Krajobrazy z mickiewiczowskich stronic
W 1831 r. przebywał tu Adam Mickiewicz. Właśnie w okolicach Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego upatruje się pierwowzorów miejsc przedstawionych przez poetę w Panu Tadeuszu.
W 1831 r. przebywał tu Adam Mickiewicz. Właśnie w okolicach Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego upatruje się pierwowzorów miejsc przedstawionych przez poetę w Panu Tadeuszu.
Żerków
Leży w południowej części Wału Żerkowskiego, którego najwyższym wzniesieniem jest Łysa Góra (161 m n.p.m.). Te pagórkowate tereny już w XIX w. określano mianem „Szwajcarii Żerkowskiej”.
Osadę założono w 1283 r. na szlaku handlowym z Wrocławia do Torunia. W XIV w. Żerków otrzymał prawa miejskie. Wielokrotnie zmieniało właścicieli. Maciej Radomicki, wojewoda poznański, wybudował tu wspaniałą rezydencję otoczoną parkiem (przetrwała brama wjazdowa i dom stróża) oraz ufundował barokowy kościół św. Stanisława biskupa.
Jednonawowy kościół został wzniesiony w latach 1710–1717 przez Jana Catenazziego. Barokowe wnętrze ozdabia bogata dekoracja stiukowa, sklepienie pokrywają polichromie Adama Swacha. Ołtarz główny, w którym umieszczony jest obraz Wskrzeszenie Piotrowina przez św. Stanisława autorstwa twórcy polichromii, ołtarze boczne oraz ambona pochodzą z początku XVIII w. W kościele znajduje się pusta trumna fundatora kościoła, wykonana z marmuru dębnickiego. Do świątyni przylega manierystyczna kaplica Matki Boskiej, wybudowana na początku XVII w. przy starym drewnianym nieistniejącym już kościele.
Na ulicy Kościelnej znajduje się XIX-wieczny budynek starej poczty konnej ze stajnią. Z żerkowskiego rynku widoczna jest wieża przekaźnikowa, zbudowana w latach 60. XX w. na morenowym wzniesieniu.
Przeczytaj także:
Śmiełów
Wieś na Wale Żerkowskim nad Lutynią, 4 km na północ od Żerkowa. Przy drodze z Żerkowa, na skarpie pradoliny Warty, znajduje się parking i punkt widokowy, skąd widać lasy oraz zespół pałacowo-parkowy w Śmiełowie.
W pałacu znajduje się Muzeum im. Adama Mickiewicza. Rezydencja pałacowa, zaliczana do najładniejszych w Wielkopolsce, została zaprojektowana przez Stanisława Zawadzkiego dla sędziego Andrzeja Gorzeńskiego. U rodziny Gorzeńskich gościł latem 1831 r. Adam Mickiewicz, gdy nie udało się mu przedostać do ogarniętego powstaniem zaboru rosyjskiego. W 1886 r. majątek został sprzedany Franciszkowi Chełkowskiemu na licytacji. Jego syn Józef wraz z żoną Marią byli jego właścicielami do 1939 r. To oni z pobytu poety w pałacu uczynili wizytówkę Śmiełowa. Rozpowszechniali opowieść, że tu zrodził się pomysł napisania Pana Tadeusza, a miejsca opisane w epopei są poetyckim odniesieniem do konkretnych miejsc w okolicy. Chełkowscy zapraszali do Śmiełowa znamienitych gości. W 1899 r. przyjechał tu Henryk Sienkiewicz, w latach międzywojennych byli: Ignacy Paderewski, Józef Haller, Władysław Tatarkiewicz. Z zaproszenia skorzystały też dzieci Mickiewicza, Maria i Władysław.
Obszerny park krajobrazowy z zabytkowym starodrzewiem urozmaica przepływająca odnoga rzeki Lutyni. Dawni właściciele urządzili w parku Ogródek Zosi, którego ozdobą jest wykonana w latach 30. XX w. rzeźba Żniwiarka Stanisława Jackowskiego. W parku znajduje się także niewielkie lapidarium.
