Armenia - podróż w średniowieczny świat

Armenia, choć wciąż mało popularna wśród turystów, ma do zaoferowania wiele atrakcji. Kraj był do 1991 r. jedną z republik ZSRR. Dopiero po odzyskaniu niepodległości powoli zaczął być postrzegany jako interesujących kierunek, ze wspaniałym dziedzictwem kulturowym i architektonicznym. Krajobrazy, na które składają się jeziora, góry i leśne kompleksy zapierają dech w piersiach.

W miejscowości Sanahin, będącej formalnie częścią miasta Alawerdi, znajduje się przepiękny kompleks klasztorny z X w. Jego budowa miała miejsce w latach 952-977, w czasie panowania króla Aszota III. W 2000 r. zabytek został wpisany na listę UNESCO. Ciekawostką jest, że w miejscowości Sanahin urodził się Artem Mikoyan, znany konstruktor samolotów, uważany za jednego z "ojców" firmy MiG.

Na półwyspie na północno-zachodnim brzegu jeziora Sewan *jest położony *zespół monastyrów z IX w. Jezioro znajduje się przy wschodniej granicy kraju, na wysokości ok. 1900 m n.p.m., niedaleko miasta o tej samej nazwie. Kompleks powstał w 874 r. z tufu wulkanicznego, dzięki księżniczce Mariam, córce późniejszego króla Aszota I. Składa się z dwóch kościołów - Świętych Apostołów i Matki Bożej - oraz pozostałości _ gavitu _, charakterystycznej dla ormiańskiej architektury kwadratowej sali, wspartej na czterech filarach, która była często łącznikiem między kościołami. Pierwotnie kompleks został zbudowany na małej wyspie, która za czasów Stalina, na skutek sztucznego obniżenia poziomu wody w jeziorze, zamieniła się w półwysep.

Ze względu na dobre połączenia komunikacyjne i powstałą w ostatnich latach bogatą infrastrukturę turystyczną, miejscowość Sewan to jedno z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych w Armenii. Na wschodnim brzegu półwyspu znajduje się letnia rezydencja prezydenta kraju, a w części północnej powstało nowe seminarium, do którego przenieśli się mnisi ze średniowiecznego klasztoru.

Jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc pielgrzymkowych w Armenii jest klasztor Chor Wirap (arm. głębokie lochy) w Lusart, niedaleko granicy z Turcją. To także jedno z najczęściej fotografowanych miejsc w kraju - w każdym przewodniku znajdziemy fotografię monastyru położonego u podnóża ośnieżonego Araratu. Obecny kościół p.w. Matki Bożej pochodzi z 1662 r. i powstał pośród ruin starej kaplicy, klasztoru, refektarza i cel mnichów. W tutejszym klasztorze miał swego czasu siedzibę _ katolikos _- patriarcha ormiański. Jednak najważniejszy fakt z historii tego miejsca dotyczy Grzegorza Oświeciciela, który przez 13 lat był więziony w klasztornych lochach. To on dokonał cudownego uzdrowienia króla Tiridatesa III, który nawrócił się i w 301 r. przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową.

W pobliżu miejscowości Dilijan znajduje się natomiast kompleks klasztorny Haghartsin, którego zabudowania powstały pomiędzy X a XIV wiekiem. Największy i najciekawszy pod względem wartości artystycznych jest kościół Matki Boskiej z 1281 r. z przepiękną kopułą, ozdobioną łukami opartymi na kolumnach. Architektom udało się w nim uzyskać niesamowity efekt - patrząc w górę ma się wrażenie, że kopuła unosi się w powietrzu. Nie zachował się niestety gavit tego kościoła, pozostały jedynie ruiny fundamentów. Najstarszą częścią kompleksu jest natomiast gavit kościoła św. Grzegorza, pochodzący z XII wieku. Do Haghartsin należy także mały kościół św. Stefana *z 1244 r. oraz *refektarz z z 1248 r. Haghartsin wraz z Goshavank znajdują się na terenie objętego ochroną Parku Narodowego Dilijan i ubiega się o wpisanie na listę UNESCO.

Goszawank to kompleks założony w XII w. przez ormiańskiego duchownego, myśliciela i pisarza Mychitara Gosza. Znajduje się w północno-wschodniej części Armenii, w pobliżu miejscowości Gosz. Choć nie jest to już funkcjonujący kompleks sakralny, pozostaje jedną z największych atrakcji turystycznych kraju. Pochodzące z XIII w. budowle są zachowane w świetnym stanie. Na terenie Goszawank znajdziemy także jedne z najlepszych na świecie przykładów _ chaczkar _ (orm. kamienny krzyż) - charakterystycznych ormiańskich kamiennych płyt wotywnych.

Chaczkary w Norawank

We współczesnym mieście Wagharszapat, w latach 301-303 powstała najstarsza i najważniejsza świątynia Armenii, będąca jednocześnie najstarszą na świecie - katedra w Eczmiadzynie. Dzisiejszy gmach, pochodzący z 480 r., jest siedzibą głowy Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Nie dziwi więc częste nazywanie tego miasta _ ormiańskim Watykanem _. Świątynia została wybudowana przez Grzegorza Oświeciciela, na fundamentach pogańskiej bazyliki, tuż po przyjęciu przez Armenię chrześcijaństwa jako religii państwowej. Stało się to niemalże sto lat przed dekretem w Imperium Rzymskim. W VII w. wokół katedry powstały dwa klasztory. Kompleks jest wpisany na listę UNESCO.

Położony na ogromnym bazaltowym płaskowyżu klasztor Tatew pochodzi z IX wieku. Zespół budynków jest umiejscowiony na skraju wąwozu rzeki Vorotan. Miało tu siedzibę biskupstwo, miejsce to odegrało także ważną rolę jako centrum polityczne i gospodarcze regionu. W XIV i XV wieku w klasztorze znajdował się Uniwersytet Tatew - jedna z najważniejszych ormiańskich średniowiecznych uczelni. Przyczynił się on do rozwoju nauki, filozofii, technik reprodukcji książek i malarstwa miniaturowego. Dzięki uniwersytetowi, w najtrudniejszych okresach w historii kraju, zachowała się także kultura i religia ormiańska.

*Norawank *jest kompleksem klasztornym z XIII wieku, położonym w wąwozie rzeki Amaghu, w południowej części Armenii. Charakterystyczne dla krajobrazu tego miejsca są strome czerwone klify. Najciekawszą częścią zespołu klasztornego jest dwukondygnacyjny kościół Matki Boskiej. W XIII i XIV wieku miało tu siedzibę biskupstwo Syunik. Miejsce stało sie ważnym centrum kulturalnym Armenii, zwłaszcza za sprawą bliskich kontaktów z uniwersytetem w Gladzor.

Armenia - jak dojechać?
Z Polski bezpośrednie połączenia do Armenii oferuje PLL LOT - za bilet w dwie strony na bezpośredni lot z Warszawy do Erywania zapłacimy od 1080 zł *za osobę. Jeśli zdecydujemy się na połączenie z przesiadką, najlepiej w Kijowie bądź Moskwie, możemy obniżyć koszt podróży o ok. 100-150 zł. Za pokój 2-osobowy w hotelu 3 w mieście zapłacimy **od 160 zł za dobę.

udm/if