Podziemne miasto nietoperzy

Międzyrzecki Rejon Umocniony to jedna z największych podziemnych fortyfikacji świata. System składający się z ponad 100 potężnych bunkrów połączonych siecią podziemnych korytarzy powstał w latach 1934-44 w łuku Odry i Warty, by chronić wschodnią granicę Rzeszy. Dziś jest atrakcją dla turystów i poszukiwaczy skarbów, a także domem dla nietoperzy.

Linia fortyfikacji ciągnie się od miejscowości Skwierzyna, przez Kałwę, Wysoką i Boryszyn aż do Odry. Na powierzchni ziemi składa się z sieci panzerwerków – potężnych bunkrów, a także umocnień dodatkowych – m.in. „zębów smoka” czyli pasów betonowych umocnień mających zatrzymać wrogie czołgi, oraz systemu śluz, które po zamknięciu miały powodować zatopienie przedpola fortyfikacji. Pod ziemią ciągną się natomiast kilometry korytarzy – 21 panzerwerków w centralnej części systemu połączonych jest tunelami o łącznej długości ok. 30 km. Pod ziemią znajdowały się koszary dla wojska, kuchnie, szpitale, składy i magazyny a nawet – linia podziemnej kolei.

Podziemne chodniki drążone były metodą górniczą – pracowało przy nich kilkanaście tysięcy robotników. Budowa przebiegała etapami – najpierw w ramach tzw. linii Niesłysz-Obra wzniesiono pierwsze 12 lekkich schronów wyposażonych w karabiny maszynowe i garaż z armatą przeciwpancerną. Całość uzupełniono siecią jazów, zapór i mostów zwodzonych. Następnie – w 1936 roku – rozpoczęto realizację tzw. Frontu Ufortyfikowanego, czyli budowę systemu ciężkich fortyfikacji w centralnym odcinku całej linii obronnej. Bunkry te miały być wyposażone w karabiny maszynowe, granatniki automatyczne, miotacze ognia, broń przeciwpancerną i artylerię. Miały też zostać połączone systemem dróg podziemnych ułatwiających przemieszczanie wojsk i zapasów amunicji. Według założeń MRU miało być najnowocześniejszą linią umocnień na świecie.

Niestety – wielu złożeń nie udało się zrealizować. Zamiast ciągłej linii powstało zaledwie kilka grup warownych. Najpierw sukcesy Niemców na froncie wschodnim podważyły sens rozbudowywania linii obronnych w tym rejonie, potem na przeszkodzie stanęły coraz bardziej kurczące się zasoby III Rzeszy. Od 1943 roku w podziemiach MRU funkcjonowała fabryka zbrojeniowa Daimlera Benza, w której regenerowano i montowano silniki lotnicze. Prace mające przywrócić umocnienia do pierwotnej funkcji rozpoczęły się w 1944 roku i były spowodowane porażkami na froncie wschodnim. Zabrakło jednak czasu na stawianie kolejnych ciężkich schronów.
Kiedy w styczniu 1945 roku w rejon MRU dotarli Rosjanie – całe umocnienia obsadzone były bardzo nieliczną i do tego kiepsko wyposażoną załogą. Nie bez znaczenia było również zdemoralizowanie niemieckich żołnierzy. Rosjanom pokonanie linii umocnień zajęło zaledwie… trzy dni.

Po wojnie MRU trafiło w ręce Polaków. Jednak przez długi czas nikt nie miał pomysłu na wykorzystanie umocnień, a te niszczały bezpowrotnie. Większość wyposażenia rozszabrowano, wiele obiektów zostało wysadzonych dla pozyskania materiału, przede wszystkim cennej pancernej stali. Do podziemnych labiryntów zapuszczali się miejscowi, a także żądni przygód poszukiwacze z całej Polski. Zdarzały się też śmiertelne wypadki, ponieważ wiele podziemnych konstrukcji pozostaje niezabezpieczonych. W latach 80-tych pojawił się pomysł, by w podziemiach MRU składować radioaktywne odpady z elektrowni atomowej w Żarnowcu, jednak potem budowę elektrowni przerwano.

Obecnie większość obiektów północnej i południowej części MRU jest opuszczona. W części centralnej powstał natomiast podziemny rezerwat nietoperzy. Część nadziemnych i podziemnych fortyfikacji udostępniona jest do zwiedzania – w zeszłym roku odwiedziło je ponad 40 tys. turystów.

Tekst: Michał Piotrowski (eMPi)

Sprawdź najlepsze oferty: www.otowakacje.wp.pl www.wycieczki.wp.pl