Szarysz – region zamków i kopalni
Zastanawialiście się kiedyś nad tym, że każdy region kryje w sobie jedyną w swoim rodzaju i niepowtarzalną historię o jego mieszkańcach? Czas płynie, a losy niektórych ludzi pozostają jedynie w książkach i przewodnikach. Dla tych, którzy nie lubią podróżować jedynie palcem po mapie i na własnej skórze chcą przeżyć emocje związane z interesującymi miejscami, proponujemy wycieczkę do słowackiego Szarysza. Teren pogranicza polsko-słowackiego zachwyca bogactwem i różnorodnością kultur, ale w pierwszej kolejności przyciąga krajobrazem. Zjawiskowe pasma gór, doliny, łąki i lasy same w sobie są powodem, aby wybrać się w fascynującą podróż. Dopełnieniem krajobrazów jest jednak interesująca historia i kultura ludzi, którzy właśnie tutaj stworzyli swój mały świat. Zabieramy Was na wycieczkę w region Szarysza, który w XI wieku znajdował się na terenie Polski, a którego folklor nie cichnie mimo upływu lat.
Korzenie ludności zamieszkujących Szarysz (po słowacku Šariš) sięgają jeszcze dawnych polskich, słowiańskich i rusińskich plemion. Zajmowali się oni głównie rolnictwem oraz produkcją konopi i lnu. Charakterystyczne dla tego miejsca były rozległe sady i dobrze prosperujące suszarnie owoców. Do tej pory na terenie wielu wsi funkcjonują miejsca, z wielowiekową tradycją. Rejon jest również znany ze swoich "perełek architektury drewnianej", czyli kompleksu zabytkowych cerkwi. W Muzeum Kultury Rusinów w Preszowie znajduje się wyjątkowa ekspozycja, przedstawiająca m.in. dzieje cerkwi prawosławnej na Słowacji. Można obejrzeć miniatury drewnianych kościołów oraz życie codzienne Rusinów w tradycyjnym wiejskim środowisku. W przeszłości Szarysz należał Królestwa Węgier i był jednym z jego najbogatszych regionów. Do dziś znajdziecie wiele pozostałości po stojących tu niegdyś zamkach. Już w samej nazwie upatruje się związek z tym rodzajem budownictwa, ponieważ słowo "zaros" miało oznaczać właśnie "zamek".
materiały partnera Historia jednego z największych zamków Słowacji
Pierwotnie, kiedy region wchodził jeszcze w skład Królestwa Węgier siedzibą władz był Zamek Szaryski (Šarišský hrad), a dopiero od XVII wieku miasto Preszów. Zamek ten zaliczany jest do największych zamków Słowacji, a usytuowany jest na obrzeżach miasta – na wzgórzu mającym prawie 600 metrów! Kiedyś głównym zadaniem tej kamiennej twierdzy była ochrona okolicznych terenów przed najazdami Tatarów. Teraz dopełnia ona jedynie krajobraz wzgórza. Niestety na przestrzeni wieków mury uległy zniszczeniu i współcześnie możemy podziwiać jedynie jego pozostałości. Duże zniszczenia spowodował także pożar, który miał tam miejsce w XVII wieku. Większość budynku została strawiona przez ogień, a ludność nigdy już do niego nie wróciła. Opuszczona forteca zaczęła popadać w coraz większą ruinę.
Zamek obudowany był masywnym murem. Składał się z potężnej kwadratowej wieży obronno-mieszkalnej oraz kilku baszt. Kiedyś na jego terenie znajdował się także kościół. Na szczęście to, czego nie zniszczył pożar ani czas, zostało zabezpieczone i wciąż dostępne jest dla zwiedzających. Obecnie obiekt jest stale rewitalizowany. Šarišský hrad to miejsce, które oprócz wrażeń historycznych dostarcza wielu doznań estetycznych. Kiedy już znajdziecie się na górze z pewnością poczujecie majestat tego miejsca. Widok, który można zobaczyć jest naprawdę niesamowity. Zaś z wieży obserwacyjnej możecie podziwiać panoramę okolicy – widać m.in. Góry Czerchowskie oraz Rudawy Słowackie.
