Beskid Żywiecki - jeden z najładniejszych regionów górskich w Polsce

Beskid Żywiecki jest najwyższą grupą górską polskich Beskidów, a jednocześnie trzecim co do wysokości masywem w całych Karpatach Zachodnich. Tutaj wznoszą się szczyty Babiej Góry i Pilska, które jako jedyne w Beskidach Zachodnich wyrastają ponad górną granicę lasu. Jest to pasmo bardzo zróżnicowane i rozległe, a odległość pomiędzy skrajnymi punktami jego obszaru przekracza 60 km. To jeden z najładniejszych regionów górskich w Polsce, bardzo atrakcyjny turystycznie.

Źródło: Licencja CC by Jerzy Opioła, Wikimedia Commons

Dokładne i jednoznaczne określenie granic Beskidu Żywieckiego sprawia pewne kłopoty. Zwykle przyjmuje się, że granice tej grupy górskiej wyznaczają: Przełęcz Zwardońska (675 m n.p.m.), górny bieg Soły, dolina Koszarawy, przełęcz Hucisko, dolina Skawy i jej dopływu Bystrzanki w okolicach Jordanowa, Przełęcz Zubrzycka, podnóża Babiej Góry, grzbiet graniczny.

Przyroda

Beskid Żywiecki to pod względem przyrodniczym jeden z najciekawszych regionów polskiej części Karpat Zachodnich. Decyduje o tym przede wszystkim duża (jak na warunki beskidzkie) wysokość szczytów (dwa z nich wyrastają ponad górną granicę lasu). Dzięki temu dobrze wykształcona jest piętrowość zjawisk przyrodniczych, będąca charakterystycznym elementem krajobrazu gór. Najpiękniejszym ich przykładem (jednocześnie jednym z najbardziej modelowych) jest Babia Góra. Łatwo rozpoznamy tu prawie wszystkie typowe dla naszej strefy geograficznej piętra roślinne (z wyjątkiem najwyższego, nieobecnego, piętra turni).

Babiogórski Park Narodowy i przyroda babiogórska

Masyw Babiogórski jest wyjątkowo wartościową pod względem przyrodniczym częścią Beskidów. Dlatego już na przełomie XIX i XX w. pojawiły się pierwsze głosy o konieczności ochrony przyrody na tym terenie. Chodziło przede wszystkim o zachowanie naturalnej puszczy karpackiej oraz dobrze wykształconej piętrowości roślinności. Do utworzenia parku narodowego doszło w 1954 r. Objął on swoim obszarem szczytowe partie Babiej Góry i jej północne stoki. W 1977 r., jako pierwszy w Polsce, Babiogórski Park Narodowy został uznany przez UNESCO za Rezerwat Biosfery. Na terenie BgPN obowiązują określone zasady uprawiania turystyki. Wolno się poruszać wyłącznie po znakowanych szlakach, pozostałe kwestie opisuje regulamin, z którym warto się zapoznać przed wyruszeniem na wycieczkę. W kilku punktach wejściowych do parku pobierane są opłaty za wstęp. W Zawoi Barańcowej znajduje się dyrekcja i ośrodek edukacyjny BgPN. Można w nim obejrzeć ekspozycję dotyczącą babiogórskiej przyrody.

Hale i polany w Grupie Pilska

Rozlegle hale i polany w Beskidzie Żywieckim, a zwłaszcza w Grupie Pilska, są jednym z walorów, który przyciąga turystów właśnie w te góry. Dzięki widokowym polanom szlak żółty z Rajczy na Romankę jest uznawany za jeden z ładniejszych w Beskidach. Skąd wzięły się te polany? Podobnie jak np. w Gorcach stworzył je człowiek, zasiedlając górski interior w poszukiwaniu nowych obszarów wypasowych. Istniejące już polany były często powiększane przez wyrąb lub wypalanie lasu, a także przez tzw. cerhlenie (ogałacanie z kory dolnej części pni) drzew rosnących na ich obrzeżu, co powodowało ich usychanie.

Gospodarska pasterska w Beskidzie Żywieckim była niegdyś bardzo rozpowszechniona, jeszcze w czasach powojennych na halach wypasano owce. Ze względu na nieopłacalność tego zajęcia (a także innych, sięgających głębiej w historię przyczyn) w obecnych czasach kultura pasterska w tym rejonie w zasadzie zamarła. Pozostały ogromne widokowe hale, na których gdzieniegdzie można jeszcze dostrzec pozostałości pasterskich szałasów. Polany te mają interesujące nazwy, w większości dzierżawcze, pochodzące od nazwisk i przezwisk właścicieli. Do najciekawszych należą: Cukiernica, Cebulowa, Bieguńska. Licząc od Pilska po Prusów, tylko na grzbiecie jest ich 15!

Najważniejsze zabytki

Największe nagromadzenie ciekawych obiektów występuje w Żywcu – tzw. Stary Zamek, Nowy Zamek (rezydencja Habsburgów), XV-wieczne świątynie: katedra Narodzenia NMP i kościół Świętego Krzyża, ratusz oraz budynki browaru należą do najcenniejszych zabytków całego regionu. W Suchej Beskidzkiej znajduje się kolejny przykład architektury rezydencjonalnej – renesansowy zamek Komorowskich („mały Wawel”) oraz zabytkowa drewniana karczma. Inne interesujące obiekty to: drewniana karczma w Jeleśni (podobnie jak karczma suska datowana na XVIII w.), drewniane kościoły w Cięcinie i Zawoi, podżywieckich Łodygowicach, a także w Gilowicach i Lachowicach (u podnóży Pasma Pewelskiego).

Niezwykle cenny, XVII-wieczny drewniany kościół pw. św. Jana Chrzciciela znajduje się w Orawce (na wschodnim przedpolu Beskidu Żywieckiego, w obrębie historycznej Orawy). Z kolei jeden z najstarszych murowanych kościołów wiejskich, początkami sięgający przełomu XIV i XV w., znajduje się w miejscowości Radziechowy. Tradycyjne budownictwo ludowe zostało prawie całkowicie wyparte – zobaczyć je można w skansenach w Zawoi (na Markowych Rówienkach), Zubrzycy Górnej (Orawski Park Etnograficzny), Sidzinie oraz *Ślemieniu *(planowane otwarcie: jesień 2012 r.). Charakterystyczne dla Żywiecczyzny (a także Orawy) były niegdyś drewniane dzwonnice loretańskie – dziś zobaczyć je można m.in. w Zawoi, Stryszawie, Lipnicy, Soli. Bito w nie, by odpędzić burze (a właściwie płanetników, według dawnych ludowych wierzeń przeciągających chmury po niebie, zsyłających grad itp.).

Bezdroża/if/pw

[