Rolniczej krainy czar
Park Krajobrazowy Dezyderego Chłapowskiego powstał dla zachowania modelowo ukształtowanego w XIX w. krajobrazu rolniczego. Liczne dworki i pałace oraz zabytki sakralne są dopełnieniem tej malowniczej rolniczej krainy.
Park Krajobrazowy Dezyderego Chłapowskiego powstał dla zachowania modelowo ukształtowanego w XIX w. krajobrazu rolniczego. Liczne dworki i pałace oraz zabytki sakralne są dopełnieniem tej malowniczej rolniczej krainy.
Racot
Wieś w gminie Kościan, słynąca z Państwowej Stadniny Koni, utworzonej w 1928 r. Siedziba stadniny mieści się w wybudowanym pod koniec XVIII w. pałacu.
W 1780 r. w Racocie osiadł książę Antoni Barnaba Jabłonowski. Wzniósł tu kościół i rezydencję. W 1793 r. gośćmi Jabłonowskiego byli m.in. Tadeusz Kościuszko i książę Józef Poniatowski. Gościł tu także pierwszy prezydent Warszawy Ignacy Wyszkota Zakrzewski oraz Józef Wybicki. Długi zmusiły księcia Jabłonowskiego do sprzedaży dóbr w Racocie. Nabywcą został Wilhelm Orański, późniejszy król Niderlandów. Po objęciu tronu Wilhelm I przekazał Racot swoim spadkobiercom. Po odzyskaniu niepodległości pałac i majątek przeszły na własność skarbu państwa. Wyremontowaną rezydencję przeznaczono na siedzibę Prezydenta Rzeczpospolitej. Bywali tu prezydenci Wojciechowski i Mościcki. Pałac w Racocie zaprojektował prawdopodobnie Dominik Merlini. Zabudowania pałacowe powstawały w latach 1780–1791. Na zachód i północ od pałacu znajduje się park. Budynki wielokrotnie ulegały rozbudowom, m.in. w 1902 r. do pałacu w miejsce galerii łączącej go z oficyną dobudowano trzypiętrowe północne skrzydło.
Klasycystyczny piętrowy pałac wzniesiono na rzucie prostokąta. Ozdobą frontowej elewacji jest portyk wsparty na czterech kolumnach toskańskich, zwieńczony frontonem z herbem Jabłonowskich i orderami Orła Białego i św. Stanisława. Elewacja ogrodowa w centralnej części ozdobiona jest trójbocznym ryzalitem. Wewnątrz zachowały się stare boazerie, drzwi oraz sztukatorskie i malarskie dekoracje.
W skład zespołu pałacowo-parkowego wchodzą zbudowane pod koniec XVIII w. oficyny, dawna wozownia, stajnia oraz budynek mieszkalny z początku ubiegłego wieku.
W sąsiedztwie pałacu wznosi się niewielki barokowy kościół pw. św. Stanisława Kostki i św. Jerzego zbudowany w latach 1768–1780 jako kaplica pałacowa. Świątynia zbudowana jest na planie krzyża greckiego. Dach zwieńczony jest smukłą drewnianą sygnaturką z cebulastym hełmem. W kościele znajduje się późnobarokowy architektoniczny murowany ołtarz główny. Przy wejściu stoi drewniana niska XIX-wieczna dzwonnica.
Pomiędzy pałacem a kościołem biegnie Aleja Jabłonowskich, w kierunku leżącej na północ wsi Witkówki. Aleja obsadzona jest 148 lipami drobno- i szerokolistnymi. Niektóre drzewa mają ponad 4 m obwodu. Aleja jest pomnikiem przyrody. Jej długość wynosi ok. 1,2 km.
Przeczytaj także:
Choryń
Wieś 2 km na wschód od Racotu. Zachował się tu XVIII-wieczny zespół dworski. W czasie gdy dwór należał do Taczanowskich, gościł tu dwukrotnie, w 1831 i 1832 r., Adam Mickiewicz. Mieszkał w mniejszym dworku, który powstał z przebudowanej dawnej dworskiej oficyny. Zachowały się tu także zabudowania gospodarcze z XIX w.
Kopaszewo
Wieś w gminie Krzywiń z zachowanym zespołem pałacowo-parkowym i przypałacową kaplicą. Klasycystyczny pałac zbudowany w 1801 r., po pożarze został w 1892 r. odbudowany. Od 1844 do 1939 r. pałac był własnością rodziny Chłapowskich.
Na pamiątkę wizyty wieszcza w 1831 r. w salonie urządzona została izba pamięci Adama Mickiewicza. Wokół pałacu rozciąga się angielski park krajobrazowy, założony w czasie budowy pałacu, a w połowie XIX w. powiększony. Późnobarokowa kaplica pałacowa pw. Matki Boskiej Śnieżnej z 1794 r. zbudowana została z fundacji Skórzewskich, którzy byli właścicielami Kopaszewa przed Chłapowskimi. Budynek wzniesiono na rzucie wydłużonego ośmioboku, z kwadratową dwukondygnacyjną wieżą od zachodu. W późnobarokowym ołtarzu głównym z 1794 r. znajduje się obraz z 2. połowy XVII w. Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kaplica jest początkiem i końcem Kopaszewskiej Drogi Krzyżowej.