Przeczytaj także:
Czeszewo
Wieś w gminie Miłosław, na prawym brzegu Warty. Znajduje się tu drewniany kościółek . św. Mikołaja, wzniesiony w 1792 r. z fundacji księcia Jabłonowskiego. Gości zaprasza zabytkowa karczma z końca XVIII w. W 1975 r. na terenie Czeszewa odkryto złoże mineralnych wód geotermalnych. Na razie źródeł tych nie wykorzystuje się w celach leczniczych.
Czeszewo jest doskonałym punktem wypadowym na wycieczki w pobliskie lasy łęgowe i do znajdujących się tam rezerwatów: Dwunastak na prawym brzegu i Czeszewski Las na lewym brzegu Warty. Tutaj też znajduje się 3-kilometrowa okrężna ścieżka edukacyjna „Starorzecze”. Na obszarze nadwarciańskich starorzeczy żyje wiele gatunków rzadkich ptaków, m.in. czaple siwe, bociany czarne, kanie czarne i rdzawe, myszołowy.
Kołaczkowo
Wieś 7 km na wschód od Miłosławia. Stoi tu klasycystyczny piętrowy pałac z początku XIX w., który w 1920 r. zakupił Władysław Reymont. Mieszkał tutaj do śmierci w 1925 r. Obecnie w odrestaurowanym pałacu znajduje się siedziba Gminnego Ośrodka Kultury oraz Izba Pamięci Władysława Reymonta.
Przeczytaj także:
Miłosław
Miasto 16 km na północ od Wrześni, poza granicami parku, powstało w średniowieczu, na przecięciu szlaków handlowych prowadzących do przepraw przez Wartę w Nowym Mieście i Pyzdrach. Miłosław otrzymał prawa miejskie dwukrotnie, ostatnio w 1539 r., kiedy był własnością rodu Górskich. Wtedy też stał się silnym ośrodkiem reformacyjnym. W 1607 r. odbył się tutaj synod kościołów protestanckich.
Dzięki działalności Seweryna Mielżyńskiego i Józefa Kościelskiego Miłosław był ważnym polskim ośrodkiem społeczno-kulturalnym w zaborze pruskim.
Pałac wzniesiono w latach 1844–1870 w stylu włoskim według projektu Seweryna Mielżyńskiego. Miał nieregularną bryłę, z dominującą nad całością wieżą. Kolejny właściciel, Józef Kościelski, przebudował go w latach 1895–1901. Wieża została podwyższona, a wejście do pałacu poprzedził czterokolumnowy portyk. Znajdowała się tu słynna Galeria Miłosławska Seweryna Mielżyńskiego, a potem galeria malarstwa i biblioteka Józefa Kościelskiego. Po II wojnie światowej pałac był w ruinie. Odbudowany w latach 60., stał się siedzibą szkoły.
W przypałacowym parku wśród cennych drzew stoi pomnik Juliusza Słowackiego wykonany przez Władysława Marcinkowskiego, ufundowany przez Józefa Kościelskiego. Pomnik odsłonił Henryk Sienkiewicz w 1899 r., w 90. rocznicę urodzin i 50. rocznicę śmierci wieszcza.
Kościół parafialny pw. św. Jakuba ufundował około 1620 r. Łukasz Górski, jako zbór protestancki. W 1629 r. świątynia została przekazana katolikom. Remont i przebudowę późnogotyckiego kościoła przeprowadził w latach 1843–1845 Seweryn Mielżyński, w stylu gotyku romantycznego. W latach 1912–1913 kościół przebudowali ponownie Kościelscy według projektu Rogera Sławskiego. Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVII i XVIII w.
W ołtarzu głównym z początku XVII w. środkowe pole zajmuje obraz Seweryna Mielżyńskiego Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. W nawach znajdują się dwa ołtarze boczne: późnorenesansowy i barokowy z elementami rokokowymi i klasycystycznymi. W kaplicy Kościelskich umieszczony jest XVII-wieczny ołtarz z rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem z XVI w. Ściany i sklepienie pokryte są bogatą polichromią.
W sąsiedztwie kościoła stoi pomnik powstańców Wiosny Ludów. 30 kwietnia 1848 r. pod Miłosławiem oddziały polskie pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego i Feliksa Białoskórskiego odniosły zwycięstwo nad wojskami pruskimi.
