Najdłuższa rzeka świata: cud Nilu

_ Nil ma 6671 km długości. To sześć razy więcej niż Wisła lub prawie tyle co odległość z Warszawy do Nowego Jorku. Toczy ogromne masy wody, z południa, przez pół rozpalonego kontynentu afrykańskiego i kilka tysięcy kilometrów najstraszliwszych pustyń. _

Egipcjanie korzystając z regularnych wylewów Nilu rozwinęli nad jego brzegami wspaniałą cywilizację. Faraonowie i kapłani nie mieli pojęcia skąd bierze się taka masa wody, upatrywali jej pochodzenia w woli swych bogów. Źródła Nilu jeszcze 150 lat temu stanowiły największą zagadkę geograficzną świata.

Nil jest przypadkiem
Patrząc na mapę północnej Afryki łatwo dojść do wniosku, że Nil tam nie pasuje. Od Oceanu Atlantyckiego aż do Morza Czerwonego rozciąga się jedynie piasek Sahary. I tylko ta wąziutka nitka Nilu w Sudanie i Egipcie. Jak napisał francuski badacz Jacques Besancon: "Nil jest przypadkiem, wyjątkiem. Regułą w Egipcie jest pustynia. I ta pustynia tylko wyjątkowo nadaje się do zamieszkania na wąskiej wstążce, której istnienie jest prawdziwym cudem, cudem Nilu". To prawda. W okolicach Asuanu, na południu Egiptu, wystarczy wspiąć się na byle jaki pagórek, lub stertę śmieci, by zobaczyć oba skraje tej zielonej wstążki na brzegach rzeki. To cała rozpiętość zamieszkałego obszaru Egiptu. Najwyżej kilometr szerokości. Dalej, żyzna gleba powstała z osadów naniesionych podczas wylewów rzeki, kończy się jak ucięta nożem i ustępuje miejsca jałowym skałom i wydmom.

Rozwiązanie zagadki
Wylewy Nilu były podstawą życia od najdawniejszych czasów. Następowały każdego roku z zadziwiającą regularnością. Co najdziwniejsze wielka woda przychodziła w samym środku lata, kiedy temperatura przekraczała 45 stopni. Zagadka pochodzenia tej wody bardzo długo pozostawała niewyjaśniona. W początkach XIX wieku mijało 300 lat od odkrycia Ameryki, a na mapach Afryki znany "od zawsze" Nil wciąż zaczynał się wielką białą plamą. Wszystkie ekspedycje do źródeł Nilu posuwające się w górę jego nurtu kończyły się niepowodzeniem. Dopiero Burton i Speke, angielscy podróżnicy, spróbowali dotrzeć do źródeł poruszając się wprost z wybrzeża środkowej Afryki wgłąb lądu. I udało się. Kiedy Speke zobaczył taflę jeziora Wiktorii ciągnącą się aż po horyzont natytchmiast ogłosił, że znalazł źródło Nilu. Wywołało to ostre spory naukowców. Kolejni badacze, m.in. słynny David Livingstone, próbowali potwierdzić tę teorię. Ostatecznego dowodu dostarczył Henry Morton Stanley, który okrążył Jezioro Wiktorii i stwierdził, że wypływa z
niego tylko jedna rzeka, i musi to być początek Nilu!

Biały i Błękitny
Współcześni geografowie jako źródła Nilu przyjmują niewielką rzekę Kagera, która wpływa do Jeziora Wiktorii na terenie Burundii. Nil opuszcza jezioro Wiktorii w Ugandzie w miejscu, które wskazał Stanley. Potem płynie przez jezioro Alberta i dalej do Sudanu. Tam najpierw rozdziela się na tysiące strug tworząc rozległe bagna Sudd. To one skutecznie powstrzymywały wszelkie ekspedycje penetrujące bieg Nilu od ujścia w górę nurtu. Dalej Nil formuje jednolite koryto i zaczyna swą drogę przez pustynię. Leniwy bieg aż do ujścia zakłóca tylko kilka progów skalnych, nazywanych kataraktami. Nil wpada do Morza Śródziemnego tworząc rozległą, regularną deltę.
W okolicach Chartumu do głównego nurtu Nilu, nazywanego też Nilem Białym, dołącza potężny dopływ, tzw. Nil Błękitny. Między oboma Nilami istnieje ścisły podział pracy. Biały jest systematyczny i wytrwały. To jego wody stanowią większość przez dwie trzecie roku. Błękitny wypływa leniwie z jeziora Tana na wyżynach Etiopii. Ale w lecie, w porze deszczowej, padają tam takie ulewy, że Nil Błękitny zmienia się na krótko w nieokiełznaną falę wody. Ta fala sunie jak powódź. Porywa rośliny i wymywa glebę. Wlewa się i przepełnia Nil Biały. I powoduje wylewy rzeki aż do ujścia w Delcie. W tym czasie w Nilu w Kairze 9/10 wody pochodzi z Nilu Błękitnego i Atbary, jeszcze jednego górskiego dopływu wpadającego do Nilu w Sudanie. To Nil Błękitny był odpowiedzialny za niepojęte, regularne wylewy Nilu i żyzne osady na pustyniach Egiptu.

