Czerna. Klasztor. Co jeszcze warto zobaczyć

Klasztor wraz kościołem ufundowała w 1631 roku Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa. Budowa zespołu klasztornego trwała 30 lat. Zabudowania mają kształt kwadratu o boku 70 m. W środku zabudowy wznosi się wysoka bryła kościoła p.w. św. Eliasza, połączona przejściami z budynkami klasztoru.

Ciekawostką jest wolno stojąca wieża zegarowa, połączona z poddaszem kościoła mostkiem zawieszonym kilkanaście metrów ponad ziemią. Zespół klasztorny ma jednostylowy, wczesnobarokowy wystrój wnętrz. Charakterystycznymi elementami architektonicznymi są ołtarze i portale wykonane z czarnego marmuru (w rzeczywistości rodzaj twardego wapienia, dającego się polerować), wydobywanego w kamieniołomie w niedalekim Dębniku.

W ołtarzu głównym znajduje się obraz Anioł karmiący św. Eliasza, malowany przez Tomasza Dolabellę w 1640 roku, w bocznym po lewej stronie nawy, o sto lat starszy otoczony kultem obraz Matki Boskiej Szkaplerzowej. Z klasztorem związana jest postać św. brata Rafała Józefa Kalinowskiego.

W 1881 roku przyjechał do klasztoru w Czernej, rok później został przeorem czerneńskiej wspólnoty. Przyczynił się do odnowy zgromadzenia karmelitów i karmelitanek w Małopolsce. Na terenie klasztoru zachowały się także dwie groty skalne, w których mnisi-eremici dawniej oddawali się kontemplacji. Na porośniętym buczyną wzgórzu obok klasztoru znajdują się stacje krajobrazowej Drogi Krzyżowej. Przed głównym wejściem nieco z boku zwraca uwagę zabytkowa studnia wykuta w litej skale w latach 1644–1651. Cały obszar Doliny Eliaszówki i wzgórz po jednej i drugiej stronie wraz klasztorem od 1989 roku objęty jest rezerwatem „Dolina Eliaszówki”. Przy drodze ok. 200 m od ruin mostu znajduje się kapliczka i źródełko św. Eliasza ujęte w studnię o kształcie serca, stąd też często nazywane jest „Źródłem Miłości”.

**Dubie **

Dubie to niewielka wieś w kotlince otoczonej zalesionymi wzgórzami i skałkami wapiennymi. W pobliżu, w dolinie potoku Szklarki, znajduje się wylęgarnia ryb łososiowatych, założona przez Potockich w połowie XIX wieku. Zespół 7 stawów zasilany jest wodą z kilku obfitych źródeł ujętych w efektowną sztuczną grotę. Miejsce to nazywane jest „Rózino” od imienia Róży Potockiej. Pomiędzy Dubiem a Dębnikiem, oddalonymi od siebie o 2 km, leży wąski i malowniczy leśny Wąwóz Zbrża. Wrzynając się w jurajskie wzgórza wąwóz pokonuje aż 180 m różnicy poziomów dzielące obie osady. Jest częścią rezerwatu „Dolina Racławki” – dużego obszaru (ponad 470 ha) przyrody chronionej, leżącego pomiędzy doliną Szklarki a wsiami Dubiem, Dębnikiem, Paczółtowicami i Żarami. Wąwozem poprowadzono ścieżkę dydaktyczną Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Z Dębnika sprowadza ona turystów do Doliny Racławki. Druga ścieżka, również okrężna, znajduje się w pobliżu wsi Paczółtowice. Obie ścieżki łączy ze sobą zielony szlak turystyczny biegnący
dnem Doliny Racławki od Dubia do Paczółtowic. Rezerwat „Dolina Racławki” chroni jeden z najpiękniejszych jurajskich krajobrazów.

**Paczółtowice **

Paczółtowice, Racławice i Czubrowice to leżące jedna za drugą wsie tworzące 10-kilometrowy wąski pas zabudowy. Paczółtowice są położone na wierzchowinie Wyżyny Olkuskiej pomiędzy Doliną Eliaszówki i Racławki. We wsi zachował się późnogotycki, XVI-wieczny drewniany kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, jeden z najstarszych w Małopolsce. W pozłacanym drewnianym ołtarzu głównym znajduje się uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej Paczółtowickiej z Dzieciątkiem, pochodzący z 1470 roku. Ciekawostką jest późnorenesansowy ołtarz boczny przywieziony tu z katedry na Wawelu. W Paczóltowicach na pofałdowanym obszernym wzniesieniu góry Skałka znajduje się pole golfowe. Przy ośrodku golfowym uruchomiono też w sezonie zimowym 2005 roku dwa wyciągi narciarskie – 100 m dla początkujących i 750 m dla doświadczonych narciarzy. Na granicy Paczóltowic i Racławic znajduje się Jaskinia Racławicka (nieudostępniona, planowane objęcie rezerwatem).

