25 nowych cudów UNESCO

W pierwszych dniach sierpnia Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO przedstawił listę nowych 25 obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa. Cztery z nich określono mianem "zagrożone". Prezentujemy je na kolejnych 4 zdjęciach.

Jantar Mantar w indyjskim Jaipur to obserwatorium astronomiczne wybudowane w początkach XVIII wieku. Wciąż znajduje się w nim 20 głównych mechanizmów, w wielu przypadkach bardzo wyspecjalizowanych. Zaprojektowane do obserwacji „gołym okiem”, wniosły wiele innowacji zarówno architektonicznych, jak i technologicznych. Jest to najwięcej znaczące, najlepsze i najlepiej zachowane z historycznych obserwatoriów w Indiach. Wyraża ono umiejętności astronomiczne i koncepcje kosmologiczne na dworze książęcym końca okresu Mughal.

Tabriz było miejscem wymiany kulturowej od czasów antycznych, a jego historyczny kompleks bazarowy jest jednym z najważniejszych centrów handlowych na Jedwabnym Szlaku. Historyczny Kompleks Bazarów w Tebriz składa się z serii połączonych, zadaszonych, wybudowanych z cegieł budynków i posiada miejsca pełniące różne funkcje. Były one słynne i świetnie prosperujące już w XIII wieku, kiedy to miasto, znajdujące się w prowincji Wschodniego Azerbejdżanu, zostało stolicą królestwa Safavid. Miasto straciło status stolicy w XVI w., jednak pozostało ważnym ośrodkiem handlowym aż do końca XVIII wieku. Tabriz jest jednym z pełniejszych przykładów tradycyjnego, handlowego i kulturalnego, systemu Iranu.

Po II Wojnie Światowej, wykonując ruchy ściśle powiązane z początkami Zimnej Wojny, USA postanowiły podsumować testy atomowe kontrolowanymi wybuchami. Jako miejsce testów wybrano Atol Bikini w Archipelagu Marshalla na Pacyfiku, z którego wysiedlono całą ludność. W latach 1946-1958 przeprowadzono 67 wybuchów jądrowych, w tym w 1952 roku pierwszy test bomby H. Atol Bikini przetrwał testy, jednak miały one poważny wpływ na układ geologiczny i środowisko naturalne. Przez swoją historię atol symbolizuje świt ery nuklearnej, mimo paradoksalnego obrazu pokoju i raju na Ziemi.

Historyczny układ miasta z dzielnicą kanałów był projektem nowego „miasta portowego”, budowanego na przełomie XVI i XVII wieku. Składał się on z sieci kanałów na zachodzie i południu historycznego starego miasta oraz średniowiecznego portu, który to stare miasto okalał. Przebudowa objęła też umocnienia granic Amsterdamu - Singelgracht. Ten długofalowy program rozbudowy miasta, który obejmował nawet osuszanie bagien, doprowadził do zbudowania homogenicznego zespołu miejskiego. Aż do XIX wieku był on modelem wykorzystywanym przy planowaniu rozbudowy miast w całej Europie.

Założone w XIV-XV wieku, Hahoe i Yangdong są uznawane za dwie najbardziej reprezentatywne, historyczne wioski klanów w Korei. Ich wygląd i lokalizacja – chronione zalesionymi górami i zwrócone ku rzece i polom uprawnym – odzwierciedlają arystokratyczną kulturę konfucjańską początków dynastii Joseon (1392-1910). Wioski zostały tak usytuowane, aby korzystając z bogactw okolicy, zapewnić pokarm zarówno dla duszy, jak i ciała. Znajdują się w nich rezydencje głów rodzin wraz drewnianymi domami dla reszty członków klanu, pawilony, aule, konfucjańskie akademie, a także zespoły prostych domów dla reszty obywateli.

Miejsce to było pierwszą stolicą Saudów, w sercu Półwyspu Arabskiego, na północny-zachód od Rijadu. Założone w XV wieku, jest świetnym przykładem architektury tamtego regionu. Na przełomie XVIII i XIX wieku wzrosło znaczenie polityczne i religijne at-Turaif, a cytadela została centrum tymczasowych rządów Saudów i umożliwiła rozprzestrzenienie się reform wahhabizmu wewnątrz islamu. Do naszych czasów zachowało się wiele pałaców oraz część miasta zbudowanego na obrzeżach oazy ad-Dir’iyah.

