Grójec i okolice. Atrakcje. Co warto zobaczyć

Czersk był przed Warszawą stolicą księstwa Mazowieckiego. Wyniosłe wzgórze oblane wodami Wisły stwarzało znakomite warunki obronne.

W drugiej połowie XIV wieku na miejscu wcześniejszych umocnień, zapewne ziemno-drewnianych, wzniesiono potężny zamek. Ma nieregularny plan dostosowany do kształtu wzgórza, dwie cylindryczne wieże i jedną bramną kwadratową. Zmiana koryta Wisły spowodowała utratę przez Czersk walorów obronnych i przeniesienie w 1413 roku stolicy księstwa do Warszawy. W XVI wieku zamek należał do Bony Sforzy, która założyła w okolicach sady i winnice. Potop zrujnował zamek, który dziś jest atrakcją turystyczną i tłem turniejów rycerskich.

Góra Kalwaria

Wielka historia Góry Kalwarii zaczęła się po potopie, kiedy osiadł tu biskup Stefan Wierzbowski. Jego śmiałe plany polegały na stworzeniu Nowej Jerozolimy – założeniu osady na planie krzyża, osadzeniu w mieście wielu zakonów i wytyczeniu Drogi Krzyżowej – ważnego ośrodka kultu religijnego. Prawa miejskie Góra otrzymała dopiero w 1670 roku. I chociaż w XIX wieku, zwana już wtedy Górą Kalwarią, straciła na znaczeniu, do dziś zachowało się tu wiele kościołów i kaplic dawnej Drogi Krzyżowej. Paradoksem historii jest, że w tej mazowieckiej Jerozolimie w XIX wieku powstał najsilniejszy ośrodek chasydyzmu w Polsce. Pierwszym wielkim cadykiem był Ichaak Meir Alter, a najsłynniejszym jego wnuk Juda Arie Lejb Alter.

Kościół Podwyższenia Krzyża Św.

Kościół ten był niegdyś jedną z kaplic Drogi Krzyżowej – tzw. Ratuszem Piłata. Biskup Stefan Wierzbowski, fundator całego założenia został pochowany w krypcie. Niegdyś skromna kaplica została rozbudowana pod koniec XVIII wieku. Obecnie jest kościołem garnizonowym.

Kościół Bernardynów Niepokalanego Poczęcia NMP

Późnobarokowy kościół powstał z fundacji Franciszka Bielińskiego w latach 1755–1759, zapewne według projektu Jakuba Fontany. We wnętrzu zachowały się elementy barokowego wyposażenia, m.in. rokokowa ambona i relikwiarz św. Waleriana. Najważniejszym obiektem jest obraz Matki Boskiej, tzw. Górskiej.

Zespół klasztorny popijarski

Klasztor Pijarów został ufundowany, podobnie jak i wszystkiej inne budowle sakralne w Górze, przez biskupa Wierzbowskiego. Już w XIX wieku w budynkach poklasztornych urządzono dom opieki. Tu w 1975 roku zmarł słynny Dodek – aktor Adolf Dymsza.

Kościół Opatrzności Bożej

Kościół ten to dawny Wieczernik – jedna z kaplic Drogi Krzyżowej ufundowanej przez Stefan Wierzbowskiego. Wprawdzie przebudowano ją, ale nadal można zobaczyć kilka barokowych zabytków.

Dom studiów religijnych rodziny Alterów

Miejska synagoga (ul. Pijarska 5) wzniesiona na początku XX wieku wprawdzie przetrwała wojnę, ale została przebudowana na sklepy i mieszkania. Natomiast zespół dawnego dworu cadyka i przylegającego doń domu modlitwy (ul. Pijarska 10/12) został niedawno odzyskany przez gminę żydowską.

Kirkut

Wprawdzie żydowski cmentarz w Górze Kalwarii został w czasie wojny i po wojnie bardzo zdewastowany, ale nadal można tam znaleźć zachowane macewy i odremontowany grobowiec cadyka Ichaaka Meira Altera z 1866 roku.

Ratusz

Ratusz w Górze został wzniesiony w latach 1829–1834 przez Bonifacego Witkowskiego. Ten ładny piętrowy budynek bardzo ucierpiał w czasie wojny, ale został odbudowany. Jest ciekawym przykładem budowli łączącej funkcje municypalne z handlowymi: piętrowa część środkowa służyła radnym, a boczne parterowe skrzydła poprzedzone kolumnadami – kupcom.

Jatki

Klasycystyczne jatki miejskie, czyli rząd sklepików osłoniętych podcieniem wspartym na pięknej kolumnadzie powstały w 1836 roku według projektu Bonifacego Witkowskiego. Kramy miejskie istniały niegdyś w wielu mazowieckich miastach, a dziś są już rzadkością.

