Wyspy Toskańskie - niedoceniany zakątek Włoch

Archipelag leży między toskańskim wybrzeżem a francuską Korsyką. Otaczają go wody kilku akwenów: od północy Morza Liguryjskiego, od południa Morza Tyrreńskiego, od wschodu kanału Piombino, a od zachodu Kanału Korsykańskiego. Według legendy siedem głównych wysp powstało, gdy bogini Wenus przez nieuwagę upuściła kilka pereł w morską otchłań. Największą z nich jest Elba - trzecia co do wielkości we Włoszech, a drugą - Giglio, zwana słusznie niebieską perłą. Pozostałe to wulkaniczna Capraia, dzika i niedostępna Montecristo, płaska Pianosa, Giannutri o kształcie półksiężyca i malutka Gorgona. Wszystkie są chronione ze względu na ich wspaniałą i dziką przyrodę, zróżnicowane środowisko naturalne, wiele gatunków roślin i zwierząt, także endemicznych, oraz czyste okoliczne wody, w których rozwija się bujne życie. Dzisiaj obszar ten jest jednym z największych parków morskich w Europie. Te urocze wysepki przyciągają wielu podróżników. Każdy znajdzie tu coś dla siebie, a przyjazny
śródziemnomorski klimat sprzyja odwiedzinom przez cały rok.

Tekst: Beata Garncarska (Magazyn All Inclusive)/ if/udm

[

]( http://www.all-inclusive.com.pl/ )

Naszą podróż po archipelagu rozpoczniemy od największej jego wyspy, na której żyje obecnie na stałe 35 tys. osób. Zasiedlało ją wiele cywilizacji. Grecy mówili o niej Aethalia, czyli "Dym". Na Elbę dostaniemy się przez cały rok z 35-tysięcznego miasta Piombino, które znajduje się ok. 90 km na południe od Livorno. Leży ona mniej więcej 10 km od kontynentu, jak zwykli nazywać *Półwysep Apeniński *wyspiarze, i jakieś 50 km od Korsyki. Jej obszar podzielono na 8 gmin: Portoferraio, Campo nell’Elba, Capolivieri, Porto Azzurro, Rio Marina, Marciana, Marciana Marina i Rio nell’Elba. Na zwiedzanie wyspy warto poświęcić kilka dni. Najlepiej poruszać się po niej samochodem, który bez problemu wypożyczymy już na miejscu. To pozwoli nam na objechanie całego terenu i dotarcie do każdego zakątka. Wyjątkowy charakter *Elby *tworzy jej ogromna różnorodność. Górzysty ląd kształtem przypomina rybę. Pełno tutaj krętych dróg, cypli wysuniętych w morze, zatoczek, plaż, klimatycznych starych miasteczek ukrytych wśród
zielonych wzgórz i makii śródziemnomorskiej, osad rybackich, a także starych kopalni. Wyspa spodoba się zarówno miłośnikom aktywnego wypoczynku, jak i osobom preferującym kąpiele słoneczne.

Portoferraio, największe miasto Elby, kojarzy się głównie z postacią francuskiego cesarza. Napoleon Bonaparte został tu zesłany na mocy traktatu z Fontainebleau w kwietniu 1814 r. Dopłynął do brzegów 3 maja i spędził na wyspie niecałe 10 miesięcy. Mimo tak krótkiego pobytu przyczynił się do znacznego jej rozwoju, za co do dzisiaj są mu wdzięczni tutejsi mieszkańcy. Główną rezydencję wodza Francuzów i jego ulubionej siostry Pauliny stanowiła Villa dei Mulini, którą powiększył on i udoskonalił na wzór francuskich posiadłości. Obiekt położony jest malowniczo w górnej części miasta, a rozpościera się z niego wspaniały widok na port pomiędzy imponującymi XVI-wiecznymi fortami Stella i Falcone. Obecnie działa w nim interesujące muzeum. Zaledwie kilka kilometrów od Portoferraio znajduje się z kolei letnia rezydencja Napoleona - Villa di San Martino. Powiewającą gdzieniegdzie na wietrze flagę Elby również wybrał właśnie cesarz Francuzów, kiedy stał się suwerenem tego terytorium. Za duże atrakcje
okolicy uchodzą Villa Romana delle Grotte z I w. p.n.e., ruiny twierdzy Castello del Volterraio, jako jedyne nigdy nie zdobyte przez piratów i górujące nad miastem, oraz miejskie mury obronne postawione na rozkaz księcia Toskanii Kosmy I Medyceusza.