Kopaszewska Droga Krzyżowa
Ufundował ją w 1855 r. Jan Koźmian po samobójczej śmierci żony Zofii, córki generała Dezyderego Chłapowskiego (pochowanej w rodzinnym grobowcu Chłapowskich w Rąbiniu). Droga krzyżowa powstała wzdłuż drogi, którą w dniu pogrzebu szedł kondukt.
Kopaszewska Droga Krzyżowa spod kaplicy pałacowej w Kopaszewie do grobowca Chłapowskich i z powrotem liczy 16 km. Na drodze umieszczono kopie stacji (odlewane z żelaza płaskorzeźby), oryginały znajdują się wewnątrz kaplicy pałacowej w Kopaszewie.
Przeczytaj także:
Jerka
Wieś oddalona 3 km na południowy wschód od Kopaszewa. Przed wojną mieszkał tu Witold Wańkowicz, u którego bywał często jego brat, publicysta i pisarz, Melchior. W budynku, w którym mieszkali Wańkowiczowie, znajduje się dzisiaj przedszkole. Działające w gminie Krzywiń Towarzystwo im. Wańkowicza zabiega o utworzenie we wsi muzeum poświęconego pisarzowi.
Rąbiń
Wieś w gminie Krzywiń na Równinie Kościańskiej. W kościele parafialnym świętych Piotra i Pawła znajduje się mauzoleum rodowe Chłapowskich. Sam kościół wzniesiono na przełomie XV i XVI w., w połowie XVII w. dobudowano kaplice boczne Matki Boskiej i św. Józefa. W kościele znajduje się późnobarokowy ołtarz główny z połowy XVIII w., późnobarokowe tabernakulum oraz ołtarze boczne w kaplicach, późnorenesansowa ambona z XVII w. i XIX-wieczna chrzcielnica. Wejście na plac przykościelny prowadzi przez neogotycką bramę z dzwonnicą.
Turew
Wieś w gminie Kościan, od 1730 do 1939 r. gniazdo rodowe Chłapowskich. W 1812 r. przebywał tutaj Napoleon.
Zachował się tu zespół pałacowo-parkowy rodziny Chłapowskich, który jest dziś siedzibą stacji badawczej Zakładu Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Dwupiętrowy pałac został zbudowany w stylu barokowym w 1749 r. przez kasztelana międzyrzeckiego Stanisława Chłapowskiego; kilkakrotnie przebudowany (1820–1830 i 1908–1909).
Pałac wzniesiono na planie prostokąta, jedenastoosiowy z trzyosiowymi ryzalitami w środku obu fasad i dwoma dwuosiowymi ryzalitami bocznymi w elewacji frontowej. Środkowy ryzalit fasady frontowej zwieńczono trójkątnym frontonem. Do wschodniego ryzalitu fasady frontowej przylega neogotycka przybudówka, przypominająca czworoboczną wieżę. Połączona jest z nią neogotycka kaplica Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej (1846–1847). Pomieszczenia pałacowe mają częściowo zachowaną dekorację stiukową, w tym projektowaną przez Ignacego Graffa. Przy pałacu znajduje się obszerny park z cennymi okazami kilkusetletnich drzew.
Przeczytaj także:
Manieczki
Wieś 8 km na zachód od Śremu. W 1781 r. nabył ją generał Józef Wybicki, działacz polityczny, publicysta, poeta i pisarz, autor Pieśni legionów polskich. Tutaj w dworku zamieszkał ze swoją żoną Esterą Wierusz-Kowalską. Wybicki był jednym z uczestników obiadów czwartkowych odbywających się na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Brał udział w pracach Komisji Edukacji Narodowej. W czasach, gdy osiadł w Manieczkach, stworzył swój najwybitniejszy dramat Zygmunt August. Zmarł w 1822 r. Niedługo potem dwór spłonął. Dzisiejszy neobarokowy dworek w Manieczkach wybudowany został w 1894 r. w nieco innym miejscu. W 1978 r. zostało tu otwarte muzeum im. gen. Józefa Wybickiego. Dwór położony jest w 6-hektarowym parku krajobrazowym z końca XVIII w., gdzie znajduje się kaplica w formie rotundy, wzniesiona w 1786 r. przez Wybickiego. W sąsiedztwie dworku na granitowym głazie znajduje się żeliwne popiersie generała oraz swoisty pomnik: dwie ułamane kolumny, upamiętniające pojedynek braci Kołaczkowskich o
dziewczynę, o czym informuje tablica pamiątkowa.
Muzeum gen. Józefa Wybickiego
Manieczki, ul. Parkowa 3
tel. 061 282 09 60.
Dezydery Chłapowski
Żołnierz kampanii napoleońskiej i dowódca wojsk powstańczych z 1830 i 1848 r., był twórcą rolniczego krajobrazu w Parku. Urodził się w 1788 r. w Turwi. Po okresie wojen napoleońskich w 1815 r. wrócił do rodzinnego majątku i zajął się jego reformą. Od 1819 r. wprowadzał w życie pomysły podpatrzone podczas pobytu w Anglii. Stosował płodozmian, pogłębił orkę, zwiększył nawożenie i uprawę roślin na pasze. Zbudował nowoczesne budynki gospodarcze, szkolił młodych rolników. Otoczył pola i drogi żywopłotami i drzewami. W wyniku działań m.in. nawadniających, powstał tu specyficzny mikroklimat, sprzyjający uprawom i zwiększaniu plonów.