Zakarpacie - Chust

CHUST (ХУСТ, D. HUSZT, WĘG. HUSZT [CHUST])

Miasteczko usadowiło się u ujścia rzeki Rika (ew. Wielki Ag, od węg. Nagyág [nod’ag]) do Cisy, 149 km od Użhorodu, na trasie P 03 (A265) z Mukaczewa do Rachowa. Liczy ok. 33 tys. mieszkańców (w tym 7% Węgrów), co czyni je jednym z większych ośrodków miejskich na Zakarpaciu, jednak Chust nie da nam tego odczuć – zachowała się tu do dziś pochodząca z przełomu XIX i XX w. zabudowa, przetrwał też charakter prowincjonalnego ośrodka handlowego.

Gród założony został w XI w., a w XII w. król węgierski Gejza II osiedlił tu Sasów. W 1329 r. Chust otrzymał prawa miejskie. Po 1526 r. miejscowość przeszła w ręce książąt siedmiogrodzkich i w XVI–XVII w. stała się areną walk między nimi a Habsburgami. Aż do XIX w. miasto stanowiło znaczne centrum targowe, a po przejęciu Zakarpacia przez Czechosłowację stało się stolicą czeskiego Maramureszu. Wtedy też architektura śródmieścia uzyskała współczesny charakter. 14 marca 1939 r. Augustyn Wołoszyn ogłosił w Chuście niepodległość Ukrainy Karpackiej – przetrwała ona tylko do następnego dnia, kiedy to Węgry anektowały całe Zakarpacie. Od 1946 r. miasto stanowi centrum administracyjne rejonu.

Miejsca, które warto zobaczyć
W śródmieściu, przy ulicy 24 Żowtnia 45 (24 października 1944 r. miasto wyzwoliła Armia Czerwona), znajduje się kościół kalwiński (реформатська церква [reformats’ka cerkwa], dawniej pw. św. Elżbiety) z XIII–XIV w., przebudowywany w 1. poł. XV stulecia. Kościół ma charakter gotyckiej budowli obronnej i składa się z trzech części: izolowanej baszty, nawy i apsydy. W środku wielka strzelista arka oddziela nawę główną od chóru. Z zewnątrz kościół otoczony jest kamienną ścianą obronną. W mieście stoją również kościół katolicki pw. św. Anny z XIX w. oraz odnowiona, czynna i gromadząca nieco ponad 150 wiernych neobarokowa synagoga z początku XX w (płoszcza Nezałeżnosti 11).

Największą jednakże atrakcją Chustu są ruiny zamku (Хустський замок [chusts’kyj zamok]), wznoszące się na stromej, 170-metrowej Górze Zamkowej, na południowy wschód od centrum. Historia miasta jest nierozerwalnie z nim związana, zamek o trzech wieżach widnieje również w herbie miejskim. Pierwszą twierdzę w tym miejscu budowano od 1090 r. przez ponad 100 lat – podobnie jak zamki Niolab i Kanko, służyła ona kontroli nad szlakiem spławu po Cisie soli z pobliskich kopalń. W 1242 r. zamek, po długim oblężeniu, został zdobyty i zrujnowany przez ordę Batu-chana. Przez następne stulecia władcy na zamku zmieniali się często, rozbudowując i umacniając fortecę. Podczas powstania kuruców twierdza silnie ucierpiała i po 1711 r. zaczęła tracić na znaczeniu, dlatego garnizon austriacki, rozlokowany tu po powstaniu, przeniósł się do Koszyc w 1749 r. O dziwo, zamek nie został zniszczony z powodu głupich waśni między magnatami, lecz w zupełnie banalny sposób: w 1766 r. piorun trafił w basztę prochową i część zamku wyleciała w
powietrze, a część spłonęła. W 1798 r., również podczas burzy, runęła ostatnia wieża twierdzy. Od tej pory sterczą tu tylko ruiny, ale i tak warto wspiąć się na szczyt góry (od północy lub południa, przez cmentarz), by przekonać się, jak znaczna była to budowla i jaką władzę jej malownicze położenie dawało nad okolicą.

Źródło: Bezdroża