Chińskie Danxia to nazwa nadana krajobrazom powstałym z kontynentalnych czerwonych osadów, które zostały poddane procesom endogenicznym i egzogenicznym. Opisane miejsce składa się z sześciu rejonów strefy subtropikalnej południowo-zachodnich Chin. Charakteryzują je potężne czerwone klify i formy erozyjne. Te surowe krajobrazy pomogły w zachowaniu wiecznie zielonych lasów oraz występujących w nich wielu gatunków roślin i zwierząt (około 400 z nich jest zagrożona).

Wyróżnione miejsce to Narodowy Rezerwat Przyrody Putorańskiego, położony w centralnej części Płaskowyżu Putorana w północnej Syberii, około 100 km na północ od Koła Polarnego. Jest to zespół subarktycznych i arktycznych ekosystemów, odizolowanych łańcuchem górskim. Można tam odnaleźć elementy tajgi, lasów tundrowych, tundry i pustyni arktycznej, a także lodowate jeziora arktyczne i rzeki. Przez Rezerwat prowadzi także szlak migracyjny reniferów.

Wzgórza Sri Lanki położone są w południowo-centralnej części wyspy. Możemy tam odnaleźć Obszar Chroniony Peak Wilderness, Park Narodowy Horton Plains i Las Chroniony Knuckles. Te górskie lasy, sięgające wysokości 2500 m n.p.m., są domem dla cudownej flory i fauny, włączając w to liczne zagrożone gatunki, takie jak langur z fioletową twarzą, smukły loris z Horton Plains czy leopard lankijski.

Strefa Chroniona Wysp Phoenix (ang. PIPA) to 408 250 kilometrów kwadratowych obszaru morskiego i lądowego na Południowym Pacyfiku, w archipelagu wysp Kiribati. Jest to największy na świecie morski obszar chroniony, zawierający nietknięte ekosystemy rafy koralowej i 14 km podwodnych gór pochodzenia wulkanicznego. Można tam znaleźć około 800 gatunków fauny, 500 gatunków ryb, 18 wodnych ssaków i 44 gatunki ptaków.

Budowa katedry, nazwanej na cześć króla Bagrat III, pierwszego króla zjednoczonej Gruzji, rozpoczęła się w X w., a zakończona została w pierwszych latach XI wieku naszej ery. Pomimo częściowego zniszczenia w 1691r. przez Turków, jej ruiny wciąż można podziwiać w centrum Kutaisi.
Natomiast przylegający klasztor, który powstawał na przestrzeni XII i XVII wieku jest dobrze zachowanym kompleksem, z pięknymi mozaikami i malowidłami naściennymi. Katedra i klasztor reprezentują rozkwit średniowiecznej architektury w Gruzji.

Prehistoryczne jaskinie Yagul i Mitla w Centralnej Dolinie Oaxaca, Meksyk;
Pierwowzór osadnictwa azjatyckiego w Sarazm, Tadżykistan;
Imperialna Cytadela Thang Long w Hanoi, Wietnam;
Sheikh Safi al-din Khānegāh w Ardabil, Iran;
Camino Real de Tierra Adentro, Meksyk;
Serce Parku Narodowego na wyspie Réunion, zamorski departament Francji.

Źródło: opracowano na podstawie materiałów UNESCO

Lasy deszczowe Atsinanana składają się z sześciu parków narodowych rozmieszczonych we wschodniej części wyspy. Te reliktowe lasy są skrajnie ważne dla utrzymania ekologicznego procesu, niezbędnego dla przetrwania unikalnej bioróżnorodności Madagaskaru, wynikającej z historii geologicznej wyspy. Od odłączenia tego kawałka lądu od kontynentu 60 mln lat temu, roślinność i zwierzęta rozwijały się tu w zupełnej izolacji. Lasy zostały wpisane na listę ze względu na ich wagę dla procesów ekologicznych i biologicznych, a także dla ochrony bioróżnorodności wyspy i gatunków zagrożonych (przede wszystkim ssaków naczelnych i lemurów).

Grobowce Królów Bugandy w Kasubi to miejsce o powierzchni niemalże 30 hektarów. Położone są w dystrykcie Kampala. Większość tego obszaru to użytki rolne, uprawiane tradycyjnymi metodami. W centrum, na szczycie wzniesienia, znajduje się dawny pałac Kabaki z Bugandy, zbudowany w 1882 r. i zamieniony w królewskie cmentarzysko w 1884r. Cztery rodzinne grobowce znajdują się teraz w Muzibu Azaala Mpanga, czyli głównym budynku. Ma on kształt walca i jest przykryty kopułą. Jest to najważniejszy przykład osiągnięć architektury wykorzystującej naturalne materiały, głównie drewno, strzechę, trzcinę, wiklinę i glinę.

