Szczawnica. Wyjątkowe uzdrowisko w Polsce

W jednym z najpiękniejszych zakątków południowej Polski, na pograniczu Pienin i Beskidu Sądeckiego, w malowniczej dolinie Grajcarka leży Szczawnica. Uzdrowisko jest zaliczane do najstarszych zdrojowisk w grupie karpackiej. Naukową analizę składu i walorów leczniczych tamtejszych wód przeprowadził jako pierwszy doktor Rhodius z Krakowa w 1810 roku. A już kilka lat później przedsiębiorczy chłop Józef Zachwieja, zwany Józiopankiem, butelkował i rozsyłał wodę pozyskiwaną ze źródła, którego był właścicielem.

Na początku XIX wieku powstały pierwsze skromne zabudowania zdrojowe. Jednak prawdziwy rozwój infrastruktury uzdrowiskowej nastąpił wraz z przejęciem źródeł szczawnickich przez rodzinę Szalayów w 1828 roku. W tym czasie powstały Łazienki Zdrojowe, nowe wille i pensjonaty, kaplica zdrojowa i park. Miejscowość stała się kurortem w stylu szwajcarskim, w którym wypadało bywać. Kolejny okres świetności to lata 30. XX wieku. Wtedy powstał nowoczesny budynek Inhalatorium (pierwsze w Polsce komory pneumatyczne) i pensjonat Modrzewie, rozpoczęto elektryfikację i kanalizację zdrojowiska.

Po wojnie wybudowano Zakład Przyrodoleczniczy i liczne sanatoria. Na początku lat 90. XX wieku wybudowano wyciąg krzesełkowy na Palenicę, a to przyczyniło się do rozwoju infrastruktury narciarskiej.

Wspinając się w górę ulicą Zdrojową, dochodzi się do historycznego centrum uzdrowiska. Po drodze mija się zabytkowe budowle: willę Sylwia z 1890 roku oraz pensjonaty Julia (z 1938 roku) i Adria (z 1933 roku). Naprzeciw nowego Zakładu Przyrodoleczniczego znajduje się kompleks drewnianych domów z końca XIX wieku – Boży Dar i Limba. Jeszcze wyżej jest Pijalnia Wód pochodzących ze źródeł Jan i Magdalena. Przy placu Dietla stoi Stara Kancelaria. Sam plac to wspaniały przykład polskiej architektury uzdrowiskowej. Wznoszą się tam piękna willa Pałac – obecnie Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya, pensjonat Pod Bogurodzicą, wille Holenderka i Dom nad Zdrojami.

Na wschód od placu rozciąga się Park Górny, w którym zlokalizowano budynek Inhalatorium. Przerwę w zwiedzaniu kolejnych obiektów najlepiej zrobić na tarasie kawiarni Aida, skąd roztacza się wspaniały widok na Pieniny. Warto wspomnieć również o neogotyckim kościele św. Wojciecha i klasycystycznym dworze Józefa Szalaya.

W Parku Dolnym znajdują się bardziej współczesne zabudowania Szczawnicy. Obok źródła Szymon znajduje się dolna stacja kolejki na Palenicę (722 m n.p.m.), a dalej pensjonat Marta – obiekt z przełomu XIX i XX wieku. Dolny Zakład Zdrojowy )ze obiektami Chemik i Maria) prezentuje się znacznie skromniej niż jego starszy brat – Górny Zakład Zdrojowy. Schodząc jeszcze kilkaset metrów w dół, dochodzi się do przystani flisackiej, skąd warto wybrać się na spływ przełomem Dunajca.

Sanatorium Uzdrowiskowe Hutnik

Ośrodek specjalizuje się w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych dróg oddechowych (w tym astmy oskrzelowej)
, bólów kręgosłupa oraz niektórych chorób reumatycznych. Na miejscu znajdują się gabinety zabiegowe oraz dział lecznictwa. Wykonywane są tu zabiegi z fizykoterapii (diadynamik, galwanizacja, jonoforeza z lekami), hydroterapii, kinezyterapii oraz balneologii. Można także skorzystać z inhalacji, leczenia światłem, gimnastyki oddechowej, zabiegów laserowych oraz kriożeli. Kuracjusze korzystają ze stołówki (kuchnia góralska i staropolska), sali gimnastycznej, stołów bilardowych i do ping-ponga. W pobliżu sanatorium znajdują się ścieżka zdrowia, kort tenisowy, sauna i kryty basen. Dla gości organizowane są piesze i autokarowe wycieczki, kuligi oraz ogniska. Ośrodek gwarantuje całodobową opiekę medyczną.

Sanatorium Dzwonkówka

Ośrodek położony jest pod lasem, na malowniczym wzgórzu, skąd widać panoramę Szczawnicy i Małych Pienin. Ze względu na specyficzny mikroklimat i obecność źródeł wód mineralnych jest to doskonałe miejsce do wypoczynku i leczenia. Sanatorium specjalizuje się w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, rozedma płuc), górnych dróg oddechowych (zapalenie zatok przynosowych, zapalenie strun głosowych i krtani, przewlekłe choroby migdałków podniebiennych) oraz chorób układu kostno-stawowego (zwyrodnienie wielostawowe, choroby kręgów szyjnych, uszkodzenia barku). Prowadzona na miejscu kuchnia uwzględnia również posiłki dietetyczne. Kuracjusze mogą korzystać z sauny, solarium, małej sali gimnastycznej oraz położonego nieopodal basenu.
Do dyspozycji gości jest również biblioteka, stoły bilardowe i grill. Jednym z ulubionych i często odwiedzanych pomieszczeń jest sala z kominkiem, przy którym można wysłuchać góralskich gawęd. Oprócz turnusów leczniczych i rehabilitacyjnych ośrodek organizuje pobyty dla narciarzy (nocleg ze śniadaniem), można tu przyjechać również na Sylwestra.

Ośrodek Sanatoryjno-Wypoczynkowy SPA Budowlani

Sanatorium położone jest na południowym stoku góry Bryjarka, roztacza się z niego wspaniały widok na Pieniny. Wiodącymi profilami leczniczymi ośrodka są górne i dolne drogi oddechowe (astma, rozedma płuc, pylica płuc, alergie), schorzenia narządu ruchu (choroby reumatyczne, choroby kręgosłupa) oraz otyłość. W ośrodku znajdują się gabinety do fizykoterapii, hydroterapii, wykonuje się krioterapię, zabiegi laserowe, inhalacje solankowe i z lekami, elektrostymulację oraz leczy światłem. Można korzystać z różnego rodzaju kąpieli, masaży i gimnastyki w wodzie. Dodatkowo znajdują się tutaj także gabinety SPA oraz gabinety kosmetyczne oferujące szeroki wachlarz programów pielęgnacyjnych na twarz i ciało. Ośrodek zaprasza na turnusy rehabilitacyjne, pobyty świąteczno-noworoczne, ferie zimowe, weekendy, szkolenia i konferencje oraz wczasy rodzinne. Nowością są programy pielęgnacyjno-odchudzające z odnową biologiczną. Sanatorium ma doskonałe zaplecze rekreacyjne: kryty basen, saunę, siłownię i salę gimnastyczną.
Organizuje też wycieczki autokarowe na spływ Dunajcem i na Słowację. Na miejscu jest duża stołówka z kuchnią wegetariańską, regionalną i dietetyczną.

Sanatorium Uzdrowiskowe ZNP Nauczyciel

Ośrodek położony jest w zacisznym miejscu, w pobliżu lasu. Specjalizuje się w leczeniu schorzeń górnych i dolnych dróg oddechowych, przewlekłego zapalenia zatok, krzywic i dyskopatii, chorób układu pokarmowego, moczowego, otyłości, nerwic i nadciśnienia tętniczego. Na miejscu przeprowadza się wiele zabiegów z hydroterapii, fizykoterapii i kinezyterapii. Stosowane są inhalacje z użyciem wód leczniczych, kuracje pitne, masaże oraz zabiegi pomagające w leczeniu uzależnień i współuzależnień. Poza turnusami typowo leczniczymi organizowane są pobyty świąteczne, noworoczne, zimowiska, kolonie oraz zielone szkoły dla dzieci i młodzieży, a także konferencje i szkolenia. Kuracjusze mogą korzystać z sali gimnastycznej i siłowni, biblioteki i świetlicy.

Szlak Gotycki

Trasa łącząca perełki gotyckiej architektury (35 obiektów) z terenu polskiego Podhala i Spiszu oraz słowackiej Spiskiej Magury. Trzeba jednak pamiętać, że zdecydowana większość średniowiecznych konstrukcji była później przebudowywana. W efekcie znajdujące się na szlaku zamki, pałace i kościoły to mieszanka renesansu, baroku i rokoko. Najciekawsze obiekty po polskiej stronie to: kościół św. Michała Archanioła w Dębnie (wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO), zamek królewski w Niedzicy, ruiny zamku Zawiszy Czarnego nad Zalewem Czorsztyńskim oraz drewniany kościół św. Trójcy w Łopusznej (zbudowany w stylu gotyku podhalańskiego). Po stronie słowackiej warte uwagi są Czerwony Klasztor nad Dunajcem oraz zamek i ewangelicki kościół w Kieżmarku (wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO). Chcąc obejrzeć wszystkie zabytki, trzeba przejechać ponad 200 km wzdłuż następującej pętli: Nowy Targ – Dębno – Czorsztyn – Krościenko – Spiska Stara Wieś – Kieżmark – Poprad – Zdziar –
Niedzica – Trybsz – Ludźmierz – Nowy Targ.

Spływ Dunajcem

Tradycja spływu Dunajcem na flisackiej tratwie sięga pierwszej połowy XIX wieku. W wapiennych turniach Pienin rzeka wyżłobiła romantyczny wąwóz, zwany przełomem Dunajca. Drewnianą tratwą, zbudowaną z połączonych ze sobą wąskich łódek, płynie się głębokim i krętym kanionem. Rzeka wije się pomiędzy stromymi skałami, a widoki zapierają dech w piersiach. W trakcie podróży flisacy barwnie opowiadają o Pieninach, przytaczając legendy o Janosiku.
To najlepszy sposób na zwiedzenie Pienińskiego Parku Narodowego.

*Józef Stefan Szalay *
Napisał pierwszy przewodnik o uzdrowisku, z jego inicjatywy powstały nowe budynki i został powiększony Park Zdrojowy, spopularyzował także spływ tratwami przełomem Dunajca. Szczawnica stała się letniskiem arystokracji i artystów. Bywali tam Cyprian Kamil Norwid, Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka, Bolesław Prus i Jan Matejko.

Garść przydatnych adresów

Sanatorium Uzdrowiskowe Hutnik
ul. Połoniny 13
34-460 Szczawnica
(18) 262 26 27, 262 27 60, 262 21 01
recepcja@szczawnicahutnik.pl+'?' )
www.szczawnicahutnik.pl

Sanatorium Dzwonkówka
ul. Połoniny 14A
34-460 Szczawnica
(18) 262 21 58, 262 27 87, 262 27 29
www.szczawnicadzwonkowka.pl

Ośrodek Sanatoryjno-Wypoczynkowy SPA Budowlani
ul. Zdrojowa 27
34-460 Szczawnica
(18) 262 25 10, 262 01 75, 262 26 10
info@budowlani-szczawnica.pl+'?' )
www.budowlani-szczawnica.pl

Sanatorium Uzdrowiskowe ZNP Nauczyciel
ul. Połoniny 14
34-460 Szczawnica
(18) 262 24 67, 262 20 50
znp@szczawnicanauczyciel.pl+'?' )
www.szczawnicanauczyciel.pl* *

Seria: Miejsca niezwykłe
Tytuł: SPA i uzdrowiska
Autor: Ewa Standzoń-Gierak, Mirosław Osip-Pokrywka