Banja Luka. Stolica Republiki Serbskiej. Atrakcje. Co warto zobaczyć

Jak większość miejsc w Bośni, miasto leży na wysokości aż 163 m n.p.m. (Dolina Banjalučka) – usytuowane jest w kotlinie, gdzie schodzą się góry Kozara (978 m n.p.m.), Tisovac (1172 m n.p.m.), Čemernica (1338 m n.p.m.) i Manjača (1239 m n.p.m.), należące do pasma Alp Dynarskich. Na dnie kotliny płynie rzeka Vrbas zasilana dopływami Suturlii, Crkveni i Vrbanji, i dzieląca miasto na dwie części. Okolica bogata jest w lasy, wody mineralne i źródła termalne. Miasto było niegdyś bardzo atrakcyjne turystycznie. Wiele hoteli, piękne zielone aleje i parki, zabytki i nienaruszona przyroda przyciągały gości. Największą atrakcją miasta były rekreacyjne kąpiele w termiczno-mineralnych wodach (Gornji Šeher, Laktaši, Šeher, Slatina, Kulaši).

Jajce

Jajce to historyczne serce Bośni. W pełni zasługuje ono na miano atrakcji turystycznej, i nie bez kozery zwane jest miastem-muzeum, miastem-pałacem czy też kontynentalnym Dubrownikiem. Jego nazwa pochodzi od jajowatego kształtu wzgórza, na którym je zbudowano lub, jak głosi legenda, od jaj użytych do zaprawy przez murarzy (Castello dell Ovo). Dziś mieszka tu ponad 13 tys. mieszkańców.

Historia

Jajce to dawna stolica Królestwa Bośni oraz centrum handlu z Rzymem i Dubrownikiem. Ufundowane zostało w XIV w. przez wojewodę królewskiego Hrvoje Vukčicia Hrvatinicia (na miejscu jeszcze dawniejszych osiedli). Miasto leży na wzgórzach, na skrzyżowaniu dwóch rzek – Vrbasu i Plivy. Ta druga kończy tu swój bieg 20-metrowym wodospadem.

Jajce oferuje mnóstwo zabytkowych obiektów, z czego aż 10 jest bezcennych, zaliczanych do klasy zerowej o ogólnoświatowym znaczeniu i wadze jak chociażby świątynia boga Mitry.

Prócz prehistorycznych artefaktów, na obszarze miasta zachowało się wiele antycznych (od IV w. p.n.e.) i późno-antycznych obiektów (stalle, nagrobki), oraz śladów założeń miejskich. Wieki tureckiego i austro-węgierskiego panowania (1528–1918) także pozostawiły tu swój ślad w postaci wielu charakterystycznych i interesujących zabytków. Wszystkie te atrakcje piętrzą się na powierzchni 388 m2.

Ze względu na unikalne walory przyrodnicze, architektoniczne, kulturalne i historyczne Jajce jako kompleks budowli ubiegający się o wpisanie na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Medjugorie (Međugorje)

Medjugorie leży w południowej Hercegowinie, ok. 30 km na południowy zachód od Mostaru. W tej części Bośni i Hercegowiny przeważają Chorwaci – miasteczko to jest katolickie i „czyste” etnicznie. Mimo że administracyjnie Medjugorie leży poza granicami Chorwacji, większość chorwackich biur turystycznych ma w swojej ofercie jednodniowe pielgrzymki do tego miejsca.

Obecnie w Medjugorie mieszka ok. 4300 osób. To ważne sanktuarium maryjne corocznie przyciąga setki tysięcy odwiedzających. Jest to jedno z najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych centrów tego typu w świecie katolickim – miejsce nie potwierdzonych, ani też nie zanegowanych objawień Matki Boskiej na górze Križevac. (Watykan nie uznał jeszcze oficjalnie Medjugorie za miejsce objawień i mimo wizyty papieża w Bośni i Hercegowinie oraz w Chorwacji nie gościł on w Medjugorie).

Wioska z sanktuarium, powoli przekształca się w ośrodek turystyczny. Wynika to z konkurencyjnych w stosunku do Chorwacji cen przy względnie niedużej odległości od morza.

Medjugorie obfituje w kontrasty: z jednej strony jest to miejsce uświęcone powtarzającymi się cudami i uzdrowieniami, z drugiej zaś strony, coraz bardziej rozwija się tu komercyjna działalność, w tym gastronomiczno-hotelowa. Ten kontrast między świętością a biznesem uderza zaraz po przybyciu do Medjugorie.

Nazwa Medjugorie oznacza „międzygórze”, wioskę między górami. Rzeczywiście otaczają je góry o średniej wysokości 2000 m n.p.m., spośród których spiczastym kształtem wyróżnia się niezalesiona góra w pobliżu miejscowości Ljubuški, zwana Gradiną. Legenda głosi, że do dziś błąka się po niej duch ukochanej żony hercega Stjepana – Ljubicy, po której miejscowość u podnóża otrzymała nazwę.

Historia

Chorwaci zamieszkują te tereny od VI w., jednak Kraj Humski (Hum, Humań, Zahumle) już od 1322 r. należał do państwa bośniackiego. Podczas okupacji tureckiej (1463–1878) franciszkanie byli jedynymi duszpasterzami tutejszych katolików. Niestety już od blisko stu lat trwa konflikt pomiędzy księżmi diecezjalnymi i franciszkanami w sprawie satysfakcjonującego obie strony podziału parafii. Parafia Medjugorie (obejmująca także przyległe miejscowości Bijakovići, Vionica, Miletina i Šurmanci) została założona w 1892 r., a jej patronem jest św. Jakub, opiekun pielgrzymów. Kościół parafialny konsekrowany w 1969 r. stoi w centrum miejscowości. Do roku 1981, czyli do pierwszego ukazania się Matki Boskiej, była to jedna z wielu typowych wiosek Hercegowiny – raczej uboga, utrzymująca się głównie z rolnictwa: uprawy winorośli i produkcji wina (do dzisiaj słynne jest tutejsze białe wino žilavka) oraz hodowli owiec.

Pierwsze objawienie nastąpiło 24 VI 1981 r. na wzgórzu Podbrdo w przysiółku Bijakovići, kilka kilometrów od samego Medjugorie. Oficjalnie jednak uroczystości rocznicowe związane z tym wydarzeniem obchodzone są 25 VI każdego roku, kiedy to, według zapewnień widzących, Matka Boska przemówiła. Objawienia miało sześć osób, dzieci w wieku 10–17 lat.

Najbardziej znaną spośród nich jest Vicka Ivanković, mieszkanka błękitnego domu, za którym skręca się w lewo, aby dojść na Podbrdo, miejsce objawień, dokąd udają się wszyscy pielgrzymi przyjeżdżający do Medjugorie. Bardzo często można spotkać Vickę koło jej domu, kiedy to błogosławi pielgrzymów i przekazuje najnowsze wieści usłyszane od Matki Boskiej. Utarła się tradycja, że przy jej domu zostawia się karteczki z wypisanymi prośbami, które Vicka przekazuje bezpośrednio Matce Boskiej w czasie regularnych, codziennych (!) widzeń. Także wielu pielgrzymów odwiedzających to miejsce odbiera różne znaki, interpretowane jako świadectwa obecności Matki Boskiej. Pielgrzymi, mówiąc o osobistych przeżyciach, najczęściej wymieniają niezwykle intensywny zapach róż, pojawiający się nagle w powietrzu nie wiadomo skąd, oraz niewytłumaczalne zjawiska na niebie (m.in. tzw. taniec słońca), które można zobaczyć najczęściej w porze wieczornej, kiedy to Vicka Ivanković ma widzenia. Inne znaki to: kształt hostii na słońcu,
obracanie się krzyża, białe światło i kształt kobiecej postaci obok niego.

Od 1981 r. do dzisiaj parafię Medjugorie odwiedziło kilkadziesiąt milionów ludzi. Szacuje się np., że w październiku 2006 komunię świętą przyjęło 170 000 osób, a msze odprawiło aż 3677 księży.

Mostar

Centrum żupani hercegowińsko-neretwiańskiej i piąte, co do wielkości miasto w Bośni. Leży na południu kraju, w centralnej Hercegowinie, przy drodze krajowej M17, w odległości 60 km od Adriatyku. Usytuowany jest w rozległej dolinie rzeki Neretwy, w bliskim sąsiedztwie gór (szczyty Veleža, Huma i Čabulje). Stare centrum miasta znajduje się na lewym brzegu rzeki, nowa prawobrzeżna część rozlewa się daleko, szeroko w dolinę. Mostar jest także stolicą i centrum kulturalnym i politycznym Hercegowiny, która rozciąga się na obszarze 9948 km˛. Od wschodu graniczy z Czarnogórą, od północy i zachodu z Bośnią, z południa i południowego wschodu z Chorwacją, a w pewnej części z wodami Adriatyku. To niezwykła historyczno-geograficzna kraina.

Klimatycznie, na względnie małej powierzchni, reprezentuje jednocześnie cechy terenów górskich, równinnych i nadmorskich. Ta różnorodność stanowi o unikalnym i niespodziewanym pięknie oraz bogactwie geologicznym i przyrodniczym. Krwiobieg kraju stanowi rzeka Neretwa wraz z dopływami (Rama, Trebižet, Krupa, Bregava). Ów „Nil Hercegowiny” to szmaragdowa i kryształowo czysta rzeka o białym wapiennym dnie koryta. Ustanowiono tu dwa Parki Narodowe – Hutovo Blato (zob. s. 26) i Blidinje. Na terytorium Hercegowiny znajdują się aż trzy atrakcje turystyczne państwa – Mostar, Neum i Medjugorie!

Pomimo wspólnoty etnicznej, językowej, kulturowej czy historycznej, nie bez powodu w nazwie państwowej odróżniono Hercegowinę od Bośni. W przeciwieństwie do zielonej, górzystej północy kraju region ten to zaskakujący melanż śródziemnomorskiej bujnej przyrody i iście księżycowego kamiennego krajobrazu. Duże nasłonecznienie, figi, granaty, winna latorośl, tytoń, oliwki, mandarynki, a nawet kiwi – to codzienność Hercegowiny. Charakterystyczne są także kamienne budowle kryte dachówką z łupka.

Hercegowina funkcjonuje w świadomości Chorwatów w taki sam sposób, w jaki o Kosowie myślą Serbowie. Uznaje się ją za serce Chorwacji, matecznik, ziemie utracone.

Historia

Obszar dzisiejszego Mostaru zamieszkały był już 10 tys. lat temu. Najstarszy pisany dokument wspominający miasto pochodzi z XV w. Dziś to federacyjne chorwacko-muzułmańskie miasto (ok. 48,29% Chorwatów i 47,43% Bośniaków, przy 3,45% Serbów), borykające się z trudną równowagą wspólnych rządów i dzielenia wszystkiego po równo. Swój wzrost Mostar zawdzięcza podbojowi otomańskiemu. Wcześniej centrum regionu stanowił oddalony o 20 km Blagaj. Nazwa miasta, wbrew pozorom, pochodzi z czasów jeszcze przed pojawieniem się popularnego kamiennego mostu – wywodzi się od strażników brzegu rzeki i krańców wcześniejszej konstrukcji, zwanych mostari.

Po 1482 r. Mostar stał się militarnym i ekonomicznym ośrodkiem otomańskim dla terytorium Hercegowiny. Zbudowano wspaniały kamienny most i rzemieślnicze (kowalskie) centrum starego miasta – Kujundžiluk – oraz kompaktową w porównaniu z innymi czarsziję. Zawijała tu wówczas większość karawan kupców dalmatyńskich i dubrownickich wyruszających w głąb kontynentu. Miejsce to po dziś dzień zachowało swój orientalno-handlowy charakter i klimat. XVI i XVII w. to czas budowy wielu meczetów oraz medresy.

Tak jak w przypadku innych miast, tak i do Mostaru, wraz z przejęciem go przez Austriaków, doprowadzono kolej, a wraz z nią przybył zachodni styl życia i budowania. Powstały łaźnie, kolejne mosty, szkoły (np. gimnazjum), liczne chrześcijańskie obiekty sakralne (znajduje się tu m.in. siedziba biskupstwa Mostar – Duvno), zaczęto wydawać czasopisma.

Podczas zawirowań w XX w. Chorwaci wielokrotnie próbowali przejąć kontrolę nad miastem (weszło ono m.in. w skład Banowiny czy Niezależnego Faszystowskiego Państwa Chorwackiego). Czasy titowskiej Jugosławii oznaczały dla miasta prosperitę i… wysoki procent mieszanych małżeństw.

Podczas wojny domowej, po ogłoszeniu przez Bośnię niepodległości Mostar był oblegany przez 18 miesięcy. Armia bośniacka (Armija Bosne i Hercegovine, ABIH) i chorwacka (Hrvatsko Vijeće Obrane, HVO) walczyły ramię w ramię przeciw przemocy w większości serbskiej armii federacyjnej (JNA) ostrzeliwującej miasto ze wschodnich wzgórz.

Zniszczono wtedy 12 meczetów (m.in. Karađoz-bega i Roznamed-ij-Ibrahim-efendiego), kościół katolicki z biblioteką z 50-tys. zbiorem, zakon franciszkanów. W odwecie spalono XIX-wieczną cerkiew Soborową. Po zwycięstwie strona chorwacka, bardzo dosłownie, zmieniła front. Wówczas to celowo zniszczono zabytkowy most i stosując czystki etniczne doprowadzono do głębokiego rozłamu w mieście i jego podziału na muzułmański wschodni brzeg i zachodni – chorwacki. Miasto wciąż jeszcze jest rekonstruowane.

_ Źródło: Bezdroża _