Pozdrowienia od umarłych

Sulawesi to bajecznie piękna indonezyjska wyspa położona na Oceanie Indyjskim. We wspaniałym, górskim obszarze Tana Toraja leży miasteczko Rantepao, które zachwyca przybyszów fascynującą kulturą.

Najbardziej charakterystycznym elementem tradycji dla tego regionu są ceremonie pogrzebowe. Właściwie odbywają się tu dwa pogrzeby: jeden bezpośrednio po śmierci, a następny, właściwy – wiele dni a nawet miesięcy po zgonie, ponieważ wymaga skrupulatnych przygotowań oraz zaproszenia wielu gości.

Tradycyjne domy tongkogan z podniesionymi z przodu i z tyłu dachami są barwnie malowane i pokryte rzeźbami. Frontony domów często ozdabia się bawolimi czaszkami, będącymi symbolami prestiżu i dobrobytu.

sc/if
Beata Szlezynger / Poznaj Świat

Razem ze zmarłym do grobu oprócz przedmiotów codziennego użytku są składane zwierzęta ofiarne, których liczba zależy od jego zamożności i pozycji. Są to przede wszystkim drogie i bardzo tutaj cenione bawoły wodne. Rodzina potrzebuje czasem wielu miesięcy na zebranie odpowiedniej liczby oraz zgromadzenie środków pieniężnych – ceremonia często kosztuje miliony rupii. To ogromne finansowe obciążenie dla rodziny, która czasem z powodu konieczności zorganizowania tak wielkiej uroczystości popada w długi.

Do czasu „właściwego” pochówku zabalsamowane, zawinięte w tradycyjne płótno zwłoki rodzina przechowuje na strychu domu. Woda, która pozostaje po umyciu ciała, jest zbierana w naczyniach z bambusa, po czym wylewana na ziemię, następnie w tym miejscu sadzi się drzewo.

Ponad połowa mieszkańców Sulawesi deklaruje, że jest chrześcijanami, dalsza część opowiada się za islamem. Wydaje się jednak – obserwując wciąż żywe obrzędy – że tradycyjna, animistyczna religia _ aluk topolo _ jest dominującą w umysłach ludzi zamieszkujących tereny Tana Toraja.

Według wierzeń mieszkańców tej przepięknej krainy wszechświat jest podzielony na Ziemię, Świat Podziemny i Nadziemny, w którym króluje Stwórca Wszystkiego – Puang Matua. Stworzył on człowieka, ryż i bawoła w jednym dniu. Ten pierwszy człowiek nazywał się Datu Loku, pierwszy ryż Takebuku, a pierwszy bawół La’elo. Ci trzej bracia stali się ich przodkami. I dlatego do dzisiaj człowiek, ryż i bawół są ze sobą spokrewnieni i nie mogą bez siebie egzystować.

Życie na Ziemi jest tylko przejściowe, a umarli udają się do krainy Puya, mitycznego świata za horyzontem. Droga do niego jest trudna i najeżona niebezpieczeństwami. Umarły może bezpiecznie go osiągnąć jedynie wtedy, kiedy wszystkie konieczne rytuały zastaną dopełnione przez jego żyjących krewnych.

Jeśli zmarły nie zostanie pochowany zgodnie z obowiązują tradycją, wówczas może nękać pozostałych przy życiu członków rodziny, domagając się odpowiedniej dla swojego wieku i statusu ceremonii pogrzebowej.

Dalsza podróż zmarłego do Świata Nadziemnego poprzez Święte Wzgórza Bambapuang wydaje się być już o wiele łatwiejsza. Zwykle jednak umarli nie osiągają Nadświata, a jedynie krainę Puya i tam pozostają, istniejąc dalej w harmonii z poświęconymi ofiarami, których dusze wędrują przez pozaziemskie światy wraz z duszą zmarłego człowieka.

Czasem wykuwane są w skale balkony, gdzie umieszczone zostają tak zwane tau-tau, czyli wykonane z drewna kukły przypominające zmarłego. Na jednym takim balkonie można zobaczyć wiele stojących obok siebie tau-tau, ubranych w barwne stroje, czasem podnoszących rękę, jakby pozdrawiały patrzących na nich żyjących. Jednak jedynie kasta lub klasa królewska ma prawo do swoich kukieł i nikomu poza nimi nie wolno ich stawiać.

W miejscowości Kambira znajdują się ogromne drzewa, w pniach których umieszczane są w pionowej pozycji zmarłe maleńkie dzieci, którym nie zdążyły wyrosnąć zęby. Dzieci będą rosły wraz z drzewem, aż dusze ich osiągną niebo.

Jeśli wydarzy się nieszczęście i umrze starsze dziecko, w najniższej społecznej klasie zwyczaj wymaga złożenia w ofierze poświęconej świnki.

Prości młodzi ludzie mogą sobie pozwolić jedynie na krótką, jednonocną ceremonię i złożenie w ofierze świni oraz dwóch bawołów. Ze wzrostem zamożności i znaczenia zwiększa się liczba ofiarnych zwierząt oraz czas trwania całego obrzędu, aż dochodzimy do największej ceremonii, w której uczestniczą tysiące zaproszonych gości, a odbywa się ona w dwóch częściach, trwających po siedem dni każda.