Zalew Zegrzyński i okolice

Zalew Zegrzyński powstał w 1963 roku, kiedy tama wzniesiona w Dębem spiętrzyła wody łączących się ze sobą dwóch rzek: Bugu i Narwi. Chodziło przede wszystkim o zbudowanie elektrowni wodnej, Zalew stał się także miejscem poboru wody do wodociągów warszawskich, ale zajmujący 33 km2 akwen stał się ulubionym celem weekendowych wypadów warszawiaków.

Na Zalewie można żeglować i uprawiać wszystkie inne sporty wodne. Wokół jeziora wioski z ośrodkami wypoczynkowymi przeplatają się z osiedlami domków letniskowych. Są tu dostępne dla każdego plaże, przystanie wodniackie i kluby. Można tu spędzić dwutygodniowy urlop i zorganizować parogodzinny wypad nad wodę. W okolicznych lasach urządzać można piesze wycieczki lub grzybobrania. Wokół jeziora jest też wiele wartych obejrzenia zabytków architektury i przyrody.

Jabłonna

Letni dwór biskupów płockich istniał tu już w XVI wieku, ale dopiero po 1774 roku powstała przepiękna klasycystyczna rezydencja wzniesiona przez Domnika Merliniego dla biskupa Michała Jerzego Poniatowskiego. Po śmierci biskupa kilka lat mieszkał w pałacu książę Józef Poniatowski. Rozbudowy pałacu dokonał Henryk Marconi na zlecenie Anny z Tyszkiewiczów primo voto Potockiej, secundo Dunin-Wąsowiczowej, inicjatorki przebudowy Natolina (patrz s. 93). W otoczeniu pałacu zachowały się oficyny, a w rozległym krajobrazowym parku założonym przez Szymona Bogumiła Zuga kilka pawilonów – oranżeria, altana chińska i łuk triumfalny. Do pałacu wiedzie brama ujęta w gotyckie kolumny z Malborka. Pałac należy do Polskiej Akademii Nauk.

Chotomów

Dzisiejszy Chotomów to już jedna z sypialni Warszawy, z dobrym połączeniem kolejowym z centrum miasta. We wsi zachował się piękny neogotycki kościół zaprojektowany przez wybitnego włoskiego architekta Franciszka Marię Lanciego. Wokół Chotomowa rozciągają się piękne lasy chotomowskie zakwitające konwaliami wiosną i pełne grzybów pod koniec lata. Nieopodal Chotomowa w Rajszewie znajduje się pole golfowe, na którym gra warszawska śmietanka.

Nieporęt

Dzisiaj Nieporęt to już jedna z sypialni Warszawy, a zarazem jeden z ośrodków tworzących zaplecze dla wczasowiczów odpoczywających nad Zalewem Zegrzyńskim. W drugiej połowie XVI wieku Nieporęt stał się własnością królewską. Zygmunt III Waza miał tu drewniany dwór, a Jan Kazimierz wzniósł nową letnią rezydencję i ufundował w 1651 roku zachowany do dzisiaj kościół, którym od 1668 roku opiekowali się jezuici.

Jadwisin

W Jadwisinie Maciej Radziwiłł zdecydował się w końcu XIX wieku wznieść nową podwarszawską rezydencję. Projekt zamówiony został u znanego francuskiego architekta Franųoisa Arveufa, a budowę ukończono w 1898 roku. Powstał przepiękny pałac w tzw. kostiumie francuskim, który po wojnie przeszedł na własność państwa. Urządzono tu dom wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów, który w 2006 roku został wystawiony na sprzedaż, jest więc szansa, że stanie się bardziej dostępny.

Serock

Serock leży na wysokiej skarpie, a u jego stóp przepływała Narew zamieniona na tym odcinku na Zalew Zegrzyński. Serock to jeden z najstarszych grodów mazowieckich wzmiankowany już w połowie XI wieku. Najcenniejszym zabytkiem miasta jest późnogotycki kościół z fasadą ujętą parą cylindrycznych wieżyczek schodowych. Dziś Serock to znakomity punkt wypadowy dla wycieczek po i wokół Zalewu, np. na południe od Serocka, w drodze do Zegrzynka można natrafić na ślady dworu, w którym mieszkał Jerzy Szaniawski.

Popowo Kościelne

Jest to jedna z miejscowości, która zrobiła prawdziwą karierę letniskową dopiero po ostatniej wojnie, w związku z rozrastającą się bazą wypoczynkową dla warszawiaków w rejonie Zalewu Zegrzyńskiego. Stoi tu jeden z piękniejszych neogotyckich kościołów, projektowany przez Józefa Piusa Dziekońskiego na wzór czeskiego późnogotyckiego kościoła w Kutnej Horze.

Zatory

Przepięknie położona wieś nadnarwiańska cieszy się coraz większym powodzeniem wśród warszawiaków jako kolejne podmiejskie letnisko. Ozdobą wsi jest piękny neobarokowy pałac wzniesiony pod koniec XVIII wieku jako klasycystyczny dwór i dwukrotnie przebudowywany w ciągu XIX wieku. Pałac otoczony jest rozległym parkiem krajobrazowym. Niestety, nie ma szczęścia do użytkowników, kilkakrotnie podejmowano jego remont, ale wciąż czeka na nowego właściciela.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Warszawa
Autor: Małgorzata Omilanowska