Chcą wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwie Kulturowego. "To wartości, które trzeba chronić"

Tradycje, które miałyby zostać wpisane na listę, to m.in. kult św. Barbary i jedno z pierwszych bractw patronki górników, bergfesty, czyli górnicze święta, uruchomienie pierwszej w tej części Europy maszyny parowej oraz turystyka industrialna.

Znowu walczą o ważny wpis

Dzięki staraniom działaczy SMZT w 2017 r. "Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach" stały się 15. polskim obiektem na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wpis na prestiżową listę objął 28 obiektów pogórniczych, w tym zajmujący 150 ha kompleks podziemi po dawnym górnictwie rud ołowiu, srebra i cynku. Od tego czasu tarnowskie zabytki zwiedzają tłumy większe niż dotychczas.

Społecznicy podkreślają, że warto chronić także związane z górnictwem tarnogórskie zwyczaje i tradycje. W rozpoczynających się staraniach o wpis na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego przedstawicieli SMZT wspierają różne instytucje i pasjonaci. Kluczowym etapem prowadzącym do stworzenia niezbędnego wniosku są konsultacje społeczne. Otwarte spotkanie odbędzie się 19 listopada w Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach.

Czytaj też: Polskie miejsca na liście UNESCO. Znasz je wszystkie?

Kult św. Barbary

Jak od lat informują członkowie SMZT, to w Tarnowskich Górach narodził się kult św. Barbary – patronki m.in. górników i dobrej śmierci. Przyczynili się do tego jezuici którzy przybyli do tego miasta pod koniec XVII w. To właśnie zakonnicy mieli zainspirować powstanie bractwa św. Barbary już w 1721 r., przy tarnogórskiej parafii Piotra i Pawła.

"Ówczesny proboszcz parafii ksiądz Andrzej Augustyn Ziebrowski napisał z tej okazji do Stolicy Apostolskiej list z prośbą o oficjalne zatwierdzenie istniejącego już bractwa. W międzyczasie rozpoczął on wraz z opiekunami kościoła, którymi byli okoliczni właściciele ziemscy i górnicy, budowę przykościelnej kaplicy ku czci świętej. Ukończono ją w roku 1730" - opisują członkowie SMZT.

W 1747 r. papież Benedykt XIV w specjalnej bulli uznał istnienie bractwa, zatwierdzając jego statut. Wieść o tym ogłoszono w święto Wniebowzięcia NMP - 15 sierpnia. "Nie wiemy niestety, jak wyglądała owa uroczystość. Wiemy natomiast, że pięć dni wcześniej proboszcz dokonał aktu darowizny dla bractwa, zapisując mu część własnej ziemi na konieczne wydatki. Wyraził przy tej okazji pragnienie, aby istniało ono zawsze" - podała Weronika Herzog z SMZT.

16 lipca 1784 r. w szybie Rudolphine odkryto złoża rud srebronośnych. Wkrótce potem na miejscu założono Królewską Kopalnię Fryderyk, uruchomiono także pierwszą w regionie maszynę parową. Oba momentu uważa się nie tylko za początek drugiej tarnogórskiej rewolucji górniczej, ale też rozpoczęcie europejskiej rewolucji przemysłowej, ale także prapoczątek przemysłowego Górnego Śląska. Na pamiątkę lipcowego odkrycia górnicy spotykali się przy usypanym na miejscu kopcu przez ponad sto lat. W nawiązaniu do tego wydarzenia od kilku lat w mieście organizowana jest "barbórka w środku lata", ponieważ Bergfest (święto górnicze) – jeszcze nie jako barbórkę – obchodzono w Tarnowskich Górach już w końcu XVIII w., w połowie lipca.

Jak zaznaczają członkowie SMZT, pamięć o św. Barbarze w świadomości mieszkańców Tarnowskich Gór i okolic jest mocno zakorzeniona. W wielu miejscach powiatu tarnogórskiego można zobaczyć postać tej patronki na obrazach czy w formie rzeźb.

Figura patronki górników znajduje się też w podziemiach Zabytkowej Kopalni Srebra - jednego z obiektów UNESCO - oraz w wielu miejscach miasta, np. w kościele pw. św. apostołów Piotra i Pawła, gdzie znajduje się obraz św. Barbary oraz pochodząca z 1730 r. kaplica ku czci świętej. W Muzeum w Tarnowskich Górach zobaczyć można XIX-wieczny obraz ze św. Barbarą i z przemysłowym górniczym krajobrazem miasta.

Kolejny wizerunek znajduje się w parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Bobrownikach Śląskich, w dzielnicy Tarnowskich Gór, w której znajduje się również kapliczka ku czci świętej Barbary. Wybudowano ją w 1981 r. staraniem Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" i byłej dyrekcji kopalni odkrywkowej dolomitu. Św. Barbarę odnajdziemy również w gminie Zbrosławice, a dokładnie w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Karchowicach, a także w koście pw. Wniebowzięcia NMP w Miasteczku Śląskim - wylicza Herzog.

"Garść faktów historycznych potwierdza, że tarnogórskie górnicze tradycje to wartości, które trzeba chronić. Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego prowadzi Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obowiązek ochrony i inwentaryzacji tradycji, zwyczajów, czy też umiejętności związanych z tradycyjnym rzemiosłem nakłada na państwo konwencja UNESCO z 2003 r." - wskazują przedstawiciele stowarzyszenia.

Obecnie na liście niemiaterialnego dziedzictwa znajduje się kilkadziesiąt tradycji i zwyczajów, jak np. szopkarstwo krakowskie, Pochód Lajkonika, polskie tańce narodowe, bartnictwo, wyścigi kumoterek i barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku.