Łemkowszczyzna i Łemkowie

Wiosną i latem 1947 roku całą Łemkowszczyznę objęła Akcja "Wisła". Polegała na wysiedleniu zamieszkałych w Polsce Ukraińców (do których zaliczono Łemków, niezależnie od poczucia narodowego) i rozproszeniu ich w powiatach zachodnich i północnych, zwłaszcza na Dolnym Śląsku i w Zielonogórskiem. Tę zbrodniczą akcję oficjalnie uzasadniano koniecznością likwidacji oddziałów Ukraińskiej Armii Powstańczej, ale stosowano kryterium wyznaniowe, nie militarne. Osoby, które na czas zaopatrzyły się w metryki rzymskokatolickie, mogły uniknąć wygnania. Dotyczyło to również niektórych małżeństw mieszanych i pracowników państwowych, np. dróżników. Po 1956 roku niektórzy wracali - nie zawsze do swych zagród czy rodzinnych wsi, ale na Łemkowszczyznę. Trzeba było zaczynać wszystko od nowa, ułożyć stosunki z polskimi osadnikami, przyzwyczajać się do statusu półlegalnej mniejszości narodowej we własnym kraju i odpierać absurdalne zarzuty. Pielęgnowanie kultury łemkowskiej w tych warunkach nie było prostym nawiązywaniem do
tradycji, lecz zupełnie nowym wyzwaniem.