To miejsce, położone na południowym czubku Florydy, nazywane jest „rzeką trawy płynącej niewyczuwalnie ze wzgórz do morza”. Wyjątkowa różnorodność wodnych mieszkańców sprawiła, że miejsce to stało się sanktuarium dla dużej liczby ptaków i gadów, a także zagrożonych gatunków, takich jak manat.

Papahānaumokuākea to rozległe i odizolowane skupisko małych wysepek i atoli ułożonych w linii, otoczonych oceanem. Położone 250km na północny-zachód od Archipelagu Hawajów, rozciągają się na 1931 km. Ta okolica ma głęboki wpływ na kulturę żyjących, rdzennych Hawajczyków, jako środowisko przodków oraz odzwierciedlenie hawajskiej koncepcji więzi pomiędzy ludźmi i naturą. Miejsce to jest również uznawane za dom dusz, które wędrują tu po śmierci. Na dwóch wyspach, Nihoa i Makumanamana można znaleźć archeologiczne pozostałości nawiązujące do przedeuropejskich osad.

Obszar Australian Convict Sites składa się z 11 miejsc więziennych, wybranych spośród tysięcy zakładanych przez Imperium Brytyjskie na australijskiej ziemi w XVIII i XIX wieku. Są one zlokalizowane na żyznym pasie wybrzeża, z którego Aborygeni zostali siłą usunięci i przeniesieni w okolice Sydney i na Tasmanię. Więzienne obozy były domem dla dziesiątków tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci, skazanych przez brytyjski wymiar sprawiedliwości na wywóz do koloni karnych. Każde z miejsc spełniało różne role, w zależności od wagi przestępstw jego mieszkańców. Niektóre były klasycznymi więzieniami, inne obozami pracy stworzonymi w celach resocjalizacji. Kolonie karne w Australii to przykład nie tylko izolowania skazańców na dużą skalę, ale także ekspansji kolonialnej sił europejskich z wykorzystaniem pracy więźniów.

Skwer São Francisco to otwarta przestrzeń na planie kwadratu, otoczona dużymi i ważnymi budynkami. Są nimi Kościół São Francisco z klasztorem, Kościół i Święty Dom Serca Jezusowego czy Ratusz wraz z przyległymi budynkami o ważnym znaczeniu historycznym. Te wielkie zabudowania, wraz z otaczającymi je domami z XVIII i XIX wieku, tworzą krajobraz miejski nawiązujący do historii miasta od jego początków. Kompleks Franciszkański jest przykładem typowej architektury ładu religijnego, który rozwinął się w północno-wschodniej Brazylii.

Góra Songshang jest uznawana za główną świętą górę Chin. U jej podnóża, blisko miasta Dengfeng, w prowincji Henan, na obszarze 40 kilometrów kwadratowych, znajduje się osiem zespołów budynków i ważnych miejsc. W zabudowania te wliczamy trzy bramy Han Que, świątynie, Platformę Zegara Słonecznego Zhougong i obserwatorium w Dengfeng. Budowane w czasie panowania dziewięciu dynastii, budynki te są refleksją nad różnym widzeniem Centrum Nieba i Ziemi oraz siły góry, jako centrum religijnego oddania. Historyczne zabudowania w Dengfeng zawierają w sobie najlepsze przykłady starożytnych budowli chińskich, przeznaczonych rytuałom, nauce, technologii i edukacji.

Na jednym z brzegów rzeki Tarn w południowo-zachodniej Francji, znajduje się stare miasto miejscowości Albi, które odzwierciedla średniowieczną architekturę i ukształtowanie miasta. Dzisiaj Stary Most (PontVieux), dzielnica Saint-Salvi i znajdujący się w niej kościół są testamentem rozwoju miasta w X i XI wieku. W następstwie Krucjaty Albigeńskiej przeciwko katarskim heretykom (XIIIw.) Albi stało się silnym biskupstwem. Katedra zbudowana w unikalnym, południowo-francuskim gotyku, z lokalnej cegły w kolorze czerwonym i pomarańczowym, dominuje nad miastem. Świadczy o sile, jaką ma tradycja rzymskokatolicka. Wzdłuż katedry, nad brzegiem rzeki, rozciąga się biskupi Pałac Berbie, okolony rezydencjami z czasów Wieków Średnich. Miasto biskupie Albi tworzy homogeniczny przykład budowli i dzielnic, które przetrwały wieki, w większości w niezmienionej formie.