Ujarzmiony
Od trzydziestu lat Nil w Egipcie jest ujarzmiony. Nie ma już wylewów, a z wysokiej wody można korzystać cały rok, co umożliwa zbiory nawet trzy razy do roku. Stało się tak za sprawą Wielkiej Tamy Asuańskiej. Wielka Tama była gigantycznym przedsięwzięciem, na miarę faraonów. Na jej budowę zużyto tyle materiału, że starczyłoby go na budowę 17 piramid Cheopsa! Po przegrodzeniu rzeki powstał jeden z największych na świecie sztucznych zbiorników - Jezioro Nassera. Wilgoć znad tego jeziora zmieniła klimat w południowym Egipcie, wywołując nieznane wcześniej w Asuanie deszcze. Wiele nubijskich domów z gliny, nieprzygotowanych na deszcz, po prostu rozpłynęło się. Tama zmniejszyła znacznie ilość mułu osadzanego na brzegach rzeki. Ekolodzy do dziś wyliczają zgubne skutki budowy tej wielkiej zapory. Także archeolodzy mają swoje porachunki z tamą. Podnosząca się woda w jeziorze Nassera zalała dziesiątki bezcennych świątyń Nubii! Ogromnym wysiłkiem kilka z nich udało się uratować. Najsłynniejszym przykładem jest Abu
Simbel. Światynię Ramzesa dosłownie pocięto na kawałki kamienia, przeniesiono i złożono kilkset metrów wyżej, by nie dosięgła jej woda.

Rytm rzeki
Nil jest atrakcją turystyczną. Będąc w Egipcie po prostu Nil trzeba zobaczyć. Popularne są rejsy statkiem lub przejażdżki feluką z wielkim żaglem. A najpiękniejszy zachód słońca ogląda się z tarasu hotelu Cataract w Asuanie. Myśli zwalniają wówczas bieg i dopasowują się do leniwego nurtu rzeki. I nawet już nie denerwuje powolność nubijskich kelnerów - oni już dawno dopasowali się do rytmu Nilu.

_ Tekst: (M.R.) _

| Najdłuższe rzeki świata: Nil z Kagerą 6 671 km., Afryka. Amazonka z Maranón 6 437 km., Ameryka Pd. Missisipi-Missouri-Red Rock 5 970 km., Ameryka Pn. Jangcy 5 800 km, Azja-Chiny. Ob z Irtyszem 5 410 km., Azja-Rosja. Mackenzie z Athabaską 5 472 km., Ameryka Pn. Huang He 4 847 km., Azja-Chiny. Parana z La Platą 4 700 km, Ameryka Pd. Mekong 4 500 km, Azja-Indochiny. Amur 4 416 km, Azja-Rosja. Lena 4 400 km, Azja-Rosja. Kongo 4 370 km, Afryka. Niger 4 160 km, Afryka. Wołga 3 531 km, Europa. Dunaj 2 860 km, Europa. |
| --- |

| Atlas Osobliwości, czyli 10 Naj naszej Ziemi W dziesięciu kolejnych odcinkach prezentujemy Atlas Osobliwości. Przedstawimy same naj- naszej Ziemi - to co największe, najdłuższe, najgłębsze, najgorętsze. • Najdłuższa rzeka • √ • Największa budowla√ • Najgłębsza depresja • Największy wodospad√ • Najodleglejszy zakątek√ • Największe drzewa i rośliny√ |
| --- |