Symferopol - stolica Krymu

Do tej funkcji nawiązuje zresztą tłumaczenie pochodzącej z języka greckiego nazwy: Symferopol – „miasto skupiające” (gr. symfero – zbieram), wymyślonej przez Jewgienija Bułgarysa – uczonego, duchownego i działacza społecznego i oficjalnie nadanej w 1784 r. nowo powstającemu miastu przez feldmarszałka Grigorija Potiomkina – księcia Taurydy.

W latach 1802–1921 miasto było siedzibą guberni rosyjskiej, potem do 1946 r. i w latach 1991–92 – stolicą Krymskiej Autonomicznej SRR, w latach 1946–91 – siedzibą okręgu krymskiego Ukraińskiej SRR. W latach 1992–95 było stolicą Republiki Krymu, a od 17 marca 1995 r. – Autonomicznej Republiki Krymu w ramach wolnej Ukrainy.

Nazwę Symferopol można tłumaczyć również jako miasto „pożyteczne”. Widoczne jest to w starym herbie miasta: na tle wyniosłego Czatyrdahu przedstawiony jest ul i pszczoły. Na nowym herbie nad Czatyrdahem widnieje prawosławny krzyż.

Symferopol - historia stolicy Krymu
Obszar, na którym położony jest Symferopol, był zasiedlony już przed tysiącami lat. Na jego wschodnich przedmieściach – dziś to Ługowoje, kiedyś – wieś Czokurcza – w jaskini Czokurcza, znalezione zostały ślady człowieka pierwotnego kultury mustierskiej, który żył na tym terenie przed 40–50 tys. lat. W okresie III w. p.n.e.–IV w. n.e. na wzniesieniu zlokalizowanym na południe od centrum znajdował się Neapol Scytyjski – stolica późnoscytyjskiego państwa.

Pierwsze budowle miasta, utworzonego przez Rosjan w 1784 r. i przeznaczonego na stolicę guberni taurydzkiej, sąsiadowały z powstałą w początkach XVI w. posiadłością chanów krymskich Ak-Meczet (Biały Meczet). Obecnie jej pozostałości wchodzą w granice Symferopola i są świadectwem chlubnej przeszłości tatarskiego miasta. Wąskie, kręte uliczki (zwane „staryj gorod”) znajdziemy na południowy wschód od supermarketu Silpo (kiedyś: Centralnyj Uniwiermág). Według tureckiego podróżnika z XVII w. Ewliji Czelebiego, autora cennego opisu Krymu, znajdowało się tutaj 1800 domów, pośród których nie brakowało dwu- i trzypiętrowych budowli, co było rzadkością w tatarskich miastach. Dziś lepiej nie zapuszczać się tu po zmroku.

Miasto zostało zdobyte przez Rosjan na początku wojny rosyjsko-tureckiej w 1771 r., bezpośrednio po tym jak II Armia Rosyjska księcia W. Dołgorukowa świetnym szturmem zdobyła umocnienie perekopskie, broniące dostępu w głąb półwyspu. Na miejscu kwatery sztabu rosyjskiego – obecny pl. Zwycięstwa [płościad’ pabiedy]) – stoi dziś przeszło 20-metrowy obelisk ku czci Dołgorukowa (z 1842 r.). Zaś w 1984 r. obok hotelu Ukraina ustawiono pomnik innego rosyjskiego wodza – A. Suworowa, który w tym miejscu w 1777 r. miał kwaterę i wzniósł umocnienia dla swoich oddziałów walczących z Turcją.

Miasto zamieszkane było początkowo głównie przez zwolnionych ze służby żołnierzy oraz przez chrześcijan wygnanych z Ukrainy i centralnych guberni Rosji. Jego rozwój został zahamowany po likwidacji Guberni Taurydzkiej przez cara Pawła I. Po jego śmierci gubernię jednak przywrócono i Symferopol znów zaczął się rozbudowywać. Za panowania Mikołaja I (1825–55) w Symferopolu powstało wiele wielkich budowli publicznych: cerkiew Aleksandra Newskiego (1827), gmach gubernatorski (1853), pałac Woroncowa (1824) i inne. W czasie wojny krymskiej miasto było ogromnym szpitalem, przyjmującym rannych z walczącego Sewastopola – zmarło ich tu ponad 30 tys. Ukończenie w 1874 r. linii kolejowej, łączącej Symferopol z Charkowem, podniosło znaczenie miasta, jednak jeszcze przez długie lata miało ono charakter miasta prowincjonalnego.

Dziś Symferopol liczy ponad 400 tys. mieszkańców. Mieści się tu Uniwersytet Symferopolski, Instytut Medycyny, Instytut Architektury i Budownictwa Uzdrowiskowego, Instytut Rolnictwa, a wśród placówek kulturalnych: Ukraiński Teatr Muzyczny, Krymsko-Tatarski Teatr Muzyczno-Dramatyczny, Dziecięcy Teatr Lalek i Filharmonia Krymska.

