ochrony Wybrzeży (EUCC).

Bezpieczeństwo podczas kąpieli
W większości skontrolowanych gmin władze zapewniły bezpieczeństwo osób wypoczywających na terenie kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli. Pojawiły się tablice informacyjne, oznakowania stref dla umiejących i nieumiejących pływać, zatrudnieni zostali ratownicy wodni, którym zapewniono sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze, a także sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne.

Niestety jedynie w połowie gmin objętych kontrolą NIK, przedstawiciele urzędów gmin i miejskich ośrodków sportu i rekreacji we współpracy z Policją, Strażą Miejską i WOPR identyfikowali miejsca niebezpieczne na obszarach wodnych gminy. W części z nich Policja patrolowała takie miejsca łodziami motorowymi. Część gmin (np. Mielno i Miłki) organizowała akcje na rzecz poprawy bezpieczeństwa na terenie obszarów wodnych.

NIK podkreśla, że - niezależnie od przyczyn - niezapewnienie ochrony ratownika, braki w oznakowaniu kąpieliska czy niepełne wyposażenie mogą skutkować zagrożeniem dla zdrowia i życia osób korzystających z kąpieli.

Kontrola jakości wody – problemy z nadzorem
Kontrola NIK wykazała *nieprawidłowości w zakresie nadzoru *nad jakością wody. W niektórych gminach (np. gmina Miłki) w kilku miejscach wykorzystywanych do kąpieli w ogóle nie badano jakości wody, a w innych liczba badań jakości wody była mniejsza niż wymagana przepisami (np. w Węgorzewie). Wynikało to z niezgodnych z przepisami wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS).

Jak się okazuje, urząd wydawał wytyczne dla organów Inspekcji Sanitarnej sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa, co powodowało ograniczenie liczby badań wykonywanych dla oceny jakości wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli. Nie zapewnił pozyskania pełnych i bieżących informacji o kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli od organów wykonawczych gmin, organizatorów kąpielisk i państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, co skutkowało nierzetelną informacją w _ Serwisie Kąpieliskowym _, a także nierzetelnym sporządzaniem informacji i sprawozdań do Komisji Europejskiej.

W wyniku przeprowadzonej kontroli Izba wystosowała wniosek do Ministra Środowiska o podjęcie działań w celu nowelizacji ustawy Prawo wodne, do Głównego Inspektora Sanitarnego m.in. o podjęcie działań w celu uaktualnienia danych do _ Serwisu Kąpieliskowego _ i poprawienia jego dostępności dla społeczeństwa oraz do państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych m.in. o podjęcie działań w celu poprawienia nadzoru nad sprawdzaniem czystości kąpielisk.

Maleje liczba kąpielisk w Polsce
W latach 2012–2014 liczba funkcjonujących w Polsce kąpielisk zmalała z 221 do 202, a liczba miejsc wykorzystywanych do kąpieli – z 848 do 459. Na terenie 12 skontrolowanych gmin w 2014 r. otwarto 13 kąpielisk – o trzy mniej w porównaniu do 2012 r. oraz 44 miejsca wykorzystywane do kąpieli – o jedno mniej niż w 2012 r. Odstępowanie od organizowania ww. obiektów spowodowane było wysokimi kosztami ich utrzymania, związanymi przede wszystkim z koniecznością zapewnienia ratowników, sprzętu ratowniczego i zaplecza medycznego oraz trudnościami w pozyskaniu wykwalifikowanych ratowników wodnych. Jedynie w województwie lubuskim wzrosła liczba kąpielisk – z 4 do 6, a w województwie łódzkim – liczba miejsc wykorzystywanych do kąpieli – z 19 do 23.

Serwis kąpieliskowy – pomoc, która utrudnia
Od sezonu kąpielowego w 2013 r., na stronie internetowej GIS uruchomiono _ Serwis Kąpieliskowy _ – ogólnodostępne narzędzie pozyskiwania informacji o polskich kąpieliskach, zawierający informacje obejmujące m.in.: wykaz kąpielisk, bieżącą ocenę przydatności wody do kąpieli, informacje o wprowadzeniu zakazu kąpieli wraz ze wskazaniem przyczyn, ostrzeżenia o występującym lub przewidywanym zanieczyszczeniu wody w kąpielisku. W wyniku kontroli ustalono, że w serwisie przedstawiano nieaktualne lub niekompletne dane z powodu niepełnego lub późnego przekazywania informacji przez organizatorów kąpielisk o wynikach. Stwierdzono również utrudnienia w dostępie do danych zawartych w serwisie, ograniczające przydatność tego narzędzia, dotyczące m.in. możliwości wyszukiwania kąpielisk jedynie po znacznikach, które w przypadku dużej liczby kąpielisk nadmorskich zachodzą na siebie i uniemożliwiają dostęp do danych określonego kąpieliska oraz braku objaśnień wszystkich zastosowanych w serwisie znaków graficznych.

Opracowała Urszula Drukort-Matiaszuk/gw, Wirtualna Polska