Orkady - archipelag dla aktywnych

Nazwa Orkady brzmi dość egzotycznie, nie trzeba jednak jechać na drugi koniec świata, by zwiedzić te wspaniałe wyspy. Znane są z najlepiej zachowanych neolitycznych stanowisk archeologicznych w Północnej Europie, dramatycznych klifowych wybrzeży, zatopionych wraków statków niemieckich pamiętających czasy I i II wojny światowej czy bogactwa ptactwa wodnego. Od północnych rubieży Szkocji archipelag ten oddziela niebezpieczna cieśnina Pentland Firth, której wody stanowią prawdziwe wyzwanie nawet dla najbardziej wytrawnych żeglarzy.

Archipelag Orkadów
Na archipelag Orkadów składa się około 70 wysp. Ich dokładna liczba jest trudna do określenia ze względu na mnóstwo otaczających je skał zanurzonych w wodach Morza Północnego. Jedynie 16 z nich jest zamieszkanych, łącznie przez nieco ponad 19 tysięcy osób. Większość to mieszkańcy największej wyspy archipelagu znanej jako Mainland z dwiema głównymi miejscowościami: Kirkwall i Stromness.

Przez 600 lat Orkady stanowiły cześć Norwegii. W 1468 roku król Chrystian I chcąc wydać swoją córkę Małgorzatę za Jakuba III Szkockiego zdecydował się przekazać wyspy w ramach posagu. Dziś korzenie wysp widać na każdym kroku w nordycko brzmiących nazwach poszczególnych miejscowości czy budowlach wzniesionych tu za panowania Wikingów. Jedną z nich jest zapierająca dech w piersiach katedra St Magnus górująca nad stolicą Orkadów, Kirkwall. Ten wspaniały przykład normańskiej architektury, którego budowę rozpoczęto w 1137 roku na polecenie hrabiego Rognavald, wzniesiono z przepięknego czerwonego i żółtego piaskowca. Nie mniej godne uwagi są pałace Hrabiego i Biskupa znajdujące się nieopodal katedry. Restaurowane i przebudowywane kilkukrotnie budowle zachowały średniowieczny charakter.

Jednym z najbardziej niesamowitych miejsc na Orkadach jest Scapa Flow - mierząca 50 mil kwadratowych głęboka morska zatoka, która przez lata stanowiła główną bazę Brytyjskiej Marynarki Wojennej. Używana przez wiele stuleci jako dogodne kotwicowisko stanowiła doskonałe miejsce wypadowe na Morze Północne i Atlantyk. Jako pierwsi korzystali z niej Wikingowie. Jednak swą sławę zatoka zyskała w czasie pierwszej i drugiej wojny światowej. W 1919 roku na rozkaz niemieckiego admirała Ludwika von Reutera zatopiono tu 74 statki należące do niemieckiej floty dalekomorskiej. Niektóre wraki mogą dziś podziwiać wprawni płetwonurkowie. Tu też, podczas najbardziej krwawej wojny ubiegłego stulecia, należący do III Rzeszy okręt podwodny U-47 zatopił pancernik Royal Oak wraz z 833 osobami. Dziś w tym miejscu znajduje się chroniony grób wojenny, gdzie regularnie, w rocznicę zatopienia jednostki składany jest hołd poległym marynarzom.

Archeologiczne cuda - coś dla ducha
Pierwsi osadnicy na Orkadach przekroczyli cieśninę Pentland Firth w okresie Neolitu, co najmniej 5600 lat temu. Zaczęli oni uprawiać ziemię i hodować zwierzęta. Wznosili również kamienne domy, których pozostałości możemy podziwiać do dziś. Najstarszym z nich jest Knap of Howar w Papa Westray, który najprawdopodobniej został wzniesiony około 3600 r. p.n.e.. Również narzędzia oraz inne przedmioty użytku codziennego wykonywano z kamienia, kości, poroża i drewna, zaś garnki i naczynia z lokalnej gliny. Około 3000 r. p.n.e. osadnicy na Orkadach zaczęli budować całe wioski z kamienia. Najbardziej znana jest Skara Brae składająca się z kompleksu 8 kamiennych domostw. Połączone kamiennymi uliczkami domy, wyposażone nawet w prymitywny system kanalizacji oraz liczne kamienne sprzęty domowe i znajdujące się pośrodku głównej izby palenisko zostały odkryte przez gwałtowny sztorm w 1850 roku. Osada była najprawdopodobniej zamieszkiwana przez około 600 lat po czym jej mieszkańcy opuścili ją w wyniku zmian
klimatycznych i przenieśli się na południe.

Stanowiska archeologiczne na Orkadach liczące ponad 5000 lat w 1999 roku zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Wśród fascynujących reliktów przeszłości znajduje się kamienny krąg Ring of Brodgar, który początkowo składał się z 60 ogromnych głazów ustawionych w pionie pomiędzy Stenness i Harray Lochs. Dziś znajduje się tam jedynie 27 kamieni, z których największy mierzy ponad 4, a najmniejszy ponad 2 metry wysokości. Nieopodal znajduje się kolejny kamienny krąg - Stones of Stenness, a także wioska Barnhouse i grobowiec Maeshowe. Ten największy kurhan na Orkadach uważany jest za jeden z najwspanialszych przykładów grobowców komorowych oraz jedno z największych osiągnięć architektonicznych prehistorycznej Europy. Na ścianach komory do dziś można podziwiać napisy runiczne będące pamiątką po wizycie Wikingów w neolitycznym grobowcu.

Oprócz zachwycających wykopalisk archeologicznych z okresu neolitycznego na Orkadach znajdują się inne pozostałości architektoniczne świadczące o nieprzerwanej bytności człowieka na ich terenie. Z epoki brązu pochodzi grupa kurhanów w Liddle, na wysepce South Ronaldsay, wzniesionych z wypalonych kamieni. Z kolei w epoce żelaza na Orkadach zaczęto budować okrągłe domy z grubymi ścianami i centralnym system grzewczym, które z czasem przyjęły formę dość wysokich, kamiennych wież znanych jako brochs. Stały one w centralnym punkcie wioski tak aby w razie ataku jej mieszkańcy mogli się w nich schronić przed napastnikami. Dziś na Orkadach można zobaczyć dobrze zachowane ruiny ówczesnych budowli - Midhowe Broch oraz Broch of Gurness. Podziemne komnaty, które można zobaczyć w Rennibister czy Grain prawdopodobnie służyły do przechowywania żywności. Komora w Minehowe z 29 stopniami wiodącymi w dół, pod ziemię prawdopodobnie była wykorzystywana do celów rytualnych.

Aktywny wypoczynek - coś dla ciała
Archipelag Orkadów to z pewnością doskonałe miejsce na wypoczynek dla osób, które lubią spędzać czas na łonie natury. Panują tu dogodne warunki dla miłośników pieszych wędrówek, jazdy na rowerze, wspinaczki, a także sportów wodnych. Zatopiona flota niemieckich okrętów wojennych z czasów I wojny światowej w zatoce Scapa Flow oraz bogactwo podmorskiej fauny i flory sprawiają, że wody okalające Orkady uważane są za jedne z najciekawszych rejonów nurkowych. Leżące na dnie morza wraki przyciągają zarówno wytrawnych płetwonurków, jak również adeptów tego sportu. Można tu obserwować ssaki morskie: foki, walenie, delfiny czy morświny. Tu znajdują się również liczne kolonie wodnego ptactwa - maskonurów, trójpalczastych mew czy nurzyków\" - zachęca Katarzyna Smurzyńska, przedstawicielka Brytyjskiej Centrali Turystyki VisitBritain na Polskę.

Nie ma żeglarza, który nie słyszałby o cieśninie Pentland Firth zwanej również Przylądkiem Horn Europy. Przepłyniecie przez nią stanowi nie lada wyzwanie, nawet dla wprawnych żeglarzy, dlatego ci którym udało się ją pokonać czują się naprawdę wyróżnieni. Sława Pentland Firth wynika z bardzo trudnych warunków, które zawsze towarzyszą przeprawie. Występują tu bardzo silne prądy pływowe, których prędkość sięga nawet 15 węzłów. Oznacza to, że przeprawa przez cieśninę przypomina spływ morskim jachtem w dół rwącej rzeki. Dodatkowo, ponad 12-godzinny cykl zmian kierunku przepływu prądu oznacza, że załoga ma jedynie pół doby na przepłynięcie przez cieśninę. Występujące tu dość często wiatry nie ułatwiają tego niezmiernie trudnego zadania.

Orkady to również doskonałe miejsce dla miłośników pieszych wędrówek i jazdy na rowerze. Wspaniała linia brzegowa, dramatyczne klify i wyrastające z morza iglice skalne oraz bezkresne wrzosowiska nadają tym niewielkim wyspom niezapomnianego uroku. Liczne, rzadkie gatunki ptaków takie jak maskonur, kląskawka, rudzik, brodziec czy myszołów przyciągają ornitologów i obserwatorów ptactwa z całego świata. Na wyspach znajdują się również pola golfowe. Pole nieopodal Stromness szczyci się jednym z najbardziej widowiskowych położeń. Roztaczający się z niego widok na mierzące ponad 300 metrów pionowe klify tworzą niezapomnianą atmosferę podczas gry. Przed partyjką golfa można powędkować w jednym z licznych jezior i próbować złapać brązowego pstrąga.

Aby zarezerwować nocleg, a także zasięgnąć bardziej szczegółowych informacji na temat wysp wystarczy skorzystać ze strony internetowej Brytyjskiej Centrali Turystyki VisitBritain www.visitbritain.com lub ze strony internetowej regionalnej organizacji zajmującej się promocją archipelagu www.visitorkney.com. Znajdują się tam wszelkie informacje dotyczące godzin otwarcia poszczególnych obiektów archeologicznych, a także linki do innych ciekawych stron.

_ Źródlo: Visit Britain _