Drwalew

Miasteczko warto odwiedzić ze względu na dwa interesujące zabytki: kościół i pałac. Kościół jest budowlą późnobarokową, powstał w 1774 roku i ma bardzo ciekawe rokokowe wyposażenie: prospekt organowy oraz piękną chrzcielnicę i ambonę w kształcie łodzi, przypisywaną warsztatowi warszawskiego rzeźbiarza Jana Jerzego Plerscha. Klasycystyczny pałac z drugiej ćwierci XIX wieku ozdobiony jest od frontu portykiem, a z tyłu ma taras wsparty na kolumnach. W drwalewskim pałacu Agnieszka Holland kręciła swój słynny film Europa, Europa.

Nowa Wieś

Ozdobą Nowej Wsi jest klasycystyczny dworek z czterokolumnowym gankiem i trójkątnym naczółkiem. Zachował się także cenny spichlerz należący do dawnego założenia dworskiego.

Wola Boglewska

Zachwycająca bryła z fantazją zaprojektowanego pałacu odcina się bielą na tle parkowej zieleni. Pałac powstał około 1900 roku według projektu Apoloniusza Nieniewskiego. Po wojnie urządzono tu szkołę, która działa do dziś.

Maciejowice

Miasteczko zawdzięcza sławę temu, że 10 października 1794 roku rozegrała się jedna z najważniejszych bitew powstania kościuszkowskiego – słynna bitwa pod Maciejowicami. W klasycystycznym ratuszu zbudowanym przez Zamoyskich, ówczesnych właścicieli miasta, znajduje się Muzeum im. Tadeusza Kościuszki. Podczas pobytu w Maciejowicach warto też obejrzeć klasycystyczny pałac Zamoyskich w podmaciejowickim Podzamczu.

Lewiczyn

W Lewiczynie zachował się drewniany kościół zbudowany na początku XVII wieku, zapewne w latach 1606–1608. Jego wieża frontowa jest nieco młodsza, dostawiono ją bowiem około połowy XVIII wieku. Kościół może się poszczycić nie tylko długą metryką, jak na drewniany kościół mazowiecki, ale też ciekawym i cennym wyposażeniem. W ołtarzu głównym znajduje się XVII-wieczny obraz Matki Boskiej, uznawany za cudowny. Warto też zwrócić uwagę na obraz św. Izydora Oracza z 1668 roku, namalowany przez Erazma Wąsowskiego.

Grójec

Grójec jest miastem powiatowym, a prawami miejskimi może się poszczycić od 1407 roku. Dziś jest stolicą polskiego sadownictwa – wokół Grójca rozległe sady owocowe ciągną się aż po horyzont, a w mieście odbywają się zjazdy sadowników i różne festyny sadownicze. W mieście zachowało się wiele klasycystycznych budowli – warto zwrócić uwagę na ratusz z 1821 roku i dawne kramy miejskie. Najcenniejszym zabytkiem jest gotycki kościół, w którym zachował się późnogotycki krucyfiks. W Grójcu urodził się kaznodzieja Piotr Skarga, co uczczone zostało pomnikiem.

Mała Wieś

Do 1780 roku istniał tu piękny modrzewiowy dwór zbudowany jeszcze w XVII wieku. Rozebrano go pod budowę nowej klasycystycznej rezydencji, którą zaprojektował Hilary Szpilowski, a ufundował Bazyli Walicki. Wzniesiony w latach 1783–1786 pałac zachował się bardzo dobrym stanie, ocalały także dekoracje wnętrz – piękne sztukaterie, w jednej z sal parteru dekoracja malarska z romantycznymi widokami ruin i zamków, a na piętrze wielka sala dekorowana widokiem Warszawy i Neapolu. Należący do Urzędu Rady Ministrów pałac jest także wyposażony w zabytkowe meble z magazynów muzealnych.

Błędów

W Błędowie są dwa kościoły – jeden neobarokowy z końca XIX wieku, a drugi znacznie ciekawszy z lat 1935–1938 nosi cechy stylu zakopiańskiego, tzw. drugiego lub zmodernizowanego. Jego autorem jest Jan Koszczyc-Witkiewicz, bratanek twórcy stylu zakopiańskiego, Stanisława Witkiewicza. W kościele tym zachowało się też wyposażenie w stylu zakopiańskim.

Świdno

Pałac w Świdnie powstawał dość długo – budowę rozpoczął Stanisław Antoni Świdziński około 1760 roku, a dokończył dopiero jego wnuk Antoni na początku XIX wieku. Dlatego pałac nosi cechy późnego baroku i klasycyzmu, od frontu jest piętrowy, a od ogrodu z powodu spadku terenu dwupiętrowy. Po remoncie służy jako ośrodek konferencyjny.

Nowe Miasto nad Pilicą

Nowe Miasto ma prawa miejskie od XV wieku, a do 1831 było własnością prywatną. Na wysokiej skarpie Pilicy, na południowy zachód od centrum wznosi się zespół rezydencjonalny, zbudowany dla Franciszka Hieronima Granowskiego w drugiej ćwierci XVIII wieku. Piękny późnobarokowy pałac bardzo atrakcyjnie prezentuje się od ogrodu – półkolisty ryzalit salonu wieńczy attyka.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Warszawa
Autor: Małgorzata Omilanowska