Halny - co to za wiatr? Jaki ma wpływ wiatr halny na ludzi?

Ze względu na swoją gwałtowność, może powodować znaczne zniszczenia, wpływa również na ludzkie samopoczucie. Jak powstaje wiatr halny? Jak wpływa on na przyrodę i człowieka?

Halny – czym jest?

Halny należy do wiatrów fenowych i jest lokalną nazwą takiego wiatru, która jest zarezerwowana dla wiatrów fenowych wiejących w Karpatach Zachodnich. Wiatr ten występuje w południowej części Polski, na północy Węgier, a także na Słowacji. W Polsce, a zwłaszcza na Podhalu oraz na Słowacji, w Kotlinie Liptowskiej, wiatr jest najbardziej gwałtowny, gdyż masy powietrza opadają z wysokich szczytów Tatr. Wiatr halny występuje przede wszystkim w okresie przedwiośnia (w lutym i marcu) oraz jesienią (w październiku i listopadzie), jest suchy, ciepły i bardzo porywisty. Zrywa się falami i wieje w sposób pulsacyjny. Wieje on w kierunku od gór do dolin. Czasami jest tak gwałtowny, że prowadzi do zniszczeń lasów, powala drzewa, a nawet zrywa dachy.

Halny – jak powstaje?

Przyczyną powstawania wiatru halnego jest różnica ciśnień, jaka powstaje po dwóch stronach grzbietów górskich:

• Po stronie północnej grzbietu powstaje układ niskiego ciśnienia,

• Po stronie południowej grzbietu powstaje układ wysokiego ciśnienia.

Gdy różnica ciśnień jest duża, powietrze z układu wysokiego ciśnienia, czyli od strony południowej, wznosi się, aż w końcu przekracza granicę grzbietu górskiego, który jest naturalną przeszkodą dla przemieszczających się mas powietrza (tak zwaną barierą orograficzną). Dodatkowo, istotna jest odpowiednio wysoka wilgotność powietrza oraz wystarczająca wysokość gór. Gdy wszystkie warunki są spełnione, dochodzi do skraplania pary wodnej. Wtedy po stronie, na którą wieje wiatr (strona nawietrzna) powietrze przemieszcza się po stoku ku górze, ochładza się i dochodzi do kondensacji pary wodnej, a co za tym idzie kondensują się chmury i pojawiają się opady. Wtedy nad górami obserwować można tak zwany wał fenowy, czyli białą, gęstą warstwę chmur. Z kolei po stronie zawietrznej dochodzi do ocieplania się powietrza, które jednocześnie staje się coraz bardziej suche. Gdy wiatr dociera do dolin jest suchy i ciepły.

Halny – jakie mogą być jego skutki?

Wiatr halny osiąga w porywach prędkość około 60 m/s, a rekordowa prędkość, którą zarejestrowano w 1968 roku wynosiła aż 86 m/s (około 300 km/). Halny ma duży wpływ na pogodę:

• Przyczynia się do wzrostu temperatury powietrza,

• Powoduje powstawanie posuch,

• W zimie powoduje szybkie topnienie śniegu,

• Na jesieni przyspiesza dojrzewanie roślin.

Oprócz tego, siła wiatru jest tak duża, że z łatwością łamie on drzewa powodując powstawanie tak zwanych wiatrołomów.

Zazwyczaj wiatr halny wieje przez kilka godzin, czasami przedłuża się do kilku dni, jednak rzadko występuje dłużej niż 3 dni. Mimo to, zdarza się, że halny wieje znacznie dłużej - przykładowo, w 1951 roku halny wiał aż przez 11 dni.

Halny – jaki ma wpływ na samopoczucie?

Z wiatrem halnym związane są tak zwane zjawiska fenowe. Oznacza to, że wiatr wpływa na nasze samopoczucie, a nawet zdrowie. Gwałtowne zmiany ciśnienia powietrza mogą wywoływać szereg negatywnych skutków. Na skutek silnego wiatru ludzie mogą być bardziej drażliwi i nerwowi, a także wykazywać większą skłonność do agresji. Szczególnie narażone są osoby cierpiące na choroby układu krążenia i serca. Pogorszenie stanu zdrowia odczuwają również osoby z depresją - w okresie, gdy wieje halny dochodzi do zwiększenia się liczby samobójstw. Prawdopodobnie, może wywoływać również wcześniejsze porody, poronienia oraz krwawienia.

Pod wpływem wiatru niecodzienne zachowanie można obserwować również u zwierząt domowych i hodowlanych. Co ciekawe, wiatr halny może oddziaływać nawet w pewnej odległości od gór. Dociera on między innymi do Krakowa, miast wchodzących w skład aglomeracji górnośląskiej oraz do Budapesztu.