Sardynia. Historia. Ciekawostki. Co warto wiedzieć
Sardynia od kilku lat jest sukcesywnie odkrywana. Jaka jest jej historia? Co warto o niej wiedzieć? Sprawdźmy, co wiemy na jej temat.
Sardynia w historii Europy nie odegrała znaczącej roli. W regionie była jednak cały czas ważnym punktem na mapie. Różne są daty dotyczące przybycia na wyspę pierwszych mieszkańców. Prawdopodobnie było to około 100-150 tys. lat p.n.e. Pierwsze znalezione narzędzia pochodzą z około 35 tys. lat p.n.e. Interesujące są pochodzące z 3500-2700 p.n.e. (Ozieri) groby w ziemi, a w zasadzie w skałach Domus de Janas. Na Sardynii tych ruin jest jeszcze około 1500. W okresie kultury Ozieri powstały również menhiry. Ustawiane na ziemi z ciosanego kamienia i z głazów budowle kryte w kształcie tuneli lub ustawiane w kształcie koła bądź prostych linii. Do dzisiaj nie wiadomo dokładnie czemu służyły. Ustawiono je około 5000-2000 lat p.n.e. Podobne budowle znajdują się we Francji czy Anglii.
Najwięcej jednak po sobie zostawili ludzie z okresu kultury nuragijskiej (XVII do IX p.n.e.). Nuragi (nuraghe) to miasta warowne budowane do obrony danego regionu. Najczęściej były budowane w kształcie koła z 1 do 4 wież. Z jednego „nuraga” widać było wieże dwóch kolejnych. Na zewnątrz powstawały miasteczka kupców, rzemieślników i plebsu. Na całej Sardynii wybudowano ich około 7 tys. Największym i najlepiej zachowanym jest Nuraghe su Nuraxi (koło Barumini).
Z tego też okresu pochodzą olbrzymie groby Tombe di Gigante, w których chowano wodzów i właścicieli ziemskich. Budowane były tylko z kamienia w kształcie ołtarzy (np. 40 m długich) lub grobów z płyt kamiennych o długości kilku metrów ze specjalnym otworem pozwalającym duszy wyjść na zewnątrz. Oba rodzaje budowli przetrwały wieki pomimo, że wybudowano je bez zaprawy. Kształt i sposób budowy dzisiaj oglądanych budowli świadczy o tym, że nuragijczycy byli biegłymi budowniczymi i architektami. Nuragi były budowane metodą schodkową do wysokości 20 m. - podobnie jak piramidy w Egipcie. Z nuragijczyków rekrutowały się też armie faraonów. Egipskie zapisy mówią o najemnikach sardyńskich już w latach 2500 do 2000 p.n.e. Ludy te oddawały cześć bogom wody. Naród był kastowy: dowódcy wojowników i właściciele regionów, kapłani, plebs (pasterze, rolnicy).
Pierwszymi znanymi „obcymi”, którzy zamieszkali na Sardynii byli Fenicjanie. Osiedlali się w X i IX wieku p.n.e. Najstarszymi miastami fenickimi na wyspie były Bithia, Karalis, Nora, Sulc i Tharros. Prawdopodobnie to Fenicjanie nazwali wyspę Sardynią a jej mieszkańców Sardami, Sardyńczykami. Dzisiaj można zobaczyć ruiny fenicko - rzymskiego miasta Nora koło Puli, dostępne do zwiedzania muzeum archeologiczne o tej samej nazwie „Nora”.
W końcu VI wieku p.n.e. zawładnęli wyspą Kartagińczycy. Panowali na niej pomimo wojen punickich aż do drugiej połowy III wieku p.n.e. Bunt najemnych żołnierzy kartagińskich spowodował przejęcie wyspy przez Rzymian w 238 r. p.n.e. i wcielenie jej do Rzymu w 227 r. p.n.e. Ludy Sardynii kilkakrotnie próbowały przeciwstawić się dominacji Rzymu. Nie odniosły jednak zwycięstwa.
W II wieku n.e. na Sardynii zapanował spokój. Drogi wybudowane przez Rzymian umożliwiły rozwój miast rzymskich i punickich oraz rozwój gospodarczy Sardynii. Jeszcze kilkukrotnie Sardynia przechodziła w obce ręce. Wandale przejęli ją w 455r., w rękach Bizancjum znalazła się w 530r. a w 711r. w rękach Arabów. Od IX wieku Sardynia ponownie jest we władaniu chrześcijan. W XIII wieku Sardynię zdobyli Aragończycy (dzisiaj Aragonia region Hiszpanii)
, w XV wieku Hiszpanie, w 1708r. zajęta była przez Wielką Brytanię, w 1714r. przyznana Austrii, w 1720r. przekazana została księstwu Sabaudinii (dzisiaj region Savoie we Francji). Za sprawą między innymi Giuseppe Garibaldiego, (który mieszkał na wysepce Caprera koło Sardynii) od 1861r. Sardynia była w Zjednoczonym Królestwie Włoskim, a od 1948 na zasadzie autonomii w Republice Włoskiej. Urodzony w Nicei Giuseppe Garibaldi był tym Włochem, który walcząc o wolne Włochy w 1863r. domagał się od Europy wolnej Polski.
Dzisiaj gospodarka Sardynii oparta jest o przemysł wydobywczy – rudy cynku, żelaza, miedzi, srebra i antymonu oraz boksytów. Znane też są kamieniołomy alabastru. Na bazie własnych surowców powstały huty ołowiu i cynku. Sardynia ma też stocznie, cementownie, zakłady chemiczne, metalowe i włókiennicze oraz własną rafinerię ropy naftowej. Rozwija się oparty na rolnictwie przemysł spożywczy: produkcja serów, oliwy, wina. Sardynia jest również znaczącym producentem soli w salinach morskich. Poza przemysłowymi produktami rzemieślnicy sardyńscy wyrabiają koszyki wiklinowe, dywany, gobeliny, wyroby z korala i złota.
Sardynię można zwiedzać przez cały rok: można się wspinać po skałach i skałkach, zwiedzać (odkrywać) piękne groty, latem dodatkowo można się opalać, pływać, nurkować. Naturze pomagają mieszkańcy organizując w miastach i miasteczkach różnego rodzaju festiwale, karnawały, odpusty. Sardynia jest więc dla każdego kto chciałby wypocząć czynnie i/lub biernie. Mieszkańcy są bardzo mili i uczynni. W hotelach, na lotnisku, w portach i najczęściej odwiedzanych miejscowościach nie ma problemów z porozumiewaniem się. Język angielski, czasami francuski trochę niemiecki a potem przy pomocy mapy, rozmówek języka włoskiego i rąk można się wszystkiego dowiedzieć. Zobaczyć można zdecydowanie więcej.
_ Tekst: Roman Gackowski _