Ludność, język i obrzędy

[

Język i literatura Dzieje języka buriackiego są niezwykle zawiłe. Należy on do mongolskiej grupy językowej i dzieli się na wiele dialektów. Przybywający z południa lamowie przynieśli ze sobą pismo. Jednak już w latach 30. XX w. na skutek odgórnie narzuconych reform językowych alfabet staromongolski zamieniono na łaciński, a później na cyrylicę. Narzucony jako język literacki dialekt choriński nie przyjął się i jest ciągle niezrozumiały dla części Buriatów, mimo iż pojawia się w środkach masowego przekazu i od 1992 r. uczy się go w szkołach. Wielu Buriatów porzuciło swój rodzimy język na rzecz rosyjskiego, jest to szczególnie wyraźne w miastach. Operujący mongolskim pismem Buriaci stworzyli narodową literaturę. Najbardziej znany epos buriacki nosi tytuł Geser (lub Opowiadanie o Geser-chanie, władcy dziesięciu stron świata). Składa się na
niego wiele opowiadań o Geserze, które zostały zapisane w XVI–XVII w. ]( \"http://bezdroza.pl\" )Społeczeństwo • Kultura miejska • Grupy etniczne • Buriackie tradycje,obrzędy i święta • Rzemiosło • Strój

[

Bajkał. Morze Syberii Prezentowane materiały pochodzą z przewodnika turystycznego po Bajkale opublikowanego nakładem wydawnictwa Bezdroża. ]( \"http://bezdroza.pl\" )

[

Społeczeństwo Liczbę ludności zamieszkałej na brzegach wokół Bajkału szacuje się na 1 mln. Łączna liczba ludności w obwodzie irkuckim i Buriacji to prawie 4 mln osób (z czego 1 mln żyje w Buriacji). Średnia gęludności w obwodzie irkuckim i Buriacji to prawie 4 mln osób (z czego 1 mln żyje w Buriacji). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 3,5 os./km2. Największe skupiska ludności występują na południu, w miastach i wsiach rozmieszczonych wzdłuż trasy Kolei Transsyberyjskiej. Stosunkowo gęsto zaludnione są
doliny większych rzek i niektóre kotliny śródgórskie, gdzie istnieją dobre warunki dla rozwoju rolnictwa i hodowli. Pozostałe obszary obejmujące północne wybrzeża Bajkału i pasma górskie są praktycznie bezludne. W tajdze jedynie nad większymi rzekami można spotkać osady myśliwych lub rybaków. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej

[

Kultura miejska Kultura miejska Przybajkala to w przeważającej części kultura rosyjska, choć współtworzyli ją także Kozacy, zesłańcy polscy, ukraińscy, niemieccy i inni. Dziś dominuje kultura typowa dla całego obszaru byłego ZSRR – rosyjska lub raczej radziecka architektura, europejska sztuka, teatr, rozrywka. Monotonię blokowisk przerywa powaga monumentalnych socrealistycznych budowli i znacznie starsza drewniana architektura. Z tej ostatniej słynie Irkuck, choć stare domy zachowały się także w Ułan Ude i innych miastach. Najstarsze drewniane domy pochodzą z XIX w. Niestety, większość z nich strawiły kolejne pożary miast. Te, które przetrwały, są przeważnie dosyć zaniedbane, choć każdego roku rośnie liczba odrestaurowanych zabytków. Syberyjskie drewniane „kamienice” to budynki przeważnie parterowe. Fasadę zdobią okna z niezwykle
misternie rzeźbionymi i często kolorowymi okiennicami. Uroku domom dodają bogate zdobienia i ornamenty tym okazalsze, im bogatszy był właściciel. Współczesna kultura i sztuka w okolicach Bajkału skupia się w największych ośrodkach miejskich. Jej centrum jest Irkuck. Tu mieszczą się najważniejsze muzea, kina, galerie, sale wystawowe, rozwija się muzyka i taniec. Także pod względem rozrywki Irkuck proponuje najwięcej atrakcji. Kawiarnie, puby, bary i kluby nocne wabią kolorowymi neonami. W Ułan Ude, stolicy Buriacji, dochodzi do głosu kultura autochtonów. Coraz większą część elity intelektualnej miast zaczynają stanowić Buriaci. Biorą czynny udział w życiu politycznym republiki. Władze podjęły szeroko zakrojoną akcję mającą przywrócić Buriatom ich narodową tradycję i język. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej

[

Grupy etniczne Zanim na Przybajkalu pojawili się Rosjanie, panami tych ziem byli Buriaci i Ewenkowie. Wśród Buriatów wyróżnia się dwie grupy mówiące różnymi dialektami – Buriatów Zachodnich (Przedbajkalskich) i Buriatów Wschodnich (Zabajkalskich).Większość Buriatów prowadziła półosiadły tryb życia. Ich tradycyjna gospodarka opierała się na hodowli bydła, owiec i koni (na wschodzie także wielbłądów). Stada należące do wyjątkowo bogatych rodów mogły liczyć nawet 10 tys. sztuk zwierząt. Ważną rolę odgrywało myślistwo. Przez długi czas jedyną bronią myśliwską był łuk. Część Buriatów – szczególnie na zachodzie – prowadząc osiadły tryb życia, zajmowała się rolnictwem. Współcześni Buriaci, tak jak ich przodkowie, zajmują się pasterstwem i myślistwem, nie ma jednak wśród nich koczowników. W rodzinach buriackich panował ustrój patriarchalny.
Oznaczało to dominującą pozycję ojca oraz ogólne uprzywilejowanie mężczyzn. Większością obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa obciążone były kobiety. Domeną mężczyzn było pasterstwo i myślistwo. Na świecie żyje ok. 500 tys. Buriatów – obecnie są najliczniejszą tubylczą narodowością Syberii. We własnej republice stanowią jedynie 24% ogólnej liczby mieszkańców (250 tys.). Pozostałe, największe skupiska Buriatów istnieją na obszarze obwodu irkuckiego (80 tys.), w obwodzie Czyty, północnej Mongolii i północno-wschodnich Chinach. Język Buriatów należy do wschodniej grupy języków mongolskich, do rodziny ałtajskiej. Do XX w. Buriaci używali pisma staromongolskiego, które było wzorowane na piśmie ujgurskim. Cechowało się pionowym układem wierszy, biegnących od lewej do prawej. W 1931 r. wprowadzono do użytku alfabet łaciński, który w 1937 r. zastąpiono do dziś obowiązującą rosyjską grażdanką. Współczesny literacki język buriacki powstał na podstawie dialektu chorińskiego – jest to oficjalny język
urzędowy Republiki Buriacji, ale większość Buriatów bardzo dobrze zna język rosyjski. Ewenkowie pochodzą z Mandżurii. Dawniej nazywano ich Tunguzami. W I w. p.n.e. rozprzestrzenili się na ziemiach całej Syberii Wschodniej, od Jeniseju do Morza Ochockiego. Początkowo podstawą ich bytu było myślistwo. Zajmowali się także rybołówstwem. Ich drugorzędnym zajęciem była hodowla reniferów – wykorzystywali je głównie jako środek transportu. Sami siebie nazywali Oroczon, co znaczy koczujący na reniferach. Wśród Ewenków panował ustrój patriarchalno-rodowy. Plemiona dzieliły się na grupy złożone ze spokrewnionych rodów. Na czele rodu stał najlepszy myśliwy. Gdy na Syberii pojawili się Rosjanie, Ewenkowie nie reprezentowali tak wysokiego poziomu rozwoju, jak Buriaci. Największe zmiany w życiu ludów syberyjskich przyniósł XX w. Władza radziecka zmuszała Ewenków i innych koczowników do osiadłego trybu życia – zakładano spółdzielnie hodowli reniferów, artele myśliwskie. Wskutek tego duża część ich narodowej tradycji uległa
zapomnieniu. Mimo to wielu Ewenków do dziś wędruje po tajdze, zajmując się polowaniem i hodowlą reniferów. Wyróżnia się wśród nich trzy grupy: oroczuny (hodowcy reniferów), murczeny (hodowcy koni) i lamuczery (rybacy). Obecnie na Syberii żyje ok. 25 tys. Ewenków. Nad Bajkałem są nieliczni, można ich spotkać jedynie w północno-wschodniej części wybrzeża. Ewenkowie nie znali pisma, obecnie posługują się alfabetem rosyjskim. Dominującym narodem, zarówno w obwodzie irkuckim, jak i w Buriacji, są Rosjanie (prawie 70% ludności). Z mniej licznie reprezentowanych grup narodowościowych spotyka się Ukraińców, Tatarów i Białorusinów (razem ok. 3%). Ewenków jest niewielu, jedynie ok. 1,6 tys. Wymierającą grupą są Sojoci, nazywani także Caatanami – żyją w Sajanach, hodują renifery. W Buriacji żyje tylko 200 przedstawicieli tej grupy. Tradycyjna kultura materialna w okolicach Bajkału ma dwa oblicza, ponieważ tworzą ją dwie grupy narodowościowe – Buriaci i Rosjanie. Kultura buriacka, jako bardziej egzotyczna i nieznana, a
równocześnie znacznie starsza (w okolicach Bajkału) warta jest szerszego omówienia. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej

[

Buriackie tradycje, obrzędy i święta Surcharbaan („strzelanie do skórzanej tarczy”) to buriackie święto narodowe ustanowione po rewolucji październikowej, jako przeciwwaga urządzanych w tym czasie lamajskich i szamańskich obrzędów. Odbywa się w pierwszą niedzielę czerwca. Sagaalgan („Nowy Rok”) to dla Buriatów najważniejsze lamajskie święto. Zgodnie z kalendarzem lunarnym przypada zwykle w lutym, kiedy księżyc jest w nowiu. W wigilię Nowego Roku rodziny zasiadają przy suto zastawionych stołach, na których zawsze pojawiają się produkty mleczne – ich biały kolor symbolizuje dobrobyt. Na letnie święto ku czci bodhisattwy („oświeconego”) Maitrei przybywają do dacanów rzesze wiernych. Ceremonie trwają trzy dni. Kulminację stanowi procesja, której towarzyszy dźwięk dzwonów, talerzy i długich trąb. Na jej czele kroczą lamowie, niosąc figurę i
rydwan bodhisattwy. Podczas ważnego buriackiego obrzędu Hiimorin Hindhehe wiesza się na wietrze rytualną chorągiewkę hiimorin. Na niej umieszczony jest rysunek konia, mandali, bóstw lamajskich i fragmenty ze świętych ksiąg, a na doszytych z boku językach zapisane są mantry trzech bóstw lamajskich. Chorągiewka stanowi symbol indywidualnej siły życiowej, a rytuał Hiimorin Hindhehe jest odprawiany w celu wzmocnienia tej siły i zsynchronizowania jej z cyklicznymi zmianami w przyrodzie. Kiedyś w każdym dacanie pod koniec ostatniego miesiąca zimowego wykonywany był taniec Cam. Dzisiaj ten rytualny taniec można zobaczyć już tylko w Gusinoozierskim Dacanie. Od początku lat 90. XX w. rokrocznie odbywa się festiwal Geseriada. Z początku miał on upamiętniać powstanie eposu Geser, z czasem stał się festiwalem szeroko pojmowanej kultury buriackiej. Centralnym wydarzeniem festiwalu jest uroczyste przekazanie sztandaru ze staromongolskim napisem Geser z rejonu do rejonu. Odbywa się latem. Muzyka i taniec Tradycyjna
muzyka Buriatów odzwierciedlała życie koczowników. Najbardziej rozpowszechniona była pieśń ludowa (duun). Obok starych pieśni obrzędowych i obyczajowych śpiewano o pracy i pięknie przyrody. Śpiew buriacki był jednogłosowy, oparty o skalę muzyczną zawierającą pięć dźwięków w oktawie (pentatonika). Jochor to stary taniec buriacki. Pierwotnie był to magiczny, rytmiczny taniec, podczas którego intonowano zaklęcia. Trwał od wieczora do rana i wykonywano go w kręgu, zgodnie z ruchem słońca. Tańczono, by pomóc duszy szamana i duchom zwierząt ofiarnych w wędrówce do nieba. Dziś jochor jest częstym elementem świąt i imprez kulturalnych. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej

[

Rzemiosło W tradycyjnym rzemiośle wykorzystywano przede wszystkim materiały pozyskiwane z lasu lub pochodzenia zwierzęcego. Większość przedmiotów wykonywano z drewna i skóry. Dobrym tego przykładem są naczynia sporządzone z brzozowej kory. Buriaci posługują się nimi do dziś. Wysoką pozycję społeczną mieli kowale. Szamanizm w pewnym sensie sakralizował żelazo – z trudem pozyskiwane i odznaczające się wielką trwałością. Przypisywano mu boskie pochodzenie. Akcesoria szamańskie były często żelazne. Strój ozdabiano kutymi z żelaza wyobrażeniami szkieletu, duchów opiekuńczych, demonów oraz znakami ułatwiającymi wędrówkę między światami. Nie tylko szaman przystrajał się w żelazne ozdoby. Upiększały one również stroje zwykłych ludzi. Klamry, spinki, okucia na siodła i kołczany podnosiły wartość przedmiotów użytkowych i świadczyły o zamożności
właściciela. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej

[

Strój Ważnym elementem kultury materialnej oraz miejscowych tradycji jest ubiór. Na co dzień nie nosi się już pięknie haftowanych, kolorowych ludowych buriackich strojów. W narodowy strój Buriaci ubierają się jeszcze jedynie w święto Surcharbaan. Zobaczyć go można także podczas występów zespołów folklorystycznych lub obrzędów odprawianych z myślą o turystach. Stroje Buriatów były zbliżone wyglądem do ubiorów mongolskich, a odzież damska nie różniła się zbytnio od męskiej. • ]( \"http://bezdroza.pl\" )Powrót do strony głównej _ Źródło: Bezdroża _