Podczas wyprawy na zachód wzdłuż wybrzeża warto zatrzymać się na krótki spacer stromymi i wąskimi uliczkami średniowiecznej miejscowości Marciana. To jeden z najstarszych ośrodków na wyspie, położony w cieniu XII-wiecznej twierdzy zbudowanej przez Pizańczyków - Fortezza Pisana. Z tutejszych punktów widokowych roztacza się cudowna panorama portowego miasteczka Marciana Marina i okolic. W miejscowym muzeum archeologicznym przechowuje się eksponaty pochodzące m.in. z epoki Etrusków i Rzymian. Kilka minut drogi od centrum Marciany natkniemy się na stację kolei gondolowej, która zabierze nas na najwyższy szczyt Elby - Monte Capanne. Z miejscowości wyrusza wiele szlaków, np. do Santuario della Madonna del Monte, gdzie od 23 sierpnia do 5 września 1814 r. przebywał Napoleon Bonaparte. W trakcie jego krótkiego pobytu w tym sanktuarium 1 września 1814 r. złożyła mu trzydniową wizytę jego kochanka Maria Walewska wraz z synem Aleksandrem. Była ona jedyną kobietą oprócz matki i siostry francuskiego
wodza, która odwiedziła go na zesłaniu. W pobliżu Poggio, niezmiernie uroczej górskiej wioski, bije natomiast źródło wody mineralnej zwane Fonte di Napoleone. Podobno pił z niego sam Napoleon Bonaparte.

Nieopodal Marciany znajdziemy Capo Sant’Andrea, magiczny zakątek słynący z granitowych głazów nazywanych Cote Piane. Piękne lazurowe morze i kwitnące na wiosnę różowe kwiaty tworzą niepowtarzalny krajobraz i robią niesamowite wrażenie. Zachodnie wybrzeże usiane jest małymi turystycznymi miejscowościami. To jeden z najczęściej wybieranych rejonów przez amatorów opalania. Nic więc dziwnego, że otrzymał nazwę Costa del Sole. Do najbardziej obleganych kurortów należy Marina di Campo, położona w głęboko wciętej zatoce na samym południu Elby. Posiada ona bogatą bazę noclegową i restauracyjną, a także szeroką ofertę usług turystycznych. Latem wypływają stąd łodzie w rejsy po archipelagu i do niektórych wysp, zwłaszcza na pobliską Pianosę. Elba słynie także z wyśmienitych win. Winorośl uprawiali na niej już Etruskowie. Kiedyś uprawy zajmowały większą część lądu, ale dzisiaj jest to zaledwie ok. 350 ha. Wyspa leży na interesującym Szlaku Wina i Oliwy Wybrzeża Etrusków. Koniecznie
trzeba się wybrać do miejscowych producentów na zwiedzanie i degustację. Do najbardziej znanych win należą słodkie czerwone Elba Aleatico Passito DOCG oraz Elba Ansonica DOC, Elba Bianco DOC i Elba Rosso DOC.

147 km zróżnicowanej linii brzegowej Elby urozmaicają zatoczki o krystalicznie czystej wodzie. Do najpiękniejszych plaż należą te z Wybrzeża Słońca: piaszczysta i długa Cavoli, idealna dla rodzin z dziećmi, lub Seccheto i Fetovaia. W sąsiedztwie Portoferraio rozciągają się pokryta piaskiem Biodola (na zdjęciu) oraz otoczone białymi skałami żwirowe Padulella, Sansone, Le Ghiaie i Capo Bianco. Osobom szukającym zacisznych miejsc, szczególnie latem, warto polecić dzikie kamieniste brzegi na Capo Sant’Andrea, koło Chiessi czy Patresi. Okolice archipelagu są prawdziwym rajem dla nurków. Pod wodą mogą oni podziwiać łąki posidonii, czerwone koralowce, gorgonie, mureny i rzadko spotykane gatunki ryb albo eksplorować zatopione wraki. Do wyjątkowych atrakcji zalicza się włoski statek handlowy Elviscot osiadły w 1972 r. niedaleko Scoglio dell’Ogliera obok miejscowości Pomonte.

