Magiczne Świętokrzyskie - co warto zobaczyć?

Na terenie gminy Zagnańsk, na skarpie nad rzeką Bobrzą szumią wiekowe konary dębu Bartka. Według nowszych badań ma on ponad 650 lat, ale są i tacy, którzy wierzą, że liczy sobie ich ponad tysiąc. Ciągle jednak z każdą wiosną wysoko na jego gałęziach pojawiają się nowe liście. Chociaż należy do najstarszych drzew w Polsce, trawił go już ogień i uderzały w niego pioruny, nadal stoi dumnie niby strażnik świętokrzyskich ziem. Gdyby tylko mógł nam opowiedzieć, jakich wydarzeń był świadkiem.

Z tym regionem wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi o tym, jak do klasztoru benedyktynów na Łysej Górze trafiły przechowywane w nim do dziś relikwie. Podobno przyniósł je tam węgierski książę Emeryk (Imre), syn samego Stefana I Świętego (ok. 975-1038), pierwszego koronowanego władcy Węgier. Podczas polowania w tutejszych lasach, następca tronu samotnie podążył za pięknym jeleniem. Nie zabił go jednak, ponieważ w pewnym momencie ujrzał między jego rogami krzyż, a anioł wskazał mu drogę do opactwa i polecił umieścić w nim relikwiarz z fragmentami drewna uświęconego męczeńską śmiercią Chrystusa. Co ciekawe, podanie to znane jest również wśród Węgrów. Już kilka lat temu Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego zaczęła promować swój okręg administracyjny hasłem Świętokrzyskie czaruje. Skorzystamy z tego motywu i sprawdzimy, czy rzeczywiście w tej części Polski znajduje się źródło jakichś tajemnych mocy.

Sywlia Jedlak-Dubiel, Magazyn All Inclusive/ ik
[

]( http://www.all-inclusive.com.pl/ )

Nazwa regionu zobowiązuje nas, aby zacząć od Gór Świętokrzyskich, jednego z najstarszych masywów w Polsce. Najwyższym szczytem jest w nich Łysica *(611,8 m n.p.m.), ale to nie ona cieszy się największym zainteresowaniem wśród turystów. Ten zaszczyt przypadł innemu wzniesieniu, również położonemu na obszarze *Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Nie od dziś uchodzi ono za źródło nadprzyrodzonych sił. Mowa o wspomnianej już Łysej Górze (595 m n.p.m.), na której znajduje się Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej - Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Opactwo benedyktyńskie ufundował w tym miejscu najprawdopodobniej w XII w. Bolesław III Krzywousty. Na początku XIV stulecia zakonnicy otrzymali od Władysława I Łokietka relikwie drzewa Krzyża Świętego. Obecnie są one przechowywane w tutejszym, barokowo-klasycystycznym kościele, w Kaplicy Oleśnickich. Dzięki pracom konserwatorskim w przykościelnym gotyckim krużganku z XV w. odkryto fragment dawnych, romańskich murów. Nie tylko
chrześcijanie uznali to wzgórze za wyjątkowe. Badacze przypuszczają, że stanowiło ono w średniowieczu ośrodek religii plemion słowiańskich. Świadczą o tym m.in. pozostałości wału kultowego. O praktykach Słowian pisze także w swoich kronikach Jan Długosz. Do naszych czasów nie zachowały się - niestety - żadne ich ślady. Wraz z nastaniem na tych terenach chrześcijaństwa, pogańskie wierzenia zostały zastąpione nową religią, a obiekty sakralne z nimi związane - zniszczone. Pamięć o nich zachowała się później w licznych legendach. Łysa Góra powszechnie kojarzy się przecież ze zlotami wiedźm. Ten fakt wykorzystała zresztą Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego, gdy tworzyła cykliczne już wydarzenie, jakim są koncerty Sabat Czarownic.

Wznieśliśmy się już na szczyty górskie, tym razem zejdźmy więc pod ziemię. Również pod nią kryją się w tym regionie niesamowite skarby. Swoją pierwszą wycieczkę do krasowej Jaskini Raj *(nazwanej tak w zestawieniu z odległą o mniej więcej 7 km Jaskinią Piekło, istniejącą w zboczu Góry Żakowej), położonej niedaleko Chęcin, odbyłam w wieku kilkunastu lat. Do dziś pamiętam, że zrobiła na mnie wtedy wielkie wrażenie. Korytarze i groty, które mierzą 240 m, powstały w okresie dewonu. Turyści w trakcie zwiedzania pokonują 180-metrową trasę i mają szansę podziwiać m.in. wspaniałe sale Kolumnową i Stalaktytową. Można w nich przyjrzeć się różnorodnym formacjom naciekowym. Gdy patrzy się na smukłe kolumny i stożki, skupiska małych wapiennych pereł jaskiniowych (pizoid), karłowate bryły przypominające postacie ludzkie czy miniaturowe jeziorka (panuje tu wilgotność powyżej 95 proc.), aż trudno uwierzyć, że właśnie natura stworzyła wszystkie te wymyślne kształty. Aby ustrzec to miejsce przed zniszczeniem, objęto je
ochroną rezerwatu przyrody nieożywionej. Z wystawy wprowadzającej umieszczonej przed wejściem do jaskini dowiemy się też, że ok. 50 tys. lat temu mieszkali w niej neandertalczycy. Zachowały się po nich narzędzia codziennego użytku. Poza tym, znaleziono tutaj szczątki mamuta, nosorożca włochatego i niedźwiedzia jaskiniowego. Świat przodka współczesnego _ Homo sapiens _, prezentuje założone obok *Pierwsze Centrum Neandertalczyka z naturalnej wielkości repliką mamuta (3,5 m wysokości i 6 m długości). Ekspozycję dotyczącą życia człowieka neandertalskiego wzbogacono multimedialnymi prezentacjami. Zapoznanie się z jej tematyką ułatwia audioprzewodnik.

Niedaleko, na skalistym wzgórzu (367 m n.p.m.), stoi kamienny Zamek Królewski w Chęcinach. Jego trzy charakterystyczne wieże (w tym dwie okrągłe z piętrami dobudowanymi z cegły) widać już z daleka. Twierdzę wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XIII-XIV w., a potem kilkakrotnie rozbudowywano. Przez lata swojego istnienia pełniła funkcje strategiczne i militarne, a także odgrywała rolę rezydencji. Mieszkały tutaj kobiety z rodziny królewskiej: druga żona Kazimierza Wielkiego Adelajda Heska, jego siostra Elżbieta Łokietkówna, czwarta i ostatnia małżonka Władysława II Jagiełły Zofia Holszańska i królowa Bona Sforza. Największe zniszczenia przyniosły stulecia XVII i XVIII. Obiekt ucierpiał podczas rokoszu Zebrzydowskiego w 1607 r. i najazdów Szwedów. Po II wojnie światowej jedną z wież zaadaptowano na punkt widokowy. Co ciekawe, w trakcie ostatniej, zakończonej już rewitalizacji zamku (uroczyste otwarcie po pracach renowacyjnych odbyło się 26 kwietnia 2015 r.) odkryto mury wieży, być może fragmentu
pierwotnej konstrukcji.

Mniej więcej 80 km na wschód od Chęcin, w Ujeździe, znajduje się Krzyżtopór. Ten zamek, a właściwie olbrzymi pałac, nigdy nie został ukończony, a burzliwe dzieje nie pozwoliły mu dotrwać do współczesności w dobrym stanie. Wiele osób zastanawia się dziś, jak prezentowałby się w całej okazałości. Inicjatorem jego budowy, rozpoczętej w I połowie XVII w., był wojewoda sandomierski Krzysztof Ossoliński. Z jego osobą związane są zresztą przedstawienia krzyża (symbol wiary) i topora (herb rodu Ossolińskich) na bramie wjazdowej. Budowla swoim rozmachem miała przyćmić nawet renesansową rezydencję kanclerza wielkiego koronnego Jerzego Ossolińskiego (1595-1650) w Ossolinie koło Klimontowa. Chociaż zamek Krzyżtopór jest obecnie ruiną, wciąż można dostrzec jego dawną świetność. Zachowane konstrukcje ścian i baszty, w tym niesamowita ośmiokątna wieża, nadal wyglądają monumentalnie. Spacer po pustych korytarzach, salach i starych stajniach, wśród gry świateł i cieni tworzących aurę tajemniczości, to przeżycie
jedyne w swoim rodzaju.

