Armenia - nieodkryta perła Kaukazu

Armenia to wyjątkowe miejsce, w którym krajobrazy zapierają dech w piersiach, a wyjątkowe dziedzictwo kulturowe i architektoniczne zwala z nóg. Do 1991 r. kraj ten był jedną z republik ZSRR i dopiero po odzyskaniu niepodległości powoli zaczął być zauważany. Poznajcie największe atrakcje ormiańskiej ziemi, która ma wszelkie atuty, aby pretendować do miana jednego z najpiękniejszych krajów na świecie.

Zorac Karer to tajemnicze miejsce, od lat trwa spór o jego pochodzenie i przeznaczenie. Część historyków uznaje je za najstarsze na świecie obserwatorium astronomiczne, datowane na VI tysiąclecie przed naszą erą. Jest to grupa ponad dwustu częściowo obrobionych bloków skalnych. Największe mają prawie 3 metry wysokości i ważą do 10 ton. Część z nich w okolicach górnej krawędzi ma otwór o średnicy ok. 5 cm. Według badaczy mogły służyć jako przyrządy astronomiczne - do obserwacji położenia słońca, księżyca i gwiazd. Koncepcja ta zyskała uznanie rządu Armenii, który nadał mu oficjalną nazwę Obserwatorium Karahundż. Ulokowane na wyżynnym pustkowiu, w otoczeniu pięknych gór Południowego Kaukazu, sprawia ogromne wrażenie. Turystów tu jeszcze niewielu, można cieszyć się cudownymi widokami do woli.

Autorskie biuro podróży www.krzysztofmatys.pl

Garni to niewielka wieś położona o godzinę jazdy ze stołecznego Erywania. Dwa tysiące lat temu znajdował się tu letni pałac królewski. Do dziś w całości zachował się tylko ten wyjątkowy zabytek, który przypomina ateński Partenon. Tyle, że wzniesiono ją nie z białego marmuru, a z miejscowego bazaltu. Osoby przyjeżdżające tu pierwszy raz, mają prawo być zaskoczone. Skąd taka budowla w tej części świata? Wygląda jakby żywcem wyjęta z cywilizacji antycznej Grecji i Rzymu. Powstała w I wieku naszej ery, w czasach cesarza Nerona, jako symbol dobrych relacji władcy Rzymu z królem Armenii. Najprawdopodobniej była poświęcona bogu Mitrze. Kult Mitry przywędrował do Armenii z Indii, a następnie zdobył popularność w całym śródziemnomorskim świecie. Dziś próbuje się odradzać. Z okazji ważnych świąt miejsce to nawiedzają wyznawcy przedchrześcijańskich wierzeń. Na co dzień zaś obiekt wypełniają turyści. W jej murach można usłyszeć coś szczególnego. Ormiański artysta gra koncerty na _ duduku _ - to
prosty, drewniany flet, instrument, który urósł tu do rangi narodowego symbolu.

Chaczkary to kute w kamieniu krzyże. Niektóre bogato zdobione, ich wzory przypominają koronkę. Są kwintesencją ormiańskiej tradycji i kultury. Stworzono ich dziesiątki tysięcy i nie ma dwóch jednakowych. Największe skupisko chaczkarów znajduje się na cmentarzu we wsi Noratus. Jest ich tam około tysiąca. Najstarsze pochodzą z X wieku. Te najbardziej okazałe i wspaniale dekorowane datowane są na XII - XIII wiek. Noratus nie należy do najczęściej odwiedzanych miejsc - leży nieco na uboczu, nad jeziorem Sewan. Żeby tu dotrzeć trzeba zboczyć z popularnych tras.

Geghard zwany jest Klasztorem Włóczni lub Skalnym Klasztorem. Powstał na samym początku IV wieku, założony przez twórcę tutejszego Kościoła, Grzegorza Oświeciciela. Ormianie wierzą, że był tu kiedyś przechowywany grot z włóczni, którą przebito bok Chrystusa. Zachowane do dziś obiekty pochodzą z XIII wieku. Najstarszy jest kościół główny, czyli Katoghike z 1215 roku. Bryła świątyni pięknie prezentuje się na tle surowych skał. Dużą atrakcją są pomieszczenia wykute w skale. Mają swoje nazwy. W pierwszej kolejności jest Awazan, czyli "basen" - z uwagi na pojawiające się tu źródło wody. Zapewne ono było również podstawą miejsca kultu w czasach przedchrześcijańskich. Dalej jest piękna kaplica grobowa rodziny Proszianów i niewielki kościółek Matki Bożej. Warto wejść też piętro wyżej, do grobowca księcia Papaka i księżniczki Ruzukan - duża sala wykuta w końcówce XIII wieku charakteryzuje się bardzo dobrą akustyką. Na specjalne okazje zamawia się tu występ chóru.

