Jedno z najbardziej wyjątkowych miejsc w Polsce. "Jak europejskie piramidy"

"Ważny krok, a nawet skok w drodze na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Nasza kandydatura została przyjęta przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i złożona do Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO w Paryżu" - pochwalono się w mediach społecznościowych Twierdzy Srebrna Góra.

To pierwszy z trzech kroków do znalezienia się na prestiżowej liście. Gdy kandydatowi udaje się dostać na Listę Informacyjną (tzw. Tentative List), w kolejnym etapie musi złożyć tzw. wniosek wstępny. W przypadku Twierdzy Srebrna Góra nastąpi to do końca br.

- Żeby dostać się na Listę Informacyjną, trzeba wypełnić wniosek, wskazując unikalną wartość, która powinna być uznana za światowe dziedzictwo. Wbrew pozorom nie jest to takie proste - tłumaczy w rozmowie z WP Grzegorz Basiński, kierownik ds. remontowo-konserwatorskich w Twierdzy Srebrna Góra. - Jesteśmy największą twierdzą górską na świecie, ale obiektów położonych na wzgórzach jest przecież wiele, np. większość zamków. Wyróżnia nas coś innego. Na potrzeby budowy naszej twierdzy wysadzono w powietrze szczyty górskie - wyjaśnia.

Twierdza została wzniesiona w latach 1765-1777 koło Srebrnej Góry. Znajduje się w woj. dolnośląskim, ok. 25 km od Kłodzka i 80 km od Wrocławia. Powstała na rozkaz pruskiego króla Fryderyka Wielkiego, a jej celem było zabezpieczenie Śląska, który znajdował się wówczas na terenie Prus.

Rozległość całego zespołu to aż 106 ha, uznane za Pomnik Historii RP w 2004 r. W obiekcie znajduje się 299 kazamat (bomboodpornych pomieszczeń - izb żołnierskich, magazynów amunicji, prowiantu, lazarety, piekarnia, browar, gorzelnia, rzeźnia i 9 studni kutych w skale - co pozwalało na samowystarczalność garnizonu nawet podczas kilkumiesięcznego oblężenia), a w jego wnętrzu mieściło się 3756 żołnierzy. Może się także pochwalić największym w Europie donżonem (wieżą łączącą funkcje mieszkalne i obronne).

W chwili powstania należała do najnowocześniejszych tego typu fortyfikacji w Europie. - Ścięcie szczytów, żeby postawić twierdzę było wyjątkowe. Nic takiego wcześniej w tak dużej skali nie miało miejsca, a później fortyfikacje zaczęto chować wewnątrz góry. To jest więc motyw przewodni naszego wniosku, który złożyliśmy z partnerami - jedną twierdzą w Niemczech i dwiema we Włoszech. Wszystkie prezentują fenomen przekształcenia masywu górskiego dla potrzeb militarnych - tłumaczy Grzegorz Basiński.

Gdy dokumentacja była gotowa, przeanalizował ją Polski Komitet ds. UNESCO i wydał pozytywną rekomendację, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazało kandydaturę z wnioskiem do Paryża. Wniosek został przyjęty i we wrześniu br. umieszczony na stronie internetowej Centrum Światowego Dziedzictwa.

Dokumentacja niezbędna do dalszych etapów wpisu jest tworzona przez ekspertów historii fortyfikacji, zarządzania dziedzictwem i ochrony zabytków z Politechniki Warszawskiej, Politechniki Lubelskiej, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. 

Grzegorz Basiński podkreśla, że twierdza spełnia wszystkie wymogi, nie tylko dotyczące unikalnej wartości, ale też szereg innych, np. udostępniania szerokiej publiczności. Jeśli wniosek wstępny zostanie zaakceptowany, przyjdzie kolej na ostatni krok, czyli wniosek nominacyjny, który będzie niezwykle obszerną dokumentacją.

- Jest to długofalowy proces, ale dążymy do niego dlatego, że znalezienie się na liście UNESCO to najwyższy stopień uznania obiektu zabytkowego na świecie. Jak to ujął szef twierdzy Königstein w Niemczech, to dla nas jak taki Święty Graal - śmieje się. - Absolutnie uważamy, że nasz obiekt powinien być doceniony i uznany na świecie, bo jest unikatowy. Sam często nazywam go "europejskimi piramidami". Chcemy dołączyć do grona największych obiektów historycznych typu Malbork czy Wawel, bo po prostu zasługujemy na to - dodaje.

Podkreśla, że twierdza od 20 lat jest remontowana przez małą wiejską gminę, a zwiedzającym udostępnione jest 30 proc. terenu. - Chcemy udostępnić 100 proc., ale potrzebne są na to środki. Wpis na listę UNESCO pomógłby spopularyzować twierdzę, zwiększyć liczbę odwiedzających, a tym samym pozwolić na szybsze ratowanie obiektu, który jest gigantem - mamy tu kilometry fortyfikacji - tłumaczy. Po wpisie na listę UNESCO obowiązkiem państwa będzie dbanie o obiekt, więc twierdza otrzymałaby pomoc rządową, co byłoby niezwykle cenne.

Grzegorz Basiński dodaje, że celem działań jest spopularyzowanie nie tylko twierdzy, ale też okolicy. - Srebrna Góra to teren niesamowity, nasycony nie tylko fortyfikacjami, ale też dawnymi wyrobiskami srebra. Jest tu niezwykła trasa Kolei Sowiogórskiej z malowniczymi wiaduktami. Chcemy to połączyć w jeden produkt, który będzie ściągnął do nas turystów z kraju - wyjaśnia.

Jak szacuje, w tym roku twierdzę odwiedzi ok. 150 tys. turystów. Rok temu było to kilka tys. mniej. - Tymczasem odwiedzający Wawel liczeni są w milionach - podkreśla.

Karol Wiak z Nocowanie.pl uważa, że obecność Twierdzy Srebrna Góra na Liście Informacyjnej UNESCO to ogromne wyróżnienie i zarazem potwierdzenie znaczenia tego unikalnego obiektu, który od lat budzi podziw nie tylko swoją historią, ale także skalą i położeniem w sercu Sudetów.

- Proces ubiegania się o wpis to wymagająca i długotrwała droga, ale już samo znalezienie się na Liście Informacyjnej UNESCO stanowi potwierdzenie wyjątkowej wartości tego miejsca. Dzięki temu twierdza zyskuje nie tylko dodatkową rozpoznawalność w kraju i za granicą, ale również realną szansę na jeszcze większy rozwój turystyki kulturowej w regionie - mówi ekspert.

Dodaje, że potencjalny wpis na listę UNESCO może jeszcze bardziej wzmocnić atrakcyjność Dolnego Śląska i sprawić, że Twierdza Srebrna Góra stanie się jednym z obowiązkowych punktów na mapie podróży w Polsce i Europie.

- Dla właścicieli obiektów noclegowych i gastronomicznych w regionie to ogromna szansa na wzrost zainteresowania ze strony turystów. Większy ruch odwiedzających oznacza nie tylko większe obłożenie i przychody, ale również możliwość budowania oferty opartej na unikalnym dziedzictwie i prestiżu UNESCO. To wyróżnienie działa jak magnes na podróżnych, a co za tym idzie - wspiera rozwój całej lokalnej branży turystycznej - podkreśla Karol Wiak.

Zwiedzanie Twierdzy Srebrna Góra odbywa się z przewodnikiem albo samodzielnie. Wejście kosztuje 50 zł za bilet normalny i 40 zł za ulgowy. W cenie zwiedzanie z przewodnikiem i samodzielne odwiedzenie trasy multimedialnej "Jak zbudowano Twierdzę Srebrna Góra". We wrześniu wstęp jest możliwy od godz. 10 do 18. Ostatnie zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się ok. 16:30.