Smoków lepiej poszukać w Europejskim Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie. Zwiedzanie tutejszej wystawy "Bajkowy Świat", to dla najmłodszych (i nie tylko) podróż przez magiczne miejsca. Wbrew temu, co sugeruje nazwa, nie jest to tradycyjna ekspozycja muzealna, a raczej prawdziwa wyprawa, w której towarzyszą nam wróżki i elfy. Tutaj niemożliwe staje się możliwe: niewinna Mysia Nora zmienia się w Smoczą Jamę, a z Zamku Królewny wychodzi się na Ptasi Taras. To tylko jedna z licznych atrakcji, jakie czekają na nas w Pacanowie. W Kinie "Szkatułka" i Małym Teatrze obejrzymy perypetie bohaterów baśniowych historii z każdego zakątka świata. Ciekawą propozycją są także warsztaty kreatywne dla grup zorganizowanych. Warto wiedzieć, że wizytę należy wcześniej zarezerwować, a zespół placówki przygotowuje też indywidualne oferty pobytu. Europejskie Centrum Bajki od początku swojego istnienia organizuje wiele wydarzeń kulturalnych o zasięgu krajowym, takie jak chociażby Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny
"Wszystkie dzieci świata", który w 2015 r. odbył się już po raz dziewiąty. Organizowany jest także Festiwal Kultury Dziecięcej z Bajkowym Korowodem i Spotkaniami Mistrzów Teatru i Muzyki odbywający się od 13 lat. Poza tym, placówka popularyzuje wiedzę o bajce jako zjawisku literackim w swoim Instytucie Bajki. Ośrodek może pochwalić się także ciekawym otoczeniem. Składają się na nie m.in. trzy barwne ogrody: żółty, purpurowy i biało-srebrzysty, z czterema słomianymi altanami oraz stawem i położonym nad nim amfiteatrem. Zgromadzono w nich rośliny o podobnym kolorze kwiatów, liści, owoców lub pędów. W każdym przewidziano trzy zakątki tematyczne pobudzające inne zmysły: smak, dotyk bądź zapach. Centrum wciąż się rozwija - w planach jest założenie w jego pobliżu parku edukacyjnego Akademia Bajki promującego polską literaturę.

Władze województwa świętokrzyskiego mają swoją siedzibę w Kielcach, malowniczo położonych w Górach Świętokrzyskich. Z ich powstaniem wiąże się - oczywiście - legenda. Na polowaniu w tutejszych gęstych lasach Mieszko Bolesławowic, syn Bolesława II Szczodrego, zgubił swoich towarzyszy i zmęczony zasnął na polanie. Przyśnił mu się św. Wojciech, który narysowaną swoim pastorałem ścieżkę zmienił w strumień. Kiedy książę się obudził znalazł źródło, a jego woda przywróciła mu siły, dzięki czemu mógł wyruszyć na poszukiwanie reszty myśliwych. Zanim odjechał, ujrzał leżące nieopodal ogromne kły dzikiego zwierzęcia. Postanowił, że wybuduje w tym miejscu gród, który potem nazwano Kiełcami. Obecnie, 200-tysięczne Kielce, to ważny ośrodek gospodarczy całego regionu. W ich granicach założono Kielecki Park Technologiczny *- centrum rozwoju dla nowych przedsiębiorców i już działających firm. Co ciekawe, na terenie miasta istnieje 5 rezerwatów przyrody: Ślichowice, Kadzielnia, Wietrznia, Biesak-Białogon oraz
Karczówka. Najwyższe wzniesienie stanowi *Telegraf *o wysokości 408 m n.p.m. Nudzić się nie będą tu nie tylko miłośnicy przyrody, lecz także amatorzy zwiedzania. Wśród kieleckich zabytków warto wymienić barokowy Kościół św. Wojciecha (wybudowany na miejscu drewnianej świątyni z XII w.), Wzgórze Zamkowe z Pałacem Biskupów Krakowskich (z lat 1637-1641), ozdobnym Ogrodem Włoskim i Bazyliką Katedralną Wniebowzięcia NMP, finezyjny Pałac Tomasza Zielińskiego w stylu romantycznym (obecnie administrowany przez Dom Środowisk Twórczych), wspomniany już Dworek Laszczyków, zespół klasztorny z I połowy XVII w. na Karczówce (340 m n.p.m.), Cmentarz Stary (początkowo chowano na nim katolików, ewangelików, prawosławnych i unitów) oraz kirkut, na którym spoczywają też Żydzi z kieleckiego getta. Wycieczkę po Kielcach można zaplanować wzdłuż Szlaku Miejskiego oznaczonego kolorem czerwonym. Do stolicy województwa dotrzemy również na dwóch kółkach. Przebiega przez nią *Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo, mający ok. 2000 km
długości. Rozpoczyna się on nad Zalewem Wiślanym, następnie wiedzie w dużej części równolegle do naszej północnej i wschodniej granicy, a kończy się na ziemi świętokrzyskiej w Końskich.

Przy wschodniej granicy województwa leży notowany już przez Galla Anonima *w Kronice polskiej malowniczy *Sandomierz. To jeden z ośrodków, które najbardziej ucierpiały podczas powodzi w Polsce w 2010 r. Wezbrane wody Wisły dokonały w nim wielu zniszczeń. Obecnie ruch turystyczny odbywa się tutaj bez przeszkód, a trzeba przyznać, że zdecydowanie jest po co przyjeżdżać w te strony. Wspaniałe królewskie miasto, rozciągające się na siedmiu wzgórzach nad Wisłą (dlatego też nazywane czasem "małym Rzymem"), może poszczycić się świetnie zachowanym historycznym centrum. Na uwagę zasługują w nim obiekty gotyckie: Bazylika Katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z pięknie zdobionym sklepieniem, Ratusz z zegarem słonecznym wykonanym przez Tadeusza Przypkowskiego, Brama Opatowska - jedyna ocalała z niegdysiejszych czterech, zakończona renesansową attyką - i Dom Długosza, powstały z inicjatywy historyka Jana Długosza z przeznaczeniem dla księży mansjonarzy. Ozdobą staromiejskiego Rynku są
przepiękne kamienice, w tym smukła, beżowo-biała Kamienica Oleśnickich z podcieniami. Na jej dziedzińcu znajduje się wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej *- 470-metrowego szlaku wiodącego przez dawne piwnice i składy kupieckie oraz korytarze pod budynkami, zapewniającego zwiedzającym dreszczyk emocji. Nie wolno nam także zapomnieć o miejscowym Zamku, stojącym dumnie na wiślanej skarpie, a pierwotnie wzniesionym przez króla Kazimierza III Wielkiego. W 1656 r. Szwedzi wysadzili go w powietrze w trakcie odwrotu, dlatego do naszych czasów przetrwało tylko skrzydło zachodnie, zaadaptowane na pałacową rezydencję. Działa tutaj obecnie *Muzeum Okręgowe w Sandomierzu z licznymi zbiorami archeologicznymi, etnograficznymi, literackimi, historycznymi oraz dziełami sztuki. Jedno z podań opowiada o tym, jak Henryk Sandomierski, syn Bolesława III Krzywoustego, przywiózł ze sobą do grodu na dzisiejszym Wzgórzu Zamkowym z wypraw do Ziemi Świętej piękną Żydówkę Judytę. Kobieta wywierała duży wpływ na zakochanego w
niej księcia, co nie podobało się wielmożom i duchownym. W końcu została wyrzucona z miasta, choć tak naprawdę udała się do ukrytego w okolicy Wzgórza Salve Regina podziemnego pałacu, gdzie odwiedzał ją ukochany. Dzięki niej i jej czarom podobno królewski potomek wciąż żyje z nią w tajemnych komnatach, do których nikt nigdy nie dotarł.

Sywlia Jedlak-Dubiel, Magazyn All Inclusive
[

]( http://www.all-inclusive.com.pl/ )