Kartuzy

Pojezierze Kaszubskie należy do najpiękniejszych zakątków nie tylko Pomorza, ale i całego kraju. Morenowe pagórki porośnięte starymi bukowymi lasami i niezliczone polodowcowe jeziora rynnowe sprawiły, że ten malowniczy region nazwano Szwajcarią Kaszubską.

Najważniejszym ośrodkiem północnej części pojezierza są Kartuzy, uważane przez wielu za stolicę Kaszub. Swój początek, a także nazwę miasto zawdzięcza zakonowi kartuzów, którzy osiedli tu w 1380 roku, sprowadzeni z Czech przez Jana z Rusocina.

W ciągu swojej czterechsetletniej obecności na Kaszubach zakon zgromadził rozległe dobra, obejmujące 50 wsi, w tym nadmorską wieś Gdynia, ponad 60 jezior i stawów rybnych, lasy, karczmy oraz młyny. Wokół klasztoru powstała osada, która w 1923 roku uzyskała prawa miejskie. Od początku XX wieku Kartuzy były centrum życia społecznego Kaszub. Tu od 1907 roku działało m.in. Kaszubskie Towarzystwo Ludoznawcze, którego współtwórcą był zasłużony dla kultury regionu Izydor Gulgowski.

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest pokartuski kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Wymurowany z kamienia i cegły na przełomie XIV i XV wieku, swój niepowtarzalny wygląd zawdzięcza dachowi, który przypomina wieko trumny. Zgodnie z tradycją miało to być nawiązanie do dewizy zakonu, która brzmiała: memento mori – pamiętaj o śmierci. Niezwykły dach powstał w latach 30. XVIII wieku, w tym samym czasie, kiedy wieże kościoła zwieńczono barokowymi hełmami.

Wśród najcenniejszych zabytków zachowanych w kościele uwagę zwracają XVI-wieczne dębowe stalle z przedstawieniami ewangelistów, apostołów i modlących się zakonników oraz flamandzkie kurdybany, czyli obicia ścian z tłoczonej, barwionej i złoconej skóry. Wybitnym dziełem barokowej rzeźby jest ołtarz boczny, z czarnego marmuru i alabastru, wykonany w 1678 roku przez Hansa Caspara Gockhellera. Ciekawostką jest, że rzeźbiąc głowę św. Pawła Gockheller wyraźnie nawiązał do sławnej rzeźby Michała Anioła przedstawiającej Mojżesza.

W latach 80. XIX wieku, dla uczczenia 400-lecia urodzin Marcina Lutra, wspólnota ewangelicka wzniosła przy rynku neogotycki kościół, będący obecnie katolicką świątynią pod wezwaniem św. Kazimierza.
Warto też odwiedzić Muzeum Kaszubskie, otwarte już w 1947 roku dzięki pasji zbieracza i działacza kaszubskiego Franciszka Tredera. Ekspozycja obejmuje narzędzia rolnicze, sprzęty rybackie, odtworzone wnętrza kaszubskich chat, zabytki garncarstwa, zabawki, a nawet odtworzony posag panny młodej.

Kościół Wniebowzięcia NMP
Klasztorna 12

Muzeum Kaszubskie
Kościerska 1, tel. 058 684 02 01. Otwarte: wt.–pt. 8–16, sob. 8–15, 1 V–30 IX także: niedz. 10–14

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Gdańsk
Autor: Jacek Friedrich