Opowiadając o Zamku Szaryskim nie można nie wspomnieć o kultowym browarze, w którym złocisty trunek był warzony już w okresie średniowiecza. Współcześnie podróżując po Słowacji z pewnością natkniecie się na piwo Smädný mních, nawiązujące właśnie do trunku, który warzono kiedyś przez mnichów na zamku.
materiały partnera Obowiązkowy spacer po Preszowie
Metropolią regionu Szarysza i trzecim największym miastem na Słowacji jest Preszów (Prešov). Mówi się, że to miasto z bogatą przeszłością i dynamiczną teraźniejszością, który łączy w sposób wyjątkowy i kulturalny kolaż Słowaków, Polaków, Ukraińców i Rusinów. Zwiedzając te okolice zachęcamy, by udać się na ulicę Główną (Hlavna), na której gromadzi się większość charakterystycznych miejsc związanych z tym rejonem. W centrum znajduje się rzymskokatolicki kościół parafialny św. Mikołaja (Kostol sv. Mikuláša), który pochodzi z połowy XIV wieku. Jego cechą charakterystyczną jest wysoka wieża w stylu gotyckim. Interesująca jest kwestia wiary panującej na tamtych terenach – przez lata nie były jednolite i stanowiły barwną mozaikę różnych religii. Zamieszkujący tam niegdyś Rusini byli chrześcijanami wyznania greckokatolickiego oraz prawosławnego, Słowianie należeli do kościoła rzymskokatolickiego, Węgrzy byli luteranami, a Niemcy ewangelikami. W miastach można było również spotkać enklawy żydowskie.
materiały partnera Preszów ponadto naznaczony jest tragedią pożaru, który w XIX wieku zniszczył sporą część jego zabudowy, dlatego większość budynków w centrum została poddana renowacji. Za najcenniejszy zabytek uważa się Pałac Rakoczego (Rákócziho palác), pełniący kiedyś funkcję miejskiej rezydencji możnego rodu Rakoczych. Aktualnie to siedziba Muzeum Miasta Preszowa (Krajské múzeum mesta Prešov).
Słowacki skarb narodowy, czyli opal szlachetny i sól
Region wschodniej Słowacji słynie z kopalni opali, która nadal kryje w sobie wiele niezbadanych korytarzy, tajemnic i legendarnych kamieni. Jest to najstarszy tego typu obiekt na świecie i jedyny na naszym kontynencie – nie odwiedzić go to grzech! Wyroby stamtąd pochodzące są niezwykle znane i cenione. Nasuwa się jednak pytanie, dlaczego tak właściwie ten kamień jest taki pożądany? Historia jego "mocy" sięga jeszcze dawnych legend i podań. Od wieków wierzono, że opal wpływa na wyobraźnię, poprawia kreatywność oraz pamięć tego, który go przy sobie nosi. Traktowano go jak talizman i do dzisiaj jest w taki sposób postrzegany. Oprócz swoich "magicznych mocy" jest uwielbiany także za wyjątkowy wygląd. Swoje piękno zawdzięcza bowiem interesującej grze kolorów.
Słowackie kopalnie tego szlachetnego kamienia znajdują się niedaleko wsi Červenica, a dokładnie w miejscowości Slanské vrchy. Przez długi czas były one jedynym miejscem wydobycia opalu na świecie! Po wojnie jednak zostały zamknięte i dopiero w ostatnich latach otworzono je na nowo. Podziemne korytarze mają około 30 km długości, a temperatura pod ziemią waha się pomiędzy 4-6 °C. To jednak nie powinno Was zniechęcić, bo wrażenia z tej wycieczki zapadną w pamięci na długo!
materiały partnera Rejony wschodniej Słowacji słyną także z wydobywania soli. Jej największym złożem jest Solivar. Pierwsze działania rozpoczęto tam już w średniowieczu. Przełomowym momentem było jednak zalanie kopalni wodą, które miało miejsce w 1752 roku. Dzięki utworzeniu podziemnego jeziora na horyzoncie pojawiły się nowe potrzeby, a co za tym idzie nowe wynalazki. Zaczęto stosować innowacyjną wówczas technologię wydobycia – pompowanie solanki w skórzanych miechach przy pomocy kieratu, czyli pompy napędzanej siłą koni lub wołów. Jedno z takich urządzeń wciąż jest udostępnione dla zwiedzających. W Solivarze oglądać można również były magazyn soli, zbiornik na solankę, kocioł warzelny z nazwą František, kołatkę i kapliczkę św. Rocha.
Ludowe stroje, muzyka, tańce i legendy, to coś, co na przestrzeni lat stało się atrakcją, choć kiedyś było po prostu codziennością. Szarysz zaprasza wszystkich chcących wyciszyć się na łonie natury, ale także miłośników zwiedzania. Starannie zachowane zabytki i skanseny w każdej chwili mogą przenieść podróżujących w klimat dawnych wieków.
Artykuł powstał w ramach projektu EtnoCarpathia, współfinansowanego ze środków Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 oraz przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.
Ideą projektu jest rozwój i promocja dziedzictwa kulturowego pogranicza polsko-słowackiego.
Więcej informacji o projekcie: https://etno.visitcarpathia.com/
materiały partnera WP Turystyka na: