Płaszczowiny. Bieszczady. Najciekawszy region w Polsce

Z drugiej strony jest to teren o wyjątkowym nagromadzeniu rzadkości florystycznych i faunistycznych, które podlegać muszą kompleksowej ochronie – dlatego zagospodarowanie Bieszczad musi być wynikiem kompromisu pomiędzy funkcją ochronną całego regionu (unikatowego na skalę europejską), a jego udostępnieniem szerszemu gronu turystów.

Bieszczady, podobnie jak wszystkie pasma polskich Beskidów, zbudowane są ze skał osadowych tworzących gruby kompleks skalny, zbudowany z naprzemianlegle ułożonych warstw piaskowców i łupków (w dużym uproszczeniu), które nazywamy fliszem. Kompleksy skalne pofałdowane i ponasuwane na siebie tworzą duże jednostki tektoniczne nazywane płaszczowinami. Na terenie Bieszczad mamy dwie główne płaszczowiny – dominującą powierzchniowo płaszczowinę śląską, z której zbudowane są pasma połonin i Przedgórze Bieszczadzkie oraz bardziej na południu płaszczowinę dukielską, budującą częściowo Wysoki Dział i całe pasmo graniczne, aż po Wielką Rawkę. W odróżnieniu od Beskidów Zachodnich, gdzie dominują płasko na siebie ponasuwane płaszczowiny, a rzeźba bardzo często ma charakter inwersyjny, w Bieszczadach przeważają stromo ustawione fałdy, co jest typową cechą stylu tektonicznego Beskidów Wschodnich (do których Bieszczady należą). Bardzo interesującym terenem są okolice Baligrodu. Mamy tu do czynienia z ciekawą strukturą – tzw.
łuską tektoniczną (łuska Bystrego): stromy fałd jest z jednej strony obcięty uskokiem i mocno wydźwignięty do góry, przez co na powierzchni odsłaniają się najstarsze w Bieszczadach skały.

Z budową geologiczną nierozerwalnie związana jest rzeźba terenu. Ma ona tutaj w zdecydowanej większości charakter strukturalny – układ pasm górskich jest ściśle dopasowany do przebiegu struktur geologicznych. Bardzo charakterystyczny jest rusztowy układ grzbietów – długie równoległe pasma, zbudowane z odpornych warstw piaskowcowych są pooddzielane szerokimi obniżeniami wypreparowanymi w miękkich łupkach. Natomiast same pasma przecinają krótkie i głębokie doliny przełomowe – najładniej wykształcony układ rusztowy obserwować można w okolicach Ustrzyk Dolnych (pojawia się czasami w literaturze naukowej nazwa: Hoszowskie Góry Rusztowe).

Budowa geologiczna i rzeźba terenu w połączeniu z warunkami klimatycznymi, które kształtują się w Bieszczadach pod wpływem znacznej odległości od morza i bliskości zwartego kontynentu, a w końcu gospodarka ludzka, wpłynęły na wykształcenie się specyficznej szaty roślinnej. Jest ona w Bieszczadach zupełnie odmienna niż w innych częściach polskich Beskidów. Piętra roślinne mają zupełnie inny układ. W niższych położeniach występuje piętro pogórza z takimi gatunkami drzew jak grab, jesion, rzadziej dąb, powyżej którego dominują piękne buczyny tworzące piętro regla dolnego. Osobliwością jest brak dwóch kolejnych pięter charakterystycznych dla innych partii górskich w Polsce – nie ma świerkowego górnego regla, ani też piętra kosodrzewiny – bezpośrednio nad buczynami położone są piękne górskie łąki nazywane zwyczajowo połoninami. Ich zasięg został rozszerzony dzięki długoletniej gospodarce pasterskiej, niemniej naturalnego pochodzenia połonin obecnie raczej już nikt nie kwestionuje. Bieszczady są częścią Karpat
Wschodnich stąd też charakterystyczne dla tych gór gatunki, które mają tu często jedyne stanowiska występowania w Polsce. Do najbardziej charakterystycznych należą lulecznica kraińska i wilczomlecz karpacki będące endemitami. Wspaniała jest roślinność połonin, a lasy należą do najładniej zachowanych drzewostanów w Europie Środkowej.

