Wyszogród

Wyszogród do 1999 roku szczycił się najdłuższym drewnianym mostem w Europie, ratowanym desperacko każdej wiosny przez saperów. Zostało z niego tylko jedno przęsło tworzące pomost widokowy, a most zastąpiono nowoczesną konstrukcją. Wyszogród był grodem obronnym wzmiankowanym już w 1065 roku.

Dziś to już tylko maleńkie miasteczko z późnobarokowym kościołem parafialnym i kościołem pofranciszkańskim, który ma jeszcze gotyckie prezbiterium zwieńczone schodkowym szczytem. W centrum zachowało się sporo domów z XIX wieku, a we wschodniej części miasta tzw. Góra Zamkowa, grodzisko, na którym wznosił się zamek rozebrany w XIX wieku.

Rębowo

W Rębowie pod Wyszogrodem zachował się jeden z najstarszych kościołów drewnianych na Mazowszu. Prosta świątynia powstała zapewne już w XVI wieku i mimo późniejszych przekształceń i remontów nie straciła pierwotnego charakteru.

Czerwińsk nad Wisłą

W Czerwińsku zachowało się jedno z najstarszych opactw na Mazowszu – ufundowane w 1120 roku dla kanoników regularnych przez biskupa płockiego Aleksandra z Malonne. W połowie XII wieku istniał już trójnawowy, bazylikowy romański kościół z dwuwieżową fasadą. Zbudowano go z kamiennych ciosów z niewielkim uzupełnieniem cegłą. Wprawdzie budowlę kilkakrotnie w dziejach powiększano, ale w zasadniczej bryle zachowała się do dziś. Najciekawszy jest portal główny – wielka romańska kamienna struktura ozdobiona rzeźbami oraz ornamentami. We wnętrzach kościoła zachował się jeden z największych w Polsce zespołów malowideł ściennych. Najstarsze są jeszcze romańskie, sporo kompozycji powstało w gotyku i renesansie, a najmłodsze pochodzą z okresu Młodej Polski. Obecnie klasztor w Czerwińsku należy do salezjanów, którzy zajmują się działalnością misyjną i w zespole klasztornym można obejrzeć zbiory pamiątek z tych misji. W pobliżu gotyckiej dzwonnicy w 1410 roku spotkały się wojska małopolskie, ruskie i litewskie,
wyruszające na wojnę z zakonem krzyżackim.

Miączyn

W okolicach tej niewielkiej wioski można zobaczyć urzekające widoki. Tu są najpiękniejsze i najbardziej malownicze jary erozyjne i wysokie urwiste brzegi Wisły, a także piękne perspektywy roztaczające się na rzekę i jej drugi brzeg porośnięty Puszczą Kampinoską. Godny polecenia jest spacer do Smoszewa drogą wiodącą krawędzią skarpy.

Zakroczym

Niegdyś był to zamożny gród strzegący przeprawy przez Wisłę i osada targowa utrzymująca się z handlu. Przesunięcie koryta Wisły odcięło miasto od szlaku handlowego, a potop dopełnił zniszczenia. W Zakroczymiu z powodu bliskości twierdzy Modlin nie budowano murowanych domów, drewniana zabudowa spłonęła w czasie wojny, a w Treblince zginęła żydowska ludność, która stanowiła 40% mieszkańców. Dziś Zakroczym to mazowieckie centrum uprawy malin i handlu nimi, a w okolicy pachnie intensywnie także cebulą. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego Gotycko-renesansowa budowla powstała w XVI, a kończona była w XVII wieku. Jest trójnawowa, a fasadę zwieńczoną wczesnobarokowym szczytem ujmują cylindryczne wieżyczki schodowe. W ołtarzu głównym znajduje się pochodzący z XVII wieku obraz Matki Boskiej. Zespół klasztorny pokapucyński Barokowy kościół powstał w 1714 roku i w 1757 został oddany kapucynom, co wiązało się z jego rozbudową. W kościele warto obejrzeć dwa obrazy malowane przez znanego polskiego malarza doby baroku
Szymona Czechowicza: Męczeństwo św. Wawrzyńca w ołtarzu i Św. Antoni Padewski.

Modlin

Budowę tej jednej z największych twierdz w Polsce zaczęto w 1806 roku z inicjatywy Napoleona, przy udziale polskich i francuskich inżynierów. Po powstaniu listopadowym rozbudowę twierdzy podjęli Rosjanie, przemianowując ją na Nowogwardijewsk. Modernizowano ją kilkakrotnie, także w XX wieku, kiedy po odzyskaniu niepodległości objęło ją w użytkowanie wojsko polskie. Do dziś zachowało się tu wiele atrakcji, m.in. ruiny wielkiego spichlerza z 1844 roku budowanego przez Jana Jakuba Gaya, stojącego na cyplu opływanym wodami Wisły i łączącej się z nią w tym miejscu Bugonarwi. Spichlerz „zagrał” w ekranizacji Pana Tadeusza ruiny zamku Horeszków. INFO Zwiedzanie twierdzy możliwe z przewodnikiem, podczas wycieczek organizowanych przez Towarzystwa Przyjaciół Twierdzy Modlin, www.tptm.ndm.pl

Kazuń Nowy

Po drugiej stronie Wisły, w Kazuniu Nowym zwanym niegdyś Holendrami, od 1764 roku mieszkali osadnicy holenderscy, sprowadzeni przez Jana Augusta Hilzena. W ciągu XIX wieku osadnicy holenderscy osiedlili się także w kilkunastu sąsiednich wsiach. Do dziś zachowało się kilka gospodarstw i zbór mennonicki. Pierwszy powstał w 1823, a obecny wzniesiono w 1892 roku. Jest budowlą drewnianą, niegdyś mieszczącą salę modlitw i szkołę z mieszkaniem dla nauczyciela, dziś przebudowaną na mieszkania (nr 22). Naprzeciw zboru jest cmentarz z zachowanymi nagrobkami osadników.

Strzembowo

Pałacyk w Strzembowie nie jest okazały, nieznany jest ani jego twórca, ani dokładna data powstania. Zbudowano go dla Charzyńskich zapewne koło 1870 roku. Co zachwyca w tym niewielkim pałacyku to wyraźne elementy orientalne. Ogromna wnęka przepruta w piętrowym ryzalicie środkowym przywodzi na myśl pałace krymskie i bajkowe rezydencje świata arabskiego, który właściciele znali być może z autopsji, a może tylko ze zdjęć.

Krysk

W Krysku, rodowej siedzibie rodziny Kryskich, których piękne renesansowe nagrobki można obejrzeć w Drobinie wznosi się ufundowany przez nich gotycki kościół z końca XV wieku. Wprawdzie został w XIX wieku powiększony ale mury są jeszcze średniowieczne. Na cegłach można dostrzec napisy z imionami Ioannes, Laurentinus i Martinus. W ołtarzu głównym można zobaczyć piękny obraz z pierwszej połowy XVII wieku przedstawiający Matkę Boską Śnieżną w ozdobnej sukience ze srebrnej blachy.

Cieksyn

W Cieksynie zachował się jeden z niewielu renesansowych kościołów na terenie Mazowsza. Podobieństwa do innych kościołów tego typu pozwalają sądzić, że cieksyńską świątynie wzniósł warsztat włoskiego architekta Jana Baptysty Wenecjanina. Jednonawowy korpus i prezbiterium pokrywa kolebkowe sklepienie ozdobione kasetonami o skomplikowanym rysunku. Warto wejść do środka, żeby zobaczyć późnogotycką grupę Ukrzyżowania na belce tęczowej i piękne ołtarze. Interesujący jest zwłaszcza manierystyczny ołtarz główny z około 1600 roku.

Płońsk

Płońsk ma prawa miejskie od około 1400 roku, ale najstarsze ślady osadnictwa w tym miejscu pochodzą z VIII wieku. W XIX wieku żyło tu wielu Żydów, urodził się tu m.in. Dawid Ben Gurion, jeden z twórców państwa Izrael i jego dwukrotny premier. Niestety klasycystyczna synagoga zrujnowana w czasie wojny została rozebrana w 1956 roku. Kościół i klasztor pokarmelicki Klasztor karmelitów trzewiczkowych ufundowany został już w 1417 roku, a murowany kościół powstał w pierwszej połowie XVI wieku. Po zniszczeniach podczas potopu został odbudowany na początku XVIII wieku, ale powojenny remont przywrócił kościołowi cechy gotyckie. Do kościoła, pełniącego dziś funkcje parafialne przylega barokowy klasztor. Grodzisko Przy wyjeździe z miasta w kierunku Nowego Miasta można zobaczyć tzw. grodzisko, pozostałość po grodzie istniejącym tu od XI wieku zapewne aż do XIV wieku, o czym świadczą znaleziska archeologiczne.

Dziektarzewo

W Dziektarzewie zachował się ciekawy gotycki kościółek z pierwszej połowy XVI wieku. Niewielką ceglaną świątynię zdobi malowniczy dekorowany blendami szczyt. Nie należy się dać zwieść, zachwycająca dzwonnica jest neogotycka – zaprojektował ją warszawski architekt Stefan Szyller w 1907 roku.

Kobylniki

Skromny późnogotycki kościół w Kobylnikach z początku XVI wieku kryje niezwykły skarb; dwa ogromnej skali renesansowe nagrobki członków rodziny Kobylnickich, pochodzące z XVI wieku. Starszy wystawiony został dla Mikołaja Kobylnickiego około 1560 roku i przedstawia zmarłego śpiącego w niszy w oprawie architektonicznej. Młodszy, zapewne z około 1590 roku powstał dla Stanisława Kobylnickiego i jego dwóch kolejnych żon. Ten ostatni przypisywany jest warsztatowi Santi Gucciego, natomiast starszy pozostaje anonimowy. Dolina Wkry Wkra to jedna z ciekawszych rzek mazowieckich idealnie nadająca się do organizowania spływów kajakowych. Spływ można zorganizować z Dziektarzewa aż do Pomiechówka, kończąc wyprawę w malowniczych lasach pomiechowskich, w którym wyznaczono wiele szlaków pieszych.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Warszawa
Autor: Małgorzata Omilanowska