**Racławice **

Racławice i Czubrowice leżą w górnym biegu potoku Racławki. W wielu miejscach wsi na podwórkach gospodarstw wyzierają spod ziemi wychodnie jurajskich wapieni. W Racławicach znajduje się drewniany kościół Narodzenia NMP z początku XVI wieku. Późnogotycki kościół zachował się bez większych zmian od czasu budowy. We wnętrzu przetrwały gotyckie detale ciesielskie z czasu budowy świątyni. Portal wejścia do zakrystii zamknięty jest górą ostrym łukiem, tzw. oślim grzbietem. Wśród zabytków gotyckich na uwagę zasługuje metrowej wysokości rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z początku XV wieku w jednym z bocznych ołtarzy oraz krucyfiks i gotyckie rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty na belce tęczowej.

W późnobarokowym ołtarzu głównym z XVIII wieku znajduje się obraz Matki Boskiej z XVIII wieku. Dwa ołtarze boczne pochodzą z ok. 1700 roku. Renesansowa ludowa dekoracja malarska ścian i sufitu z połowy XVII wieku przedstawia sceny z życia Matki Boskiej i Chrystusa. W zakrystii przechowywane są fragmenty tryptyku malowanego prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII stulecia, a na plebanii części gotyckich, wczesnorenesansowych tryptyków i obraz przedstawiający św. Jana Jałmużnika z początku XVI wieku.

**Tenczynek **

Tenczynek to wieś założona prawdopodobnie na początku XIV wieku, jako osada służebna zamku Tenczyn. W centrum wznosi się barokowy kościół św. Katarzyny zbudowany w latach 1728–1742. W podziemiach spoczywa Jan Tęczyński pochowany w 1638 roku – ostatni z rodu Tęczyńskich. Na przykościelnym cmentarzu pochowano znanego aktora Bogumiła Kobielę. W Rzeczkach, przysiółku Tenczynka, znajduje się willa „Eliza”, w której gościli Stanisław Wyspiański i Tadeusz Boy-Żeleński. Na skraju lasu stoi Brama Zwierzyniecka, pozostałość po ogrodzonym zwierzyńcu, w którym właściciele Krzeszowic urządzali polowania. Teren ten od XVI wieku był dla właścicieli dóbr tenczyńskich terenem łowieckim i stąd pochodzi jego nazwa Las Zwierzyniec. Są to również tereny, gdzie od końca XVII wieku wydobywano węgiel kamienny. Najbardziej znane kopalnie to: „Krystyna” i „Krystyna Nowa”.

**Rudno **

Rudno to niewielka wieś, której zabudowa otacza najwyższe wzniesienie Garbu Tenczyńskiego – 411 m n.p.m. Na skalistym szczycie wzniesienia znajdują się ruiny zamku Tenczyn. Został wybudowany w XIV wieku przez wojewodę krakowskiego Jędrzeja Toporczyka herbu Topór na miejscu wcześniejszej budowli swego ojca kasztelana Nawoja z Morawicy. Właściciel zamku po przeniesieniu tutaj rodowej siedziby zaczął tytułować się nazwiskiem Tęczyński. Kolejni jego następcy rozbudowywali stopniowo siedzibę rodu. Jan Tęczyński, podkomorzy wielki koronny, w XVI wieku przekształcił zamek w renesansową rezydencję.

W czasie potopu w 1656 roku załoga zamku poddała się oblegającym zamek wojskom szwedzkim. Szwedzi wymordowali obrońców, splądrowali i spalili zamek. Po tej tragedii zrujnowana rezydencja Tęczyńskich nigdy już nie odzyskała dawnej świetności. Z pierwotnej budowli ocalała dobrze zachowana najwyższa zamkowa wieża, zwana Nawojową, wschodnie skrzydło i mury obwodowe z bastionami i barbakanem przy bramie wjazdowej. Zachowały się resztki trzech baszt (Dorotka, Izabela, więzienna Turma).

**Szlaki rowerowe**

Do Paczółtowic, Racławic i Czubrowic najlepiej dojechać z Krzeszowic na rowerze Doliną Eliaszówki, z której ok. 1 km za kaplicą i źródłem św. Eliasza należy skręcić na drogę do Paczółtowic. Później droga prowadzi przez Paczółtowice i Racławice. W Racławicach dochodzi do drogi niebieski gminny szlak rowerowy, którym wkrótce w przysiółku Czubrowic o nazwie Krupka można wjechać na wierzchowinę Wyżyny Olkuskiej. Szlakiem dojeżdżamy do Kolonii Zachodniej przysiółka wsi Bębło, gdzie zmieniamy trasę na rowerowy szlak zielony. Można z niego zjechać w Dolinę Szklarki do wsi Szklary. W Szklarach wyznaczony jest czerwony okrężny pieszy szlak turystyczny, którym można zwiedzić najbardziej interesującą część Doliny Szklarki i jej okolicy. Prowadzi przez rezerwat „Dolina Szklarki” z licznymi skałkami i pięknym lasem bukowym oraz do widokowych miejsc urozmaiconych potężnymi ostańcami wapiennymi: Łyse Skały, Chochołowe Skały, Cisówki; na jego trasie znajduje się także jaskinia Ciasny Awen.

W Szklarach opuszczamy zielony szlak i zjeżdżamy w dół Doliny Szklarki. W centrum wsi ponad kościołem zwiesza się nad doliną potężna skalna ściana o nazwie Brodło. Trasa prowadzi obok stawów „Rózino” i Dubie, gdzie na skraju wsi należy skręcić w prawo na drogę do Krzeszowic.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Kraków
Autor: Dariusz Jędrzejewski