Krym - miejsca w Symferopolu, które warto zobaczyć
Miasto nie obfituje w porażające swą osobliwością zabytki – ciekawsza jest ich historia niż dzisiejszy wygląd. Oprócz obiektów wymienionych poniżej, w centrum znajduje się kilka ładnych ulic ze starymi kamienicami, zaś na południe od pl. Sowieckaja znajdziemy kwartał, będący pozostałością starego tatarskiego Ak-Meczetu.

Meczet Kebir-Dżami (1508), ul. Kurczatowa 4 – najstarszy budynek w mieście wybudowany przez Abdarachmana-Beka. W 1736 r. na skutek przejścia przez miasto generała feldmarszałka Minicha meczet uległ zniszczeniu. Odbudowany został w 1740 r. i następnie wiele razy był niszczony i przebudowywany. Z pierwotnej budowli został być może już tylko kamień, wmurowany z tyłu budynku. Gdy zbliżymy się do meczetu, na pewno ktoś do nas wyjdzie i coś o nim opowie, a jeśli będziemy odpowiednio ubrani (zakryte nogi i ramiona) i nie będzie to piątek, to będziemy mogli zwiedzić również wnętrze.

Dom Woroncowa (1827), zaprojektowany przez F. Elsona dom, położony w Parku Sałgirka, ul. Jałtanskaja 2. Część gościnna i gospodarcza wraz z oknami i kominami jest w stylu neogotyckim, stylizowanym na pałac chanów w Bakczysaraju. Całości dopełnia kolumnada w stylu doryckim i taras schodzący do parku rzędem schodów, ozdobionych marmurowymi lwami. Budynek jest ciekawy, ale osobnej wyprawy poza centrum raczej niewart.

Budynek XIX-wiecznego gubernialnego gimnazjum męskiego, ul. Karla Marksa 32, słynny przede wszystkim ze swoich nauczycieli i uczniów, których nazwiska widnieją na płytach wmurowanych w ścianę budynku. Wśród nich znajduje się chemik D. Mendelejew, fizyk I. Kurczatow, malarz I. Ajwazowski, ormiański kompozytor i dyrygent A. Spiendiarow czy karaimski poeta Ilja Kazas.

Budynek Biblioteki Naukowej im. I. Franko, ul. Gorkowo 10, www.franko.crimea.ua. Wybudowany w 1826 r. według projektu I. Goniajewa. W czasie wojny krymskiej mieścił się tutaj szpital dla rannych obrońców walczącego Sewastopola, tutaj też pracował znany chirurg Nikołaj Pirogow. Budynek Rosyjskiego Akademickiego Teatru Dramatycznego im. Gorkiego, ul. Púszkina 15, tel.: 276702. Powstał w 1911 r., a autorem projektu jest znany architekt A. Biekietow. W styczniu 1996 r. zakończono trwającą blisko 16 lat odbudowę teatru. Zachowano pierwotny wygląd zewnętrzny, przebudowując całkowicie wnętrze: powstał kompleks teatralny z siedmioma scenami, od wielkiej na 711 miejsc do kameralnej. Teatr latem gra zwykle jeszcze do pierwszego tygodnia sierpnia, wystawiając najczęściej sztuki pod gołym niebem (ul. Gierojew Adżymuszkaja, na tyłach budynku).

Budynek symferopolskiego oddziału Narodowego Banku Ukrainy, ul. Gorkowo 4, wybudowany w 1913 r. według projektu krymskiego architekta N. Krasnowa, twórcy projektu pałacu w Liwadii, dla Towarzystwa Kredytów Wzajemnych.

Sobór katedralny Trójcy Świętej [swiato-tróickij kafiedralnyj sabór] (1868), ul. Odiésskaja 12. Seminarium duchowne i cerkiew Trzech Świętych [duchównaja s’eminaria i triochswiatítielskij chram] (1871), ul. Gogolia 16. Sobór Świętych Apostołów Piotra i Pawła [pietro-páwłowskij sabór] (1859–70), ul. Oktiábrskaja 16. Kenesa [kienassa], ul. Karaímskaja 6.

Rezerwat Historyczno-Archeologiczny „Neapol Scytyjski” – teren dawnego miasta zajmuje obszar między ulicami: Worowskowo, Nieapólskaja i Archieologíczieskaja. Dojazd autobusem nr 4 lub marszrutką nr 85 (odjeżdża z przystanku przy ul. Czechowa, obok parku Trieniewa, w centrum miasta) – wysiadamy na przystanku Koniécznaja. Pieszo można tu dojść ścieżką idącą w górę od hotelu Moskwá. Miejscowi bardziej niż na zwrot [nieapól skifskij] reagują na [skífskije raskopki] – co dobrze obrazuje wrażenie, jakie robi szczyt najwyższego wzniesienia w Symferopolu: jeden budynek, w którym młodzież urządza imprezy przy ognisku, oraz bezładnie porozrzucane kupki kamieni.