Przy drodze z centrum w kierunku Jarocina wznosi się dawny kościół ewangelicki, zbudowany przy wydatnej pomocy cesarza Wilhelma I w latach 1870–1872. Dzwony świątyni zostały przetopione ze zdobycznych armat francuskich. Dziś jest tu siedziba Galerii Miłosławskiego Centrum Kultury.
Nagroda im. Kościelskich
W 1919 r. Władysław Kościelski założył Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, wydający dzieła literatury światowej i polskiej. Znalazło się tu około 20 tysięcy woluminów. Po śmierci żony fundatora, Moniki Kościelskiej (ostatniej właścicielki pałacu) w 1961 r., utworzono w Genewie Fundację im. Kościelskich, która wspiera młodych polskich literatów w kraju i zagranicą. Co roku fundacja przyznaje prestiżową nagrodę, nazywaną polskim literackim Noblem.
Przeczytaj także:
Winna Góra
Wieś 3 km na zachód od Miłosławia. W 1807 r. majątek w Winnej Górze wraz z dworem wybudowanym w końcu XVIII w. przez biskupa Czartoryskiego otrzymał od Napoleona generał Legionów Polskich Jan Henryk Dąbrowski. Mieszkał tu do śmierci w 1818 r., z drugą żoną Barbarą Chłapowską. W latach 1880–1939 majątek był własnością rodziny Mańkowskich. W 1910 r. na miejscu wyburzonego starego dworu stanął neoklasycystyczny pałac, zaprojektowany przez Stanisława Boreckiego. W jednej z sal znajduje się Muzeum im. Jana Henryka Dąbrowskiego.
Pałac otacza założony na przełomie XVIII i XIX w. park krajobrazowy. Pośrodku stawu, na wyspie, stoi pomnik z urną zawierająca serce Stanisława Chłapowskiego.
W późnobarokowym kościele pw. św. Michała Archanioła, wzniesionym w 1766 r., znajduje się mauzoleum generała Dąbrowskiego. Kaplica grobowa dobudowana została w 1863 r. z inicjatywy PTPN. Niszę kaplicy ozdabia popiersie generała oraz tarcza ze słowami hymnu narodowego.
Przeczytaj także:
Ścieżka edukacyjna „Starorzecze”
Ścieżka rozpoczyna się na lewym brzegu Warty przy przeprawie promowej, biegnie obok leśniczówki, terenami zalewowymi przez las urozmaicony starorzeczami. Najokazalsze drzewa liczą kilkaset lat. Na ścieżce wyznaczono 18 punktów z tablicami informacyjnymi, np. „Kolosy Sienkiewicza” czy „Bobry”.
Szlaki turystyczne
1. Szlaki piesze (możliwość wycieczek rowerowych):
Zielony: Żerków – Śmiełów – Lgów – Bieździadów – Dębno – rezerwat Dębno nad Wartą – Nowe Miasto nad Wartą.
Żółty (9,5 km): Orzechowo PKP – Czeszewo prom – Nowa Wieś Podgórna.
Niebieski (15 km): Miłosław PKP – Winna Góra – Miłosław park – Sarnice – Czeszewo prom.
2. Szlaki rowerowe:
Czarny (34 km): Miłosław PKP – Winna Góra – Białe Piątkowo – Czeszewo – Nowa Wieś Podgórna – Śmiełów – Brzóstków – Raszewy – Żerków.
Czerwony (31 km): Miłosław PKP – Bugaj – Rudki – Chrustowo – Mikuszewo – Czeszewo – Dębno – Bieździadów – Żerków.
Przeczytaj także:
Garść przydatnych adresów
Miłosławskie Centrum Kultury
Miłosław, ul. Różowa 6
tel. 061 438 27 79.
Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie
Śmiełów,
tel. 062 740 31 64.
Muzeum gen. Józefa Henryka Dąbrowskiego
Winna Góra,
tel. 061 285 12 77.
Krypta i sarkofag Dąbrowskiego
Winna Góra, Parafia św. Michała,
tel. 061 287 10 61.
Izba Pamięci Władysława Reymonta
Kołaczkowo,
tel. 061 438 50 78.
Przeczytaj także: