Gwiazdozbiór wyjątkowych miejsc. Odkryj szlak Mikołaja Kopernika na Warmii i Mazurach

Mikołaj Kopernik wyprzedzał swoje czasy. Jego teoria heliocentryczna zburzyła dotychczasowe postrzeganie świata i była prawdziwą rewolucją. "De revolutionibus orbium coelestium" to dzieło, które na stałe zapisało się w historii światowej nauki.

I choć Kopernika najbardziej znamy z jego dokonań na polu astronomii, to był on człowiekiem o wszechstronnych talentach, m.in. ekonomistą, dyplomatą, lekarzem i kartografem. Swój geniusz rozwijał i wykorzystywał także, administrując dobrami kapituły warmińskiej. Z jej ramienia zajmował się m.in. lokowaniem nowych osadników, przygotowaniem olsztyńskiego zamku do obrony przed atakiem Krzyżaków czy odbudową regionu po zniszczeniach wojennych. Od 1525 r. odpowiadał za pertraktacje z Prusami Książęcymi.

Śladami wybitnego uczonego

Na Warmii Mikołaj Kopernik spędził blisko 40 lat swojego życia. Niektóre zamki i inne budowle, w których przebywał, do dziś zachowały się w doskonałym stanie. Łączy je Szlak Kopernikowski. To 271 km trasy drogowej i 236 km trasy pieszej, które wiodą przez miejsca związane z uczonym. Podziwiać można je także, jadąc rowerem, a niektóre z nich – płynąc kajakiem urokliwą rzeką Łyną.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Obowiązkowym punktem wycieczki jest Lidzbark Warmiński. Na tamtejszy dwór swojego wuja, biskupa Łukasza Watzenrodego, Mikołaj Kopernik po raz pierwszy przybył na przełomie 1495 i 1496 r. w związku z próbą objęcia funkcji kanonika warmińskiego. Na stałe na lidzbarskim zamku zamieszkiwał w latach 1503–1510, gdy sprawował obowiązki osobistego sekretarza i lekarza biskupa.

Dziś mieści się tu Muzeum Warmińskie, którego stała ekspozycja została poświęcona wybitnym mieszkańcom regionu, poza Kopernikiem także księciu poetów polskich, biskupowi Ignacemu Krasickiemu. Zamek robi ogromne wrażenie. Dziedziniec otaczają krużganki, co przyniosło budowli przydomek "Wawelu Północy". Wewnątrz uwagę przykuwają Wielki Refektarz oraz kaplica św. Anny. Warto zajrzeć do tej monumentalnej warowni, która po renowacji odzyskała dawny blask.

Jedyna taka twierdza

Kolejnym miastem, z którym Kopernik był mocno związany, jest Frombork. Przebywał tutaj od końca 1510 r. i spędził resztę życia (z przerwami m.in. na pobyt w Olsztynie). Tutaj też znajduje się grób uczonego. Na fromborskim Wzgórzu Katedralnym astronom kupił basztę, do dziś znaną jako Wieża Kopernika. W ogrodzie swojego domu urządził stanowisko do prowadzenia obserwacji nieba (tzw. pavimentum). Badania wykorzystał przy pracach nad reformą kalendarza juliańskiego oraz przy pisaniu kolejnych rozdziałów dzieła swojego życia.

Wzgórze Katedralne jest jedyną na świecie tak dobrze zachowaną średniowieczną warownią katedralną. Obecnie znajduje się tu muzeum poświęcone uczonemu. Poza dorobkiem jego życia i dziełami prezentowane są w nim także wystawy dotyczące różnych aspektów kultury dawnej i współczesnej. W dzwonnicy katedralnej zwanej Wieżą Radziejowskiego działa także planetarium, które na kopule o średnicy 8 m wyświetla obrazy nieba widoczne z dowolnego miejsca na Ziemi oraz o różnych porach dnia i roku. Na sztucznym niebie obejrzeć można wędrówki Słońca, planet, komet i satelitów oraz obrazy ponad 6000 gwiazd.

Spoglądając w niebo

W latach 1516–1521 Kopernik dwukrotnie urzędował w Olsztynie, sprawując funkcję administratora dóbr kapituły warmińskiej. Do jego obowiązków należało m.in. zasiedlanie wyludnionych na skutek wojen wsi. Świadectwem tych działań jest rękopis "Lokacje łanów opuszczonych", w którym znalazły się zapisy dotyczące wizyt w 43 warmińskich wsiach. W Olsztynie Mikołaj Kopernik napisał także rozprawę o reformie pieniądza, którą rozwinął w traktat "Zasady bicia monety", a w 1520 r. przygotował tutejszy zamek i miasto do obrony przed Krzyżakami.

Dziś w olsztyńskiej twierdzy mieści się Muzeum Warmii i Mazur z ekspozycją poświęconą Kopernikowi. Warto dodać, że na ścianie zamkowego krużganka zachowała się wykonana przez uczonego tablica astronomiczna, która służyła pokazaniu pozornego ruchu Słońca w dniach bliskich równonocy wiosennej.

Będąc w centrum miasta, nie sposób nie zajrzeć do planetarium. Zostało ono zbudowane w hołdzie Kopernikowi. Otwarto je w 1973 r., w 500. rocznicę urodzin astronoma. Planetarium zostało wyposażone w nowoczesny cyfrowy system projekcyjny. Dzięki modernizacji znacząco poszerzył się zakres tematyczny pokazów (obecnie wykraczają one poza astronomię), pod kopułą planetarium organizowane są też koncerty. Jego widownia może pomieścić nawet 160 widzów.

Jubileuszowy 2023 rok

Na Warmię i Mazury wygodnie dotrzemy samochodem lub koleją. Z Krakowa dolecimy samolotem do Portu Lotniczego Olsztyn-Mazury w Szymanach, skąd szynobus dowiezie nas do centrum Olsztyna.

Do tego magicznego regionu warto się wybrać w przyszłym roku, który zapowiada się wyjątkowo. W 2023 r. obchodzimy 550. rocznicę urodzin oraz 480. rocznicę śmierci wybitnego uczonego. Podczas jubileuszowych obchodów zaplanowano szereg interesujących wydarzeń. Na bieżąco można je śledzić na facebookowym profilu Szlak Kopernikowski – gwiazdozbiór miejsc.

Co więcej, Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, oddając hołd nowatorskiej myśli wielkiego mieszkańca regionu, połączył historię Mikołaja Kopernika z najnowocześniejszymi rozwiązaniami technologicznymi, generując okolicznościowy CoperniCoin. To wirtualna waluta, która umożliwia zawieranie transakcji sieciowych bez pośrednika.

Więcej informacji o Mikołaju Koperniku oraz atrakcjach na poświęconym mu szlaku znajdziemy na stronie www.szlakkopernikowski.pl.