Południowy Kaukaz jest bardzo ważnym miejscem w dziejach rozwoju cywilizacji ludzkiej. Tu udomowione niektóre gatunki zbóż i owoców. Z terenu Armenii pochodzą np. morele. Na łąkach dalej można spotkać endemiczne gatunki dzikiej pszenicy. Tu człowiek nauczył się wytwarzać wino. A być może udomowił też konia i owcę. Naturalne, ekologiczne rolnictwo trwa do dziś, a górski krajobraz upiększają duże stada owiec. Baranina ma ważne miejsce w ormiańskiej kuchni, choć od lat jest jej coraz mniej. Każdą jej ilość jest w stanie przyjąć chłonny rynek irański, a Armenia ma ze swoim sąsiadem bardzo dobre relacje.

Na zdjęciu pomnik oficjalnie nazwany _ My i nasze góry , ale wszyscy mówią na niego _ Dziadek i babcia _. Postacie te są najbardziej znanym symbolem Górskiego Karabachu. Pomnik ustawiono na obrzeżach stołecznego Stepanakertu. Arcach, jak po ormiańsku nazywa się Karabach, jest para-państwem. Mimo tego, że ma swój rząd i prezydenta wybieranego w demokratyczny sposób, nie uznaje go żaden kraj na świecie. Zgodnie z prawem międzynarodowym jest ormiańską enklawą na terenie Azerbejdżanu. W rzeczywistości Baku nie sprawuje tu żadnej kontroli. De facto jest to niezależne państwo korzystające z nieformalnego wsparcia ze strony władz w Erywaniu. Politycznie to zagmatwane, ale ważniejsze są atrakcje na jakie tu trafimy. Rewelacyjne góry (Ryszard Kapuściński uważał je za jedne z najpiękniejszych na świecie), gościnni ludzie, pyszne jedzenie i najzdrowszy alkohol - piekielnie mocna tutowka _, czyli bimber z owoców morwy.

fot. Thomas Dekiere/Shutterstock.com

Jezioro Sewan jest jednym z największych górskich jezior świata. Położone na wysokości 2 tys. m n.p.m. i nazywane "perłą Armenii" jest magnesem przyciągającym wielu podróżników. Ze względu na wysokość, woda nawet latem jest zimna, więc raczej nie jest to najlepsze miejsce na plażowanie. Ale za to widoki i przyroda powalają. Dzikie łąki porastające okoliczne wzgórza wyglądają obłędnie. Nad brzegami jeziora znajdziemy też kilka rewelacyjnych zabytków, w tym klasztor Sewanawank. Wzniesiono go w IX wieku z czarnego tufu na wysokim wzgórzu wyspy (dziś to półwysep). Dwa kościoły w bardzo dobrym stanie zachowały się do dziś. Rozpościera się stąd jeden z najładniejszych widoków na jezioro.

W miejscowości Zwartnoc znajdziemy pozostałości wyjątkowej budowli. W VII wieku wzniesiono tu katedrę, którą wówczas uznano za najpiękniejszy obiekt sakralny na świecie. Zgodnie z legendą, oryginalny styl zachwycił cesarza Bizancjum. Zamierzał wznieść podobny kościół w swojej stolicy. Plan się nie powiódł, ponieważ ormiański architekt zmarł w drodze do Konstantynopola. Kościół zbudowano na planie czterolistnym (tetrakonchos), z kolistym obejściem i wieloma absydami. Składał się z trzech pięter i w zarycie przypominał okrągłą wieżę. Zachowały się tylko pozostałości pierwszej kondygnacji. Pięknie się dziś prezentują na tle góry Ararat. Zwartnoc przypomina nam o tym, że Ormianie mieli całkiem spory wpływ na rozwój architektury europejskiej.

Autorskie biuro podróży www.krzysztofmatys.pl