Giglio, druga pod względem wielkości wyspa archipelagu, położona jest na wprost cypla Monte Argentario w niewielkiej odległości od wybrzeża kontynentalnych Włoch. Słynie głównie z pięknych piaszczystych plaż, uroczych zatoczek, szmaragdowego morza i bogactwa roślinności. Założono na niej jedynie trzy miejscowości: malownicze Giglio Porto, będące kiedyś osadą rybacką, a dzisiaj uchodzące za ośrodek handlowy, Giglio Campese, popularny kurort nadmorski, który przyciąga turystów i miłośników nurkowania, oraz średniowieczne Giglio Castello, stolicę leżącą w górnej części lądu. Na wyspę dostaniemy się przez cały rok z Porto Santo Stefano na cyplu Monte Argentario dzięki firmom Maregiglio i Toremar, a wiosną i latem z Porto Azzurro na Elbie. Grecy przypominającą kształtem półksiężyc Giannutri nazywali Artemisia, a Rzymianie - Dianium. To najbardziej na południe wysunięta wyspa archipelagu. Skalisty, wapienny ląd o poszarpanym wybrzeżu z licznymi grotami dawał schronienie piratom grasującym w
basenie Morza Śródziemnego. Tutejszą atrakcję stanowi rzymska willa z II w. Bogata podwodna flora i fauna oraz liczne wraki statków przyciągają natomiast wielu nurków. Oprócz tego spotkamy tu rzadkie żółwie morskie karetta, liczne gatunki ptaków, w tym mew, a także dzikie króliki. Najwyższy miejscowy szczyt Poggio Capel Rosso wznosi się na 88 m n.p.m. Zimą wyspa pustoszeje i jedynie w Cala Spalmatoio zostaje kilkunastu stałych mieszkańców. Główne porty powstały tu w malowniczych zatoczkach Cala Spalmatoio i Cala Maestra . Na Giannutri obowiązuje zakaz biwakowania, nie ma też hoteli, ale turyści mogą wynająć prywatne apartamenty. Przybysze przypływają do jej brzegów z Porto Santo Stefano lub Giglio.

Wszystkie wyspy udostępniono zwiedzającym, jednak poruszanie się po niektórych z nich podlega ograniczeniom, ponieważ znajdują się pod ścisłą ochroną *lub były czy też wciąż są więzieniami. Odwiedziny na nich odbywają się więc pod opieką przewodnika. Najbardziej niedostępna w archipelagu, mała granitowa *Montecristo nosiła kiedyś nazwę Oglasa. Wygląda niczym stroma piramida. Najwyższy jej szczyt to Monte della Fortezza. Rozgłos przyniosła jej powieść francuskiego pisarza Aleksandra Dumasa "Hrabia Monte Christo". Na wyspie istnieje rezerwat biogenetyczny "Isola di Montecristo" objęty ścisłą ochroną. Z tego powodu rocznie może odwiedzać ten niewielki skrawek lądu jedynie 1000 gości, i to po otrzymaniu specjalnego pozwolenia. Czas oczekiwania na taki dokument wynosi nawet do 3 lat. Szczęśliwym turystom zejść na Montecristo wolno tylko przez kilka miesięcy w roku (od kwietnia do października). Zamieszkuje ją na stałe zaledwie kilka osób - strażników parku. Swoją siedzibę mają w Cala Maestra, dokąd
prowadzi jedyna dostępna droga morska. Poza tym spotkamy tu również zagrożony wyginięciem gatunek dzikiej kozy - capra di Montecristo. Na wolności żyje tylko ok. 250 okazów tych zwierząt.

Wspomniane wysepki więzienne to Pianosa, Capraia oraz Gorgona (do dziś wykorzystywana w tym celu). Pierwsza z nich, położona zaledwie 13 km na południowy zachód od Elby, charakteryzuje się niewielkimi wzniesieniami (najwyższy szczyt ma 29 m n.p.m.). Z tego powodu zyskała właśnie przydomek Pianosa, czyli "Płaska". W latach 1863-1998 służyła jako więzienie o zaostrzonym rygorze, dzięki czemu jej przyroda zachowała swoją dziewiczość. Od 2011 r. wolno ją odwiedzać, ale tylko z przewodnikiem i jedynie 250 osobom dziennie. Do najciekawszych tutejszych aktywności należą wycieczki piesze i rowerowe, objazd całego obszaru busem lub opłynięcie brzegów kajakiem oraz nurkowanie. Na wyspę dostaniemy się z Elby (Marina di Campo lub Rio Marina) i z San Vincenzo lub Piombino (tylko w sezonie). Do ceny biletu musimy doliczyć dodatkową opłatę za wejście na teren Parku Narodowego Wysp Toskańskich. Na Pianosie działa tylko jeden nieduży i skromny hotel. Gorgona, najmniejsza z 7 toskańskich sióstr, stanowi
ostatnią wyspę-więzienie we Włoszech. Wysunięta najbardziej na północ, leży naprzeciw Livorno, 37 km od wybrzeża. Zachowały się na niej 2 fortyfikacje: pizańska Torre Vecchia z mniej więcej XIII w. i medycejska Torre Nuova z XVII stulecia. Ciekawymi atrakcjami są również Kościół św. Gorgoniusza i Villa Margherita wzniesiona na ruinach etruskich i rzymskich budowli. Na wyspie znajduje się jaskinia Bove Marino, w której niegdyś żyły mniszki śródziemnomorskie. Oprócz więźniów, strażników, policjantów i garstki rybaków ląd zamieszkuje wiele gatunków ptaków. Zwiedzanie odbywa się tylko pod opieką przewodnika, po uprzedniej rezerwacji w instytucji Cooperativa Parco Naturale "Isola di Gorgona". Dostaniemy się tu z Livorno. W okresie wiosenno-letnim z miejscowości Cecina organizuje się sporadycznie jednodniowe wycieczki na Gorgonę.

Capraia od 1873 do 1986 r. była kolonią karną. Jej północna część do dziś nie jest w pełni dostępna dla przyjezdnych. Tą piękną i dziką wulkaniczną wyspą rządzi natura. Grecy mówili o niej "Wyspa Kóz". Genueńczycy zostawili na niej po sobie kilka budowli obronnych, np. Forte di San Giorgio z XVI w. Obecnie garstka mieszkańców skupia się w jedynym porcie i miasteczku, które połączono drogą asfaltową o ok. 900 m długości. Dlatego też samochód nie będzie nam na niej potrzebny. Ta górzysta wyspa o stromych brzegach leży bliżej Korsyki niż Toskanii. Jej jedyna piaszczysta plaża to Cala della Mortola, która znika i pojawia się w zależności od prądów morskich. Najwyższy szczyt na lądzie Monte Castello osiąga wysokość 447 m n.p.m. Capraia przyciąga przede wszystkim miłośników wędrówek, jazdy na rowerze oraz nurkowania. Znajduje się na niej jedyne naturalne jezioro na archipelagu - malutkie Laghetto. Najpiękniejsza z miejscowych zatoczek Cala Rossa powstała w wyniku erozji. W tym uroczym
zakątku widać doskonale wulkaniczny charakter wyspy. Strome czerwone skały odbijają się tutaj w błękicie wód. Najlepiej oglądać je z pokładu statku wycieczkowego. Na południu przy cyplu Zenobito wznosi się XVI-wieczna wieża genueńska - Torre dello Zenobito. Na początku listopada odbywa się tu Sagra del Totano. Podczas tego wydarzenia spróbujemy typowych dań z kalmara i weźmiemy udział w zawodach wędkarskich. Capraię pokrywa w większości zielona makia śródziemnomorska. Miejscowa baza noclegowa jest raczej skromna (hotele, kemping), a turyści przybijają do tutejszych brzegów z portu w Livorno, a w sezonie wiosenno-letnim także z San Vincenzo oraz Portoferraio i Mariny di Campo na Elbie.

Na wyspy dostaniemy się z kilku portów na toskańskim wybrzeżu, np. z Piombino na Elbę do miejscowości Portoferraio, Cavo i Rio Marina (promy Moby Lines i Toremar) i na Pianosę przez Rio Marinę (Toremar) czy z Livorno na Capraię i Gorgonę (Toremar). W sezonie wiosenno-letnim funkcjonuje także wiele połączeń z innych miasteczek, m.in. z San Vincenzo (Aquavision) oraz z Piombino do wspomnianego Portoferraio (BluNavy - od 27 marca do 4 października br., Corsica Ferries - Sardinia Ferries (Elba Ferries) - od czerwca do września). Z Porto Santo Stefano (prowincja Grosseto) są też promy na Giglio i Giannutri (Toremar). Z Elby popłyniemy również Corsica Ferries - Sardinia Ferries (Elba Ferries) i Aquavision na Korsykę (np. do miasta Bastia). Jeśli planujemy wyjazd w lato, powinniśmy wykupić bilety wcześniej *(szczególnie na Giglio), ponieważ może się okazać, że zabraknie wolnych miejsc. Dokonując zakupu na stronach internetowych, należy liczyć się jednak z dodatkową opłatą transakcyjną. Na Elbę i Giglio
przeprawimy się wraz z samochodem. Jeżeli nie dysponujemy autem, poruszanie się po lądzie ułatwią nam *publiczne linie autobusowe. Pozostałe wyspy są tak małe, że z łatwością zwiedzimy je pieszo lub rowerem w ciągu jednego dnia. W okresie wiosenno-letnim wielu przewoźników oprócz standardowych kursów oferuje duży wybór *jednodniowych rejsów *(minicrociere) po archipelagu połączonych z wizytami we wszystkich jego zakątkach (m.in. Aquavision, Maregiglio). W miejscowości La Pila (Campo nell’Elba) na Elbie znajduje się także niewielkie lotnisko - Aeroporto di Marina di Campo. Nie obsługuje ono jednak bezpośrednich połączeń z Polską. Lądują na nim małe samoloty z Niemiec, Austrii (austriackiej linii InterSky) lub Szwajcarii (SkyWork Airlines, czartery Air-Glaciers) albo włoskich miast: Pizy, Florencji, Lugano i Mediolanu (Silver Air Italia).

Tekst: Beata Garncarska (Magazyn All Inclusive)/ if/udm

[

]( http://www.all-inclusive.com.pl/ )