Sudety na kartach historii

Pierwszy raz ich nazwa, w formie Sudeti Montes, została umieszczona na mapie greckiego geografa Klaudiusza Ptolemeusza już w II w. n.e. Najstarsze ślady osadnictwa z tego terenu są jednak znacznie wcześniejsze – na Przedgórzu Kaczawskim i w Górach Bardzkich znaleziono narzędzia paleolityczne, a znaleziska archeologiczne z okresu neolitu są już stosunkowo liczne. W Jaskini Radochowskiej w Górach Złotych, a także w jaskiniach w Połomie w Górach Kaczawskich odnaleziono ślady pobytu człowieka neandertalskiego. Z kolei w rejonie Masywu Ślęży znaleziono ślady neolitycznych domostw.

Około 1500 r. p.n.e. rozwinęła się na terenie szeroko rozumianego przedpola Sudetów kultura przedłużycka, którą niektórzy łączą z ludnością prasłowiańską. Bezpośrednio po niej rozwinęła się kultura łużycka, której nazwa wzięła się od regionu Łużyce, położonego na przedpolu Sudetów Zachodnich, gdzie dokonano pierwszych znaczących odkryć. Kultura ta trwała przeszło 1000 lat. W tym czasie stosunkowo gęsto zasiedlone zostało Przedgórze Sudeckie i niektóre regiony Pogórza (duże skupiska ludności istniały zwłaszcza u podnóży Gór Sowich i Bardzkich, a na szczytach Ślęży i sąsiedniej Raduni (być może również na szczycie Ostrzycy Proboszczowickiej na Pogórzu Kaczawskim) powstały ośrodki kultowe. W późniejszym okresie rozwoju tej kultury utworzono wiele grodów, z których pierwszeństwo należało się Niemczy i nieistniejącemu już grodowi na Górze Bazaltowej w Strzegomiu. Z tego okresu pochodzi też arcyciekawe znalezisko, a mianowicie pozostałości wieloizbowego domu w Kłodzku-Książku.

Około połowy 1. tysiąclecia n.e. pojawiły się na przedpolach Sudetów plemiona słowiańskie. Ich osadnictwo skupiło się w kilku rejonach – rozwinęły się w nich odrębne wspólnoty plemienne Ślężan (wokół masywu Ślęży), Trzebowian (nad Kaczawą), Bobrzan (nad Bobrem i Kwisą), a na zachodzie Bieżunczan (nad Nysą Łużycką). Przedpola wschodniej części Sudetów i dorzecze górnej Odry zamieszkiwali z kolei Goleszyce. Plemiona te, mające raczej lokalne znaczenie, szybko trafiły w orbitę wpływów Rzeszy Wielkomorawskiej, zaś po jej upadku w zależność od Księstwa Czeskiego. Z kolei od połowy X w. nastąpił wzrost znaczenia wielkopolskich Polan, którzy wkrótce utworzyli zręby państwa polskiego. Ziemie Śląska, a co za tym idzie – także północne tereny Sudetów, znalazły się w kręgu ich zainteresowań. Pod koniec tego stulecia zostały one wchłonięte przez państwo Mieszka I, jednak kilkukrotnie jeszcze, w trakcie kolejnych stu lat toczyły się spory i zbrojne starcia o przynależność tych ziem do jednego z państw
zachodniosłowiańskich – Polski lub Czech. Ostatecznie za panowania Kazimierza Odnowiciela ziemie śląskie na okres prawie dwóch stuleci przyłączono do państwa polskiego.

W 1138 r. po śmierci Bolesława Krzywoustego nastąpił, na mocy jego testamentu, podział państwa na dzielnice – Śląsk przypadł najstarszemu z jego synów – Władysławowi II. Wkrótce popadł on w konflikt z młodszymi braćmi. Po okresie sporów i bratobójczych wyniszczających walk, książęta zmuszeni zostali do złożenia hołdu cesarzowi niemieckiemu Konradowi III, co pogłębiło i utrwaliło chaos na ziemiach śląskich.