Łemkowszczyzna i Łemkowie
Na określenie Łemków i ich najbliższych południowych sąsiadów w XIX wieku zaczęto używać (najpierw w Stanach Zjednoczonych) neologizmu _ Karpatorusini _. Mniej więcej od schyłku XIX wieku wpływy ideologii rusińskiej i ukraińskiej na Łemkowszczyźnie zaczęły się krzyżować i wzajemnie zwalczać. Budziciele ukraińscy twierdzili, że Łemkowie to Ukraińcy o słabo uświadomionym poczuciu narodowym, rusińscy - że jest to gałąź narodu rusińskiego, odrębnego od ukraińskiego, o właściwej sobie kulturze. Do dziś nazwa własna tego samego narodu pisana jest na dwa sposoby, zależnie od poglądów autora. Przez całe dwudzieste stulecie dwoistość i niejednoznaczność poczucia narodowego Łemków była - w rodzinach, po wsiach, w cerkwiach - źródłem sporów, dramatów, politycznych zawirowań. Liczne ślady owych konfliktów zachowały się w folklorze, piśmiennictwie, pamięci indywidualnej i zbiorowej. Przybysz z Polski centralnej, nie nawykły do takich subtelności, zapyta po prostu: czy Łemkowie to Ukraińcy, czy też nie? Otóż jedni
czują się Ukraińcami, inni Rusinami, a jedni i drudzy są Łemkami.