Miejsce na styku szlaków – koczowniczego ze stepu i handlowego z Chersonezu Taurydzkiego – przyciągnęło uwagę króla scytyjskiego Skilura, który w III w. p.n.e. założył tu swoją stolicę – Neapol Scytyjski. Miasto wielokrotnie niszczone przez koczowników, przestało ostatecznie istnieć w IV w. za sprawą Hunów. Przez kilka stuleci istniała tu później grecko-scytyjska osada, następnie Kiermienczik – „Malutka Twierdza” Tatarów. Ruiny miasta odkryto przez przypadek w 1827 r. podczas pozyskiwania kamienia budowlanego przez miejscową ludność. Znaleziono wówczas relief z wyobrażeniem jeźdźca scytyjskiego oraz trzy marmurowe płyty z tekstem. Badania naukowców wykazały, że tekst zawierał imię króla scytyjskiego Skilura i poświęcony był Zeusowi z Aten, a płaskorzeźba przedstawiała samego króla.

Prace archeologiczne rozpoczęto w roku 1834 i trwają one do dziś. Cały obszar objęty jest rezerwatem archeologicznym, nad którym opiekę sprawuje Krymskie Muzeum Krajoznawcze. Odsłonięto tu resztki murów obronnych, ruiny bramy miejskiej, plac z centralnie położonym budynkiem miejskim, otoczonym kolumnami oraz mauzoleum z grobowcami króla Skilura, jego małżonki oraz ponad 70 dostojników królewskich. Poza murami miasta obejrzeć można nekropolię z wykutymi w skałach grobami arystokracji scytyjskiej.

Krymskie Muzeum Krajoznawcze [krymskij riespublikanskij krajewiédcieskij muzjéj], ul. Gogolia 14, tel.: 252511, 276347, www.ccssu.crimea.ua/crimea/etno/musofloc, czynne codziennie oprócz wtorku w godzinach 9.00–17.00, cena biletu: 4 UAH.

Muzeum prezentuje ponad 60 tys. eksponatów. Na sześciu stałych wystawach znajdziemy tu zbiory przyrodnicze, paleontologiczne, geologiczne, a także eksponaty obrazujące starożytną i bliższą nam historię Krymu. Wśród nich liczne są unikalne przedmioty pochodzące m.in. z wykopalisk na terenie Neapolu Scytyjskiego: kamienne żarna, naczynia z czerwonej laki i szkła, fragmenty amfor z herbami Rodosu, Chersonezu, Chiosu i Królestwa Bosporańskiego, wyroby rzemieślnicze, ozdoby z Egiptu, broń. Znajdują się tam także kamienie nagrobne, rekonstrukcje cmentarzy i malowideł nagrobnych.

Krymskie Muzeum Etnograficzne [krymskij etnografícieskij muzjej], filia Krymskiego Muzeum Krajoznawczego, ul. Puszkina 18, tel.: 255223, www.ccssu.crimea.ua/crimea/etno/museum/index.htm, czynne codziennie oprócz wtorku w godzinach 9.00– –17.00. Bilety w cenie 1–2 UAH.

Wystawa Mozaika kultur Krymu przedstawia różnorodność narodów półwyspu, ich kulturę materialną, obyczaje, obrzędy, tradycje i święta.

Republikańska Krymsko-Tatarska Biblioteka „Tauryka” im. Gaspinskowo, ul. Samokisza 8, www.library.crimea.ua. Biblioteka, posiadająca w swych zbiorach ponad 300 tys. tomów, przechowuje i udostępnia pieczęcie, rękopisy, dokumenty w języku krymsko-tatarskim oraz literaturę dotyczącą Tatarów Krymskich i innych narodów tureckich. Niektóre księgi pochodzą nawet z XVI i XVII w.

Muzeum Sztuk Pięknych [chudożéstwiennyj muzjéj], ul. Liebknechta 35, tel.: 275404, czynne codziennie oprócz poniedziałku w godzinach 10.00–16.30. Bilet wstępu – 2 UAH. Ekspozycje muzealne prezentują sztukę rosyjską, ukraińską i innych byłych republik radzieckich od początku XVI w. do naszych czasów oraz sztukę krymską. Liczne płótna I. Ajwazowskiego, W. Makowskiego, A. Kunidżi, A. Wenecjanowa, M. Wrubla i wielu innych. Latem zawsze jest prezentowana jakaś ciekawa wystawa czasowa.