Alert na europejskich wyspach. Radioaktywne pierwiastki w pyle znad Sahary

Alert obowiązuje od 1 lutego br. do odwołania - podała Dyrekcja Generalnej ds. Sytuacji Nadzwyczajnych.

– Mam zaplanowany wyjazd rodzinny w okolice Morro Jable. Czytam teraz o kalimie i zaczęłam się martwić o mojego syna alergika. Mam myśl, że ten wyjazd teraz to zły pomysł – napisała do portalu nakanarach.pl czytelniczka Ewa.

Według ostrzeżenia meteorologicznego kalima nad archipelagiem utrzyma się przez "kilka najbliższych dni", powodując zmienne stężenia cząstek na wyspach od wschodu, wahające się od 50 do 100 mikrogramów/m3 dziennie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Kalima to piaskowy pył znad afrykańskiej Sahary, przenoszony jest podczas burzy piaskowej przez wiatr, opadając kolejno w różnych krajach Europy. Mimo, że to zjawisko występuje dość często na Wyspach Kanaryjskich, to naukowcy dowiedli niedawno, że w saharyjskim pyle stwierdzono obecność pierwiastków promieniotwórczych.

W pyle wykryli oni obecność pierwiastków promieniotwórczych, jak izotopu cezu – 137, a także izotopy promieniotwórcze berylu i ołowiu, które mogą mieć związek z opadami radioaktywnymi – donosi hiszpańska gazeta elDiario.

Docierający na Wyspy Kanaryjskie promieniotwórczy pierwiastek może pochodzić m.in. z testów jądrowych, które Francja przeprowadziła nad algierską częścią Sahary na początku lat 60. ubiegłego wieku 17 kontrolowanych wybuchów nuklearnych.

Według najnowszych badań winę za to mają też ponosić amerykańskie i sowieckie próby jądrowe z lat 50. i 60. ub. stulecia – dodaje hiszpańska gazeta elPeriodico. Badania wykazały także, że w pyle kalimy znajdują się izotopy cezu, związane z wybuchem w elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 r. oraz w Fukushimie w 2011 r.

Władze Wysp Kanaryjskich ostrzegają, że warunki pogodowe mogą powodować problemy zdrowotne u osób cierpiących na choroby przewlekłe i/lub choroby układu oddechowego i u alergików. Dwutlenek azotu podczas kalimy jest niebezpieczny szczególnie w ciepłe miesiące roku, podrażniając przede wszystkim układ oddechowy, stanowiąc zagrożenie zwłaszcza dla osób chorujących na astmę i chorobę obturacyjną płuc.

Skutki zdrowotne mogą pojawić się po dwóch do trzech dniach po zakończeniu kalimy – wyjaśnia to alergolog z Wyspiarskiego Szpitala Uniwersyteckiego Matki i Dziecka, Dara Martínez. – Niektórzy zaczynają zauważać objawy na kilka dni przed przybyciem zawieszonego pyłu, kiedy nikt inny tego nie zauważa. Inni w dniach narażenia i kolejne dwa, trzy dni po remisji - zjawisko wyjaśnia ekspert.

Zamglenie powoduje podrażnienie dróg oddechowych i dotyka alergików, chociaż nie ma nic wspólnego z roztoczami. Piasek powoduje, że cząsteczki takie jak zarodniki i grzyby pozostają dłużej w atmosferze i gromadzą się z pojazdami, cząsteczkami z przemysłu w okolicy.

Rząd archipelagu apeluje do mieszkańców i turystów, aby zamykać drzwi i okna, a jeśli to możliwe, unikać wychodzenia na zewnątrz, jeśli ktoś cierpi na przewlekłą chorobę układu oddechowego. Ponadto istotne jest utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia, unikanie suchego środowiska i zapewnianie dostępu do regularnych leków.

Ponadto zaleca się, aby w tym czasie nie wykonywać forsownych ćwiczeń fizycznych. Ze względu na potencjalnie zmniejszoną widoczność na drogach i zamglenie, kierowcy proszeni są o zmniejszenie prędkości, aby zapobiec wypadkom.

W najgorszych europejskich regionach nadmorskich w tym na Kanarach (PM10 = 30,6 ug/m3) występuje zanieczyszczenie nie przekraczające normy rocznej według Unii Europejskiej (40 ug/m3).

Zanieczyszczenie na wybrzeżach jest zazwyczaj niższe, niż w głębi lądu, głównie ze względu na występowanie silnych i częstych wiatrów na wybrzeżu. Z drugiej strony, na wybrzeżach mamy również do czynienia z naturalnym zapyleniem związanym z solą morską. W południowej Europie dodatkową rolę odgrywa zanieczyszczenie pochodzenia naturalnego, z powodu suchego krajobrazu, często występuje również zanieczyszczenie drobnym pyłem z Afryki, który czasem powoduje duże zamglenie. Kalimę można spotkać kilka lub kilkanaście razy w roku zarówno na Wyspach Kanaryjskich (oddalonych od Afryki ok. 150 km), jak i na kontynencie Europy np. w Hiszpanii.

Plaże Wysp Kanaryjskich (Hiszpania), Malty i Sardynii (Włochy) są najbardziej narażone na zanieczyszczenie cząsteczkami stałymi (PM) – wynika z badań przeprowadzonych przez Airly.

W przeszłości zdarzało się, że pył z Sahary dotarł w niewielkiej ilości aż do Polski, co widać głównie na samochodach i meblach ogrodowych. W 2020 r. z powodu kalimy stulecia to zjawisko spowodowało nawet wstrzymanie ruchu lotniczego na Wyspach Kanaryjskich. Wówczas problemy z powrotem z wakacji na Kanarach mieli m.in. aktorka Barbara Kurdej-Sztan i kabareciarz Robert Górski.