Marihuanowe dożynki – pierwsze legalne żniwa w Urugwaju

Grupka ludzi siedzi na schodach przed ratuszem, na głównej ulicy miasta. Pije piwo. Pali jointa. Przechodzi policja. Uśmiecha się do nich i pozdrawia. Utopijny tekst jednej z piosenek polskiego reggae? Nie, po prostu zwykłe środowe popołudnie przy _ calle 18 de Julio _, głównej ulicy w Montevideo. Od czasu, kiedy pod koniec 2013 roku zalegalizowano tu marihuanę, jointy stały się częścią lokalnego krajobrazu. Typowy Urugwajczyk coraz częściej w jednej ręce trzyma tykwę z yerba mate, a w drugiej skręta.

Słynne _ La Ley 19172 _ (hiszp. ustawa nr 19172), zatwierdzone przez urugwajski senat 10 grudnia 2013 roku zakiełkowało na dobre dopiero kilka miesięcy później. W sierpniu 2014 roku zalegalizowano domowe uprawy marihuany, a w październiku zaczęto rejestrację klubów hodowców. – W domu można mieć 6 krzaczków konopi, zaś klub może mieć ich 99. Nie każdy ma smykałkę do botaniki, więc łatwiej po prostu wstąpić do klubu. Płacisz miesięczną składkę członkowską i dostajesz swój przydział marihuany – wyjaśnia mi Rodrigo, projektant graficzny z Montevideo. Taki klub może liczyć od 15 do 45 osób.

Pierwsze żniwa
Jednym z dwóch najstarszych w Urugwaju *klubów hodowców jest _ Club Cannábico CLUC _ - organizatorzy „pierwszej w historii Urugwaju fiesty _ de la cosecha _”, czyli *końca marihuanowych żniw. - Marihuanę zbiera się jesienią, co wynika z cyklu wegetacji rośliny. Konopie w określonych fazach swojego wzrostu potrzebują takiego, a nie innego stosunku godzin światła i ciemności. Na południowej półkuli marihuana wydaje plon właśnie w kwietniu – wyjaśnia mi spotkany na festiwalu Diego, który sam ma w domu kilka krzaczków. Wymyślono nawet na tę okazję nowe świeckie przysłowie - "En abril, cogollos mil", gdzie „cogollo” oznacza marihuanowe kwiatostany, których właśnie w kwietniu jest podobno tysiąc.

Impreza kończąca żniwa odbyła się 16 maja na terenie starego więzienia dla kobiet Miguelete. - Dzisiaj całe pokolenie świętuje swoją wolność i wyzwolenie się od represji i prohibicji. Dlatego dzisiaj tańczymy całą noc w jednym z tak emblematycznych miejsc, miejscu wypełnionym tak głębokim symbolizmem – powiedzieli przed imprezą jej organizatorzy. Nie spodziewali się, że na wydarzeniu zjawią się takie tłumy. – Jest tu chyba całe Montevideo! – podnieca się Diego. Na Facebooku swoją obecność na _ fiesta de la cosecha _ zadeklarowały 4 tysiące osób. Wiele z nich nie dostało się do środka, z powodu braku miejsca na terenie byłego więzienia. Druga impreza odbywała się na ulicy przed wejściem.

Stan _ constans _
Były prezydent kraju Jose Mujica widział w legalizacji marihuany nie tylko wyzwolenie się od represji związanych z jej posiadaniem. Twierdził on, że tylko tak można skutecznie rozprawić się z przestępczością narkotykową. Jak mówił, walka z przemysłem narkotykowym nie przynosi rezultatów i jego zdaniem, aparat państwowy wydając nowe ustawy może skuteczniej walczyć z uzależnieniami i gangami handlarzy narkotyków niż policja i wojsko. Cieszący się dużym poparciem w kraju _ najbiedniejszy prezydent świata _, który 90 proc. swojej pensji przeznaczał na cele charytatywne, a po mieście jeździł starym niebieskim garbusem, wedle urugwajskiego prawa nie mógł jednak kandydować na kolejną kadencję i realizacji swoich idei doprowadzić do końca.

Jego następca (i poprzednik zarazem) Tabaré Vázquez, mimo że wywodzi się z tej samej politycznej partii, pozostaje większym sceptykiem, jeśli chodzi o marihuanę. Z zawodu jest lekarzem onkologiem i wielkim promotorem zdrowia. To on podczas swojej pierwszej kadencji wypowiedział wielką wojnę papierosom: wprowadził zakaz palenia w zamkniętej przestrzeni publicznej, wycofał produkty określone jako _ light _ i nakazał, by 80 proc. powierzchni opakowań papierosów pokryