Nesebyrskie zaułki

[

]( \"http://bezdroza.pl\" )

Przeważająca liczba zachowanych do dziś budynków w starym mieście pochodzi z XI–XIV w., a prawie wszystkie świątynie powstały w bułgarskim „malowniczym” stylu cerkiewnym – ze ścianami podzielonymi przez pilastry i lunety, o murach z naprzemiennymi wątkami (kamiennymi i ceglanymi) z dodatkowymi zdobieniami ceramicznymi, dekoracyjnymi gzymsami arkadowymi. Wiele z nich wygląda bardzo romantycznie i mogłoby być wizytówką tego uroczego (lecz zatłoczonego latem) miasteczka.

Charakterystyczne dla Nesebyru są: wąskie uliczki wybrukowane kocimi łbami, malutkie placyki, dwukondygnacyjne domy o kamiennych parterach, drewnianych, nadwieszonych nad ulicą piętrach i zewnętrznych klatkach schodowych, kramy z pamiątkami, knajpki, tawerny, a wszystko okraszone kwiatowymi ogródkami i zebrane na niewielkiej powierzchni. W tym urokliwym miejscu, które na długo zapada w pamięć, jest spory wybór małych hotelików i pensjonatów.

Jedną z pierwszych rzeczy, które zwracają uwagę jeszcze przed wejściem do starego miasta – nie licząc pięknego, błękitnego morza i równie pięknego, jeszcze bardziej błękitnego nieba – jest bizantyńska brama obronna z V w. Pozostałości umocnień zachowało się tutaj więcej. Prawdopodobnie są to fragmenty greckich, rzymskich i bizantyńskich murów obronnych, za którymi kryli się niegdyś mieszkańcy miasta.

Zaraz za murami, po prawej stronie głównej bramy, znajduje się muzeum archeologiczne, w którym przechowuje się, prócz greckiej ceramiki (dość powszechnie występującej w koloniach), wspaniałą kolekcję ikon (XIII–XIX w.). Ze względu na licznie działających tu niegdyś ikonopisów (malarzy ikon) i poziom artystyczny ich dzieł Nesebyr nazywano „Bułgarską Rawenną”.

Ciekawie prezentuje się też kolekcja muzeum etnograficznego. Przy drodze dojazdowej do miasta stoi wiatrak pochodzący z okresu bułgarskiego odrodzenia narodowego. Cudownie wpisuje się w panoramę Nesebyru.

Nesebyrskie domy tworzą niepowtarzalny kompleks urbanistyczny. Powstały w okresie bułgarskiego odrodzenia narodowego, prezentują czarnomorski typ domostwa przystosowany do lokalnego klimatu i stylu życia. Typowe domostwo nesebyrskie jest dwukondygnacyjne. Parter wzniesiony jest z kamienia, a drewniane piętro występuje nad ulicę, tworząc przyjemne zacienienie. Piętro podtrzymują drewniane, często rzeźbione wsporniki. Bardzo popularne są wykuszowe okna. W parterze spotyka się częściowe podpiwniczenia wykorzystywane do składowania wina, suszenia ryb, cerowania i suszenia sieci rybackich. Piętro obejmuje pomieszczenia wyłącznie mieszkalne ulokowane wokół dużego salonu.

Zamożniejsze domy mają wnętrza bogato zdobione: kasetonowe stropy, dekoracje snycerskie, malowidła ścienne, a wszystko nacechowane ogromną dbałością o detal. Czaru, komfortu i prostoty nesebyrskich domostw dopełniają małe, schludne, ocienione ogrody z soczystą zielenią i jasnymi kwiatami. Najbardziej znane są domy: Kapitana Paweła, Łambrinowa, Tulewa, Bogdanowa i Moskojaniego (dziś muzeum etnograficzne). W pobliżu znajdują się świetnie wkomponowane w obraz miasta łaźnie tureckie.

Według przekazów średniowiecznych w mieście istniało 40 cerkwi i kaplic, z których do dziś zachowało się zaledwie kilka.

Cerkiew św. Apostołów jest pierwszą, jaka ukazuje się zwiedzającym po przybyciu do miasta. Pozostały z niej tylko nawa południowa i część kolumnady.

Cerkiew Stara Metropolia jest trójnawową bazyliką z V w. wzniesioną na ruinach starożytnej świątyni Apolla. Ucierpiała wprawdzie podczas podboju bułgarskiego, ale szybko została odbudowana, dzięki czemu pozostała jednym z najważniejszych obiektów sakralnych Nesebyru. Znajduje się przy największym placu miasta, za skrzyżowaniem ulic Mitropołskiej i Sławianskiej (ruiny udostępnione są zwiedzającym).

Bazylika zwana Nadmorską, znana także jako ‘Miłosierna’, w wiekach średnich była kilkakrotnie przebudowywana. Część uczonych jest zdania, iż mogła być cerkwią monasteru Bogurodzicy Eleusy, w którym przechowywano słynną ikonę Eleusę.

Cerkiew Nowa Metropolia pw. św. Stefana, wzniesiona została w XII–XIII w. jako trójnawowa bazylika według najlepszych wzorów bułgarskiej architektury cerkiewnej. Jedną z cech rozpoznawczych stylu jest wielokolorowa fasada. Tworzą ją ceramiczne ornamenty, które bywają określane jako „architektoniczny haft”. W tym jedynym nesebyrskim kościele zachowały się freski datowane na XVI–XVII w., wyróżnia je niezwykły, jak na owe czasy, realizm. Cerkiew szczyci się ponadto bogato zdobionym ikonostasem (XVI w.) oraz odrodzeniowym tronem biskupim i pulpitem z przełomu XVIII i XIX stulecia.

Cerkiew św. Jana Chrzciciela to malutka, XI-wieczna świątynia o ascetycznym kamiennym wnętrzu dekorowanym jedynie ceglaną bordiurą wokół okien i wejścia. Filary i kolumny dzielą wnętrze na trzy nawy. Zachowana na jednej z północno-wschodnich kolumn inskrypcja głosi: Święty Janie Chrzcicielu ocal mnie! Fresk na południowo-zachodniej kolumnie pochodzi z XVII w.

Cerkiew św. Teodora wzniesiona w XIII w. zachowała tylko swą północną i zachodnią partię. Uważana jest za najwcześniejszą z zachowanych budowli w malowniczym stylu cerkiewnym (typowym dla architektury z okresu drugiego państwa bułgarskiego XII–XIV w.). Gładko obrobione ciosy piaskowca przekładane są pasmami ceglanymi. Ikonostas pochodzi z XVII w. Świątynia znajduje się w północnej części starego miasta.

Cerkiew św. Paraskewy , również z XIII w., uwagę zwraca bogato dekorowana fasadą. Pokrywają ją ślepe nisze oraz dekoracja z kamienia, cegły i szkliwionych elementów ceramicznych.

Cerkiew Chrystusa Pantokratora należy do najpiękniejszych budynków starego Nesebyru. Pochodzi z XIII–XIV w. i jest jedną z najlepiej zachowanych cerkwi w całej Bułgarii. Niezwykłe są jej zewnętrzne zdobienia – wyróżnia je bogactwo form i motywów. Wzory dekorujące każdą z fasad są inne – od eleganckich nisz i szczytów, lombardzkich łuków i krenelowanych gzymsów, po kontrastujące białe kamienne ciosy i pasy czerwonej cegły oraz bujne ceramiczne inkrustacje, rozety, swastyki i inne motywy (wszystkie o wybitnych walorach estetycznych). Wykopaliska przed frontem cerkwi ukazują pozostałości z poszczególnych historycznych okresów miasta – od Traków po drugie państwo bułgarskie. Świątynia znajduje się na głównym placu miasta. Wewnątrz działa galeria sztuki.

Cerkiew Archaniołów Gabriela i Michała datowana jest na XIV w. Jej fasady to również znakomite dzieła. Podzielone są rzędami arkadowych nisz, z których niektóre są też oknami. Tympanony nisz wypełniają kratkowe dekoracje ceglane. Archiwolty łuków zdobią inkrustacje z ceramicznych rozet.

Cerkiew Bogurodzicy powstała w 1884 r. Ozdabiają ją XIX-wieczne freski i ikony. Jej czysta, biała, smukła wieża góruje ponad miastem, widoczna już z rogatek.

Warto wspomnieć też o XIV-wiecznej cerkwi św. Jana Aliturgetosa, nazywanej również „Niepoświęconą”, gdyż nigdy nie odbyło się w niej nabożeństwo. Według legendy cerkiew zniszczyli rycerze łacińskiego księcia Amadeusza de Savoy – w połowie XIV w. spalili jej dach, później, u schyłku wieku, po najeździe tureckim nie było komu naprawiać świątyni. Cerkiew stanowi świetny przykład stylu „malowniczego” z naprzemiennie układanymi białymi blokami kamienia i czerwonymi cegłami.