Laestadianie - skandynawscy amisze
Nauka o łasce i przebaczeniu oraz życie w abstynencji, z dala od nowoczesnych idei czy rozwiązań i wzajemna kontrola – to najważniejsze założenia ruchu odrodzeniowego laestadian. Ich życie przypomina to prowadzone przez Amiszów, jednak tych konserwatywnych luteranów spotkać można o wiele bliżej, bo na Półwyspie Skandynawskim. Poznajcie ich historię.
W latach 40. XIX wieku w Laponii zapoczątkowany został laestadianizm - konserwatywny nurt odnowy religijnej w luteranizmie. Jego nazwa wywodzi się od założyciela, szwedzkiego pastora i botanika Larsa Laestadiusa. „Prawdziwe i żywe chrześcijaństwo” odkrył po spotkaniu z Millą Clementsdotter, należącą do religijnego ruchu odrodzeniowego, będącego pod silnym wpływem pietyzmu oraz teologii braci morawskich. Będąc w stanie łaski zaczął głosić charyzmatyczne kazania, które przyciągnęły tłumy późniejszych wiernych.
Laestadianie wiodą życie według określonych przed niemalże 200 laty zasad - zupełnie tak, jakby czas się dla nich zatrzymał. Podobnie jak amisze, tworzą duże społeczności, które zamieszkują głównie Europę, przede wszystkim Szwecję, Finlandię i Norwegię, a także USA. Według danych z 2013 roku, na całym świecie żyje ich ok. 171 tys., z czego 26 tys. osób w USA, a reszta w większości w Europie.
Sami wyznawcy nie używają nazwy laestadianie, mówią o sobie po prostu chrześcijanie. Cenią umiejętność życia we wspólnocie, pracowitość, wierność małżeńską i posłuszeństwo prawom społeczności. Nauczają o łasce, pokucie i przebaczeniu. Biblię czytają dosłownie, a ich głównym celem jest życie wieczne w niebie. Po rozłamie na początku XX wieku, wynikającym z różnic doktrynalnych, powstało kilkanaście nurtów laestadianizmu. Ponad 90 proc. wiernych skupia się jednak obecnie w trzech z nich – są to laestadianie konserwatywni (ok. 115 tys., głównie w Europie, tylko 5 tys. w USA), laestadianie pierwotni (ok. 24 tys., z czego 10 tys. w USA) i członkowie grupy Rauhan Sana, czyli Słowo Pokoju ( 21 tys., z czego 6 tys. w USA).
Laestadianie potępiają nowoczesne idee. Nie akceptują np. równouprawnienia, odrzucają nowinki technologiczne, takie jak telewizory czy telefony, unikają rozrywek typu kino, teatr, muzyka rozrywkowa czy zawody sportowe. Członkowie wspólnot nie mogą stosować także środków antykoncepcyjnych, jako że uważają dzieci za dar od Boga. Antykoncepcja to dla nich kontrola nad naturą, której nie uznają. Rodziny laestadiańskie liczą od 4 do nawet 10-12 dzieci. Przedmałżeński seks jest bezwzględnie zakazany. Społeczność kontroluje postępowanie swoich współbraci pod kątem obowiązujących reguł. Naruszanie zakazów skutkuje napomnieniem, może także prowadzić do wykluczenia ze wspólnoty.
Swoją wiarę laestadianie wyrażają także przez wygląd zewnętrzny - ubierają się skromnie i prosto, co ma odzwierciedlać wyrzeczenie się zbytków doczesnych. Kobiety nie mogą się malować ani farbować włosów, zgodnie z przekonaniem, że wszystkie stworzenia Boga są piękne. Wspólnota wyznacza kobietom i mężczyznom tradycyjne role. Kobiety zostają w domu, aby zajmować się rodziną i wychowywaniem dzieci. Małżeństwa zawierane są w młodym wieku, najczęściej tuż po ukończeniu 18 roku życia.
Najpopularniejsze dwa odłamy tego luterańskiego nurtu nieco różnią się od siebie. Laestadianie konserwatywni są najliczniejszą na świecie wspólnotą. Jej członkowie mieszkają głównie w Finlandii, Szwecji i USA. Głównym nauczaniem tej doktryny jest „deklaracja odpuszczenia grzechów” – każdy wierny ma prawo wysłuchać grzechów drugiej osoby i wygłosić iż „może ona wierzyć w wybaczenie wszystkich grzechów w imię Jezusa i Jego świętej krwi”. Wierzą także, że Bóg dał dar wiary każdemu dziecku urodzonemu na świecie, jednak tylko on umieli go przyjąć. Według „konserwatystów” wszyscy inni chrześcijanie, nawet ci z pozostałych grup laestadian, są heretykami i nie ma dla nich miejsca w Królestwie Niebieskim. Choć nie oglądają telewizji, to powoli wkracza w ich życie internet. Raz do roku organizują powszechny czterodniowy zjazd w Finlandii. To największe wydarzenie letnie w kraju – uczestniczy w nim ok. 70 tys. osób.
Natomiast drugą pod względem liczebności grupą, najpopularniejszą w USA, są leastadianie pierwotni. To najbardziej tradycyjna w swych zasadach wspólnota. Są konserwatywni w pielęgnowaniu ideałów pietystycznych – ważna jest intensywna modlitwa, studiowanie Biblii, udział w nabożeństwach, a także prowadzenie nienagannie moralnego życia i prowadzenie działalności dobroczynnej. Unikają wszelkich przyjemności życia doczesnego. Najważniejszym wydarzeniem dla „pierwotnych” jest coroczne spotkanie wspólnoty w szwedzkim Gallivare w Laponii.
udm/pw/ik