Geologia Sudetów
Sudety są masywem górskim bardzo zróżnicowanym, którego historia geologiczna (a co za tym idzie, także budujące go skały), warunki klimatyczne i intensywna w ostatnich stuleciach gospodarka człowieka na trwale zapisała się w krajobrazie.
Warto przy okazji zauważyć, że przekształcenia mikroskopijnej (w skali czasu geologicznego) działalności człowieka, często są zdecydowanie bardziej inwazyjne niż trwające miliony lat procesy geologiczne. Dziś czasem trudno obronić się przed refleksją, jak szybko człowiek może doprowadzić do zmian w ekosystemach, niszcząc naturalne więzi łączące poszczególne komponenty przyrody ożywionej i nieożywionej. W niewielu miejscach w Polsce procesy te były tak intensywne, jak w Sudetach. Blok sudecki stanowi północne obrzeżenie Masywu Czeskiego – będąc naturalną barierą oddzielającą tereny Bohemii i Moraw od Niziny Śląskiej. Budowa geologiczna i rzeźba terenu ukształtowały się na przestrzeni trwającej setki milionów lat historii geologicznej, której poszczególne etapy można odtworzyć dziś na podstawie występujących na powierzchni rodzajów skał, a także analizując rozkład grzbietów górskich i formy ich rzeźby.
Budowa geologiczna Sudetów jest bardzo skomplikowana – następujące po sobie na przestrzeni ostatniego miliarda lat procesy geologiczne, w wyniku których składane w zbiornikach osady skalne były fałdowane, a potem wypiętrzane, a utworzone w ten sposób struktury niszczone ruchami tektonicznymi i występującą na powierzchni erozją, doprowadziły do powstania struktury mozaikowej. W budowie geologicznej Sudetów wyróżnić można dwa kompleksy skalne o odmiennych cechach, wykształcone w wyniku procesów sedymentacyjnych i tektonicznych, a nazywane przez geologów piętrami strukturalnymi. Starsze piętro strukturalne, którego formowanie się z grubsza zakończyły ruchy górotwórcze orogenezy hercyńskiej, tworzą głównie skały krystaliczne i metamorficzne.
Młodsze natomiast piętro strukturalne tworzą głównie skały osadowe, wypełniające wielkie zagłębienia utworzone pomiędzy blokami krystalicznymi – nieckę północnosudecką, nieckę śródsudecką, depresję Świebodzic oraz Rów Górnej Nysy. Dużą rolę w budowie geologicznej mają również skały wulkaniczne różnego wieku, powstałe głównie w permie i trzeciorzędzie. W najmłodszych okresach historii geologicznej Sudetów wykształciły się w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych potężne strefy uskoków, które przecinają struktury obydwu pięter strukturalnych – wyróżnia się tu sudecki uskok brzeżny i uskok sródsudecki, które odgrywają zasadniczą rolę w ukształtowaniu powierzchni. Występujące dziś na powierzchni skały obydwu pięter strukturalnych, zaburzone młodszymi ruchami tektonicznymi, tworzą mniejsze jednostki geologiczne Sudetów, wśród których wyróżnić można kilka bardziej istotnych z punktu widzenia obecnego ukształtowania Sudetów.