Mało znane cuda architektoniczne w Europie

Koloseum, wieża Eiffla czy Big Ben są wielu osobom dobrze znane - nawet jeśli osobiście nie wszyscy je widzieli. Jednak istnieje mnóstwo równie wspaniałych budowli w Europie, o których rzadko się mówi i niewiele osób oglądało je choćby na zdjęciach. Przedstawiamy wybrane cuda architektury, które w czasach, gdy je budowano, zachwycały rozmachem i przeznaczeniem.

Castel del Monte, czyli "Zamek na górze", usytuowany jest na wzgórzu w regionie Apulia, 540 m n.p.m. Budowla została wzniesiona w 1240 r. przez Fryderyka II Hohenstaufa na wzór słynnego meczetu Omara w Jerozolimie. Uznano ją za jedno z największych dzieł architektonicznych średniowiecza, a w 1996 r. wpisano na listę UNESCO. Zamek zbudowano na planie ośmiokąta z bastionami znajdującymi się w wierzchołkach. W przeciwieństwie do innych tego typu obiektów nie posiada murów obronnych czy fosy. Jedynym zabezpieczeniem przed intruzem są ściany, o grubości 2,5 m wysokie na 25 m. We wnętrzu Castel del Monte znajduje się mały ośmiokątny dziedziniec, a na każdym z dwóch pięter mieści się osiem wielkich, przechodnich sal. Dawniej zamek posiadał marmurowe ściany i kolumny, jednak zostały one rozebrane przez wandali. Twierdzy początkowo używano jako schronienia dla członków rodziny królewskiej, którzy polowali w tamtych okolicach. Następnie przekształcono ją w więzienie, a podczas zarazy w 1665 r. chroniono
się w niej przed epidemią. Historycy do dziś nie znają odpowiedzi, w jakim celu zbudowano zamek, skoro Fryderyk II nawet go nie widział. Jedna z teorii głosi, że Castel del Monte *to wielki astronomiczny kalendarz, inna wiąże wymiary zamku z piramidą Cheopsa.
*Zobacz też: *Włosi zachwyceni Polską. Co ich przyciąga?*

wg/udm

Pałac Dioklecjana jest jedynym na świecie, który jednocześnie pełnił funkcję miasta. Dał także początek rozwojowi popularnego kurortu Split w Chorwacji. Budowę kompleksu zainicjował cesarz rzymski Dioklecjan, który znany był z wyjątkowego okrucieństwa, ponieważ na jego rozkaz zamęczono tysiące chrześcijan w imię obrony starorzymskich tradycji. Wznoszenie pałacu władca zapoczątkował w 293 r. Miał być domem na starość dla cesarza i jego rodziny. Ta jednak nigdy się tam nie wprowadziła, natomiast inicjator budowy popełnił samobójstwo. Po śmierci władcy budynek był wykorzystywany przez rzymskie elity. Obiekt miał pierwotnie kształt czworokąta o bokach 150 na 180 metrów. Całość otaczały wysokie mury, dodatkowo wzmocnione basztami. W każdej z czterech ścian były potężne bramy wejściowe. Najmniejszą była brama Morska, przeznaczona tylko dla cesarza. Najwyższą budowlą było mauzoleum Dioklecjana. Pałac został zbudowany z białego wapienia z wyspy Brac i cegły wypalanej w Salonie. Ozdobne granitowe kolumny
i niektóre rzeźby pochodzą z Egiptu, zaś marmury z Grecji. Wodę z pobliskiej rzeki Jadro doprowadzał akwedukt, którego część zachowała się do dziś. Obecnie z rzymskiego pałacu pozostały jedynie mury czy mauzoleum cesarza, przebudowane na katedrę. Z południowych apartamentów cesarskich ocalały jedynie zewnętrzna ściana, którą wkomponowano w nadmorski bulwar oraz potężne podziemia. W 1979 r. pałac Dioklecjana wraz z otaczającą go starówką został wpisany na listę UNESCO.

Plac Stanisława w Nancy został zaprojektowany przez Emmanuela Here w latach 1752-1755. Jednak inicjatorem budowy był dawny król Polski, Stanisław Leszczyński - ówczesny książę Lotaryngii i Baru. Cały projekt zakładał połączenie starego miasta z nowym, wybudowanym za czasów księcia Karola III Wielkiego. Na środku placu stał pomnik króla Ludwika XV (zięcia Leszczyńskiego), jednak został usunięty przez rewolucjonistów. W 1831 r. w jego miejscu stanęła statua Stanisława Leszczyńskiego. To, co wyróżnia plac od reszty, to dzieła kowalstwa artystycznego - m.in. kratownice z pozłacanymi liśćmi, przez które zaczęto nazywać Nancy "miastem o złotych bramach". Do najważniejszych obiektów skupionych wokół placu można zaliczyć m.in. ratusz miejski, fontanny, budynek opery i teatru, Muzeum Sztuk Pięknych czy łuk triumfalny. W 1983 r. _ Place Stanislas _ został zapisany listę UNESCO ze względu na nowatorskie i niespotykane nigdzie indziej rozwiązania architektoniczne.

Katedra w Ribe to romańska budowla, która w sporej części została wzniesiona z przywiezionych statkami kamieni z Francji. Dawniej Ribe, najstarsze miasteczko w Danii, pełniło funkcję głównego miasta portowego nad Morzem Północnym. Właśnie z tego miejsca wypływały w świat jutlandzkie towary. Statki wracały do Ribe wypełnione kamieniami, jako balastem. Z nich zbudowano w okolicy kilkanaście świątyń, w tym ogromną katedrę.
Prace przy niej rozpoczęto ok. 1130 r., a zakończono ok. 1250 r. Jak na tamte czasy było to bardzo szybkie tempo. Katedra została wzniesiona z rozmachem - stworzono bogate zdobienia, zbudowano pięć naw i wysokie wieże. Podczas pasterki w 1283 r. runęła jedna z nich. Zginęło kilkaset osób. Odbudowano ją w stylu gotyckim i z miejscowej cegły, gdyż stwierdzono, że przywiezione z Francji kamienie były przeklęte. Nowa, ukończona w 1333 r. wieża, zwana plebejską, ma 52 m, 248 schodów i platformę, z której można podziwiać okolicę.

Pałac Parlamentu, nazywany także Domem Ludowym, jest swoistym pomnikiem, postawionym komunistycznemu dyktatorowi Rumunii Nicolae Ceauşescu. Prace ruszyły w 1983 r., a nadzorował je sztab 700 architektów. Budowa, podczas której pracowało 20 tys. robotników, trwała 13 lat. Rozpoczęcie inwestycji wymagało rozbiórki około 7 km kw. centrum starego miasta i przesiedlenia co najmniej kilkunastu tysięcy ludzi. Wyburzenia, które rozpoczęto w 1980 r., objęły 6 synagog, 19 cerkwi, 3 kościoły protestanckie i setki domów. Wizja Nicolae Ceauşescu odnośnie tego, jak miał wyglądać Bukareszt, rodziła się wraz z kolejnymi podróżami dyktatora. W Chinach, Korei Północnej i Wietnamie zachwycił się monumentalnymi budynkami rządowymi, natomiast przebywając we Francji zwrócił uwagę na wspaniałe kamienice. Największy budynek Rumunii wykonany jest w całości z materiałów pochodzących z rodzimej ziemi. Podczas budowy zużyto milion metrów sześciennych marmuru pozyskanego z Transylwanii, trzy i pół tysiąca ton kryształu
do skonstruowania 480 żyrandoli, natomiast do pokrycia posadzek parkietem zużyto 900 tys. metrów sześciennych drewna.

Stary Most *to konstrukcja łącząca brzegi rzeki *Neretwy. Ma 4 m szerokości, 30 m długości i 24 m wysokości. Osłaniają go dwie fortyfikowane wieże - Helebija od północnego wschodu i Tara od południowego zachodu. Nazywane są strażniczkami mostu, czyli mostari. Budowla stanowiła bez wątpienia jedno z największych dzieł architektonicznych swoich czasów. Stworzona została w 1566 r. z 456 bloków skalnych, z kamienia nazywanego tu tenelija. Obiekt zaprojektował ottomański architekt Mimar Hajrudin *na zamówienie Sulejmana Wspaniałego. Most miał zastąpić starszy, wiszący, drewniany. W chwili ukończenia budowy był to najszerszy skonstruowany przez człowieka łuk na świecie. Do tej pory techniczne szczegóły jego budowy pozostają tajemnicą. Nie wiadomo, jak wzniesiono rusztowanie, transportowano kamienie z jednego brzegu na drugi, czy jak udało się utrzymać rusztowanie przez dziewięcioletni okres budowy. W latach 90. XX w., w czasie wojny na Bałkanach, *most został zniszczony przez siły serbskie i
chorwackie. Po wojnie go odbudowano. Trwało to prawie dziesięć lat i w lipcu 2004 r. znów można było przejść na drugą stronę rzeki nowym Starym Mostem.
Miejscowi od wieków skaczą z niego do rzeki Neretwy, żeby udowodnić, jacy są odważni i sprawni. Pierwszy odnotowany w dokumentach skok wykonano w 1664 r.. W 1968 r. po raz pierwszy odbył się oficjalny konkurs, który od tego czasu jest organizowany każdego lata.

Wojciech Gojke/udm