[

Bieszczady. Przewodniki górskie Prezentowane materiały pochodzą z przewodnika turystycznego po Bieszczadach opublikowanego nakładem wydawnictwa Bezdroża. ]( \"http://bezdroza.pl\" )

[

]( \"http://bezdroza.pl\" )

Bardzo ciekawa i bogata jest fauna bieszczadzka – warto tu zwrócić przede wszystkim uwagę na fakt, że Bieszczady są jednym z najbogatszych w Europie miejsc występowania dużych ssaków. Liczne są populacje niedźwiedzia brunatnego, wilka, żyją tu rzadkie gdzie indziej ryś, żbik, a z dużych ptaków orzeł przedni, orlik krzykliwy i puchacz.

Bezcenne walory przyrodnicze spowodowały, że duża część Bieszczad została objęta różnymi formami ochrony. Głównym terenem, gdzie chroni się najcenniejsze partie bieszczadzkiej przyrody jest Bieszczadzki Park Narodowy (często w skrócie BdPN). Obejmuje on południowo-wschodni zakątek Bieszczad, z pięknymi połoninami i naturalnymi lasami u ich podnóży, a także fragment doliny Sanu z ciekawymi torfowiskami. Otulinę parku narodowego tworzą dwa parki krajobrazowe: Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy (tereny Wysokiego Działu i pasma Łopiennika) oraz Park Krajobrazowy Doliny Sanu obejmujący także pasmo Otrytu. Poza tym na terenie parków najcenniejsze przyrodniczo tereny chroni sieć rezerwatów. Należą do nich:

* rezerwat leśny „Hulskie” im. Stefana Myczkowskiego _ (pow. 190 ha) _ * – obejmuje fragment naturalnej puszczy karpackiej na stokach Otrytu;
* rezerwat leśny „Olszyna łęgowa w Kalnicy” _ (pow. 14 ha) _ * – chroni cenne przyrodniczo stanowiska olchy czarnej – gatunku typowego raczej dla nizin;
* rezerwat leśny „Cisy na górze Jawor” _ (pow. 3 ha _) * – chroni się tutaj stanowiska rzadkiego już w Polsce cisa zwyczajnego;
* rezerwat leśno-krajobrazowy „Sine Wiry” _ (pow. 451 ha) _ * – obejmuje przełomową dolinę Wetliny z otaczającymi stokami porośniętymi ładnymi buczynami;
* rezerwat florystyczny „Olsza kosa w Stężnicy” _ (pow. 2 ha) _ * – chroni się tu stanowisko rzadkiego gatunku olchy, gatunku charakterystycznego dla Karpat Wschodnich; * rezerwat torfowiskowy „Zakole” _ (pow. 5 ha) _ * – obejmuje teren torfowiska wysokiego położonego nad Sanem, niedaleko Smolnika (jest to jedno z kilku torfowisk występujących w dolinie Sanu – pozostałe, będące dawniej osobnymi rezerwatami leżą obecnie na terenie parku narodowego);
* rezerwat przyrody nieożywionej „Zwiezło” _ (pow. 2 ha) _ * - chroni teren osuwiska na stokach Chryszczatej z największymi w Polsce jeziorkami osuwiskowymi;
* rezerwat przyrody nieożywionej „Gołoborze” _ (pow. 14 ha) _ * – obejmuje naturalne rumowisko piaskowcowe, porastające powoli lasem, u jego podnóża znajdują się wody mineralne zawierające rzadki siarczek arsenu;
* rezerwat faunistyczny „Krywe” _ (pow. 512 ha) _ * – obejmuje odcinek doliny Sanu ze stanowiskami rzadkiego w Polsce węża Eskulapa, naszego największego krajowego gada;
* rezerwat leśny „Woronikówka” _ (pow. 15 ha) _ * – położony w paśmie Łopiennika chroni stanowiska rzadkiego cisa zwyczajnego.

Przyrodnicze walory Bieszczad zostały uznane utworzeniem tu Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”, którego centralną częścią jest Bieszczadzki Park Narodowy, a w jego skład wchodzą także oba parki krajobrazowe oraz położony na Słowacji Parka Narodowy „Połoniny” i ukraiński rezerwat „Stużica”.

_ Źródło: Bezdroża _