Leśna - zamek Czocha i okolice

Miasto Leśna nad zalewem na rzece Kwisie słynie dziś z przede wszystkim z położonego nieopodal malowniczego zamku Czocha. Prawa miejskie Leśna otrzymała w połowie XIV wieku.

W okresie XVII–XVIII stulecia prężnie rozwijało się tu włókiennictwo. Aktualnie miasto przyciąga nie tylko atrakcyjnym zabytkiem muzealnym, pełniącym funkcję obiektu wypoczynkowo-szkoleniowego, ale także jest doskonałą bazą wypadową do organizowania jednodniowych wycieczek w Góry Izerskie, Karkonosze, do Szklarskiej Poręby i Karpacza. W sezonie letnim podczas pobytu na zamku można uprawiać sporty wodne na Jeziorze Leśniańskim, spacerować trasami turystycznymi przełomu Kwisy czy korzystać z licznych ścieżek rowerowych.

Zamek Chocha wzniesiono na stromym, skalnym cyplu, wchodzącym w rzekę Kwisę przy jej lewym brzegu. Powstał w miejscu warownej kamienno-ziemnej budowli. Nie ma pewności, z czyjej inicjatywy ją wybudowano. Pierwsze wzmianki o warowni pochodzą z końca lata 20. XIV wieku, z czasów Henryka I księcia jaworskiego, który wszedł w jej posiadanie dzięki małżeństwu z córką Wacława II. Zamek powstał na planie czworoboku, z otoczoną murami cylindryczną, czterokondygnacyjną, mieszkalną wieżą, leżącą w narożniku północno-wschodnim.

Od strony zachodniej znajdowała się brama wjazdowa. Po śmierci Henryka I w 1364 roku zamek stał się lennem królestwa Czech, a nowym jego gospodarzem został ród von Dohna. Później zamek często zmieniał właścicieli. W roku 1433 warownię na kilka miesięcy zajęły oddziały husyckie. W wieku XV zamek stał się własnością Kaspra von Nostitz. Jego ród dorobił się dużego majątku. W połowie XVI wieku jeden z jego przedstawicieli – Johann – przebudował średniowieczną warownię na renesansową rezydencję, dbając o jej walory obronne. Powstała ufortyfikowana linia murów zewnętrznych, wzmocnionych bastejami. Dzięki nim, budowla, choć oblegana, przez cały XVII wiek nie została zdobyta.

W początkach XVIII wieku dobra wraz z zamkiem Czocha nabył Jan Hartwig von Uechtritz, doradca Augusta II Mocnego. Po nim dziedziczyły jego córki. W XVIII wieku zlikwidowano drewniany zwodzony most. W jego miejsce powstał murowany. W suchej fosie, nad którą leżał, urządzono zwierzyniec. W 1793 roku podczas nieobecności właścicieli, z niewyjaśnionych do końca powodów, wybuchł pożar, który strawił bogatą w cenne zbiory bibliotekę, wyposażenie wnętrz oraz zbrojownię. Zamek został jednak w kilka lat odbudowany.

Część mieszkalna otrzymała nowy kształt dachu, który dla ochrony przed ogniem pokryto łupkiem. Podwyższono również zamkową wieżę. Na początku XX wieku zamek został sprzedany przez spadkobierców Ottona von Uechtritz. Nowy właściciel, Ernest von Gustschow, postanowił dodać nowego blasku posiadłości. Budowla została przeprojektowana w duchu romantycznym w formie gotycko-renesansowego zamku. Przebudowa zmieniła wygląd zabytku, lecz jednocześnie, niestety, utracił on część starszych, cennych elementów architektonicznych. Liczne interesy nie pozwalały właścicielowi na częste przebywanie w odnowionej rezydencji.

Dopiero podczas II wojny światowej Ernst von Gustschow zamieszkał tu na stałe. W styczniu 1945 roku opuścił zamek, wywożąc wiele cennych przedmiotów. Pozostałe dobra częściowo zostały rozgrabione. Część rzeczy, jak np. książki, udało się odzyskać. Znalazły one swoje należne miejsce w bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego. Po wojnie w zamku powstał wojskowy ośrodek wypoczynkowy, dlatego też nie był on udostępniony dla zwiedzających. Obecnie znajduje się tu hotel. Warto dodać, że na zamku rozgrywała się akcja polskiej komedii filmowej pt. Gdzie jest generał, a także serialu telewizyjnego pt. Twierdza szyfrów.

Ośrodek Wypoczynkowo-Szkoleniowy Zamek Czocha
59-820 Leśna
(75) 721 11 85, 721 15 53 (75) 721 15 53
info@zamekczocha.pl www.zamekczocha.pl

Dni Zamku Czocha oraz Turniej Rycerski
Stało się tradycją, iż od kilkunastu lat co roku w ostatni weekend maja, w kalendarzu imprez kulturalnych na Śląsku znajdują się Dni Zamku Czocha, podczas których odbywa się wiele imprez artystycznych i turystycznych. Największą atrakcję święta czochowskiego zamku ma turniej rycerski.

W 2007 roku już po raz piąty widzowie mieli możliwość obejrzenia zmagań rycerskich. Do zamku każdego roku przybywają bractwa i poczty rycerskie z całego kraju, aby podjąć wezwanie, stanąć na ubitej ziemi oraz wykazać się męstwem i kunsztem walki. Ścierają się lekko- i ciężkozbrojne formacje, zarówno w konkurencjach indywidualnych, jak i drużynowych. Rycerze w potyczkach stosują rozmaite rodzaje broni: miecze jedno- i półtoraręczne, kiścienie, broń obuchową, młoty rycerskie (nadziaki). Program imprezy obejmuje turniej łuczniczy, a także – wzbudzające duże zainteresowanie publiczności – rycerskie zapasy. Organizatorzy przygotowują inscenizacje tematyką nawiązujące do burzliwych dziejów warowni czochowskiej. Prezentowane są zdobycie zamku przez husyckie oddziały oraz odbicie go z rąk wroga. Dla wszystkich poszukujących „lżejszej” rozrywki organizowane są pokazy dawnych tańców, a bardziej śmiali widzowie mogą wziąć udział w nauce tańca. Podczas imprezy warto odwiedzić kramy z wyrobami rzemiosła.

Okolica **Grabiszyce Dolne** – barokowy kościół z drugiej połowy XVIII wieku; pierwotnie barokowy pałac z XVIII stulecia, przebudowany na neorenesansowy na początku XX wieku.

Gryfów Śląski – fragmenty gotyckich murów miejskich, pochodzących z końca XIV wieku; renesansowy ratusz z lat 20. XVI wieku, rozbudowany w XVII wieku i przebudowany w barokowy w XVIII; późnogotycki kościół św. Jadwigi z początków XVI stulecia.
Kościelniki Średnie – romański, kamienny kościół pod wezwaniem NMP z połowy XIII wieku, przebudowany na przełomie XV i XVI stulecia i w XVIII wieku.
Leśna – barokowy ratusz wzniesiony w końcu XVII wieku, przebudowany w 1779 roku; barokowy kościół z lat 1703–1711, powstały z wykorzystaniem murów z XVI wieku, przebudowany w połowie XIX stulecia; późnobarokowy pałac przebudowany w drugiej połowie XIX wieku.
Lubań – fragmenty gotyckich, kamiennych murów miejskich z XIV wieku; renesansowy ratusz z lat 1539–1544, kilkakrotnie przebudowywany (Muzeum Regionalne); neogotycki kościół św. Trójcy z lat 1857–1861 oraz gotycka wieża z XIV wieku – dzwonnica z poprzedniego kościoła; wieża tzw. Kramarska z przełomu XIV i XV stulecia.
Proszówka – zachowały się ruiny zamku Gryf, który stanowił ważny punkt obronny kraju przed najazdami Czechów. Zamek dzielił się na trzy poziomy: wysoki, średni i dolny. Z górnego zamku rozciąga się piękny widok na dolinę Kwisy, Góry i Pogórze Izerskie oraz Karkonosze. Nieopodal stoi kaplica św. Anny (Leopolda).

* Bractwo Rycerskie Zamku Czocha*
bractwoczocha@wp.pl, www.bractwoczocha.pl www.lesna.pl

Seria: Miejsca niezwykłe
Tytuł: Zamki, turnieje, rycerze
Autor: Paweł Komorowski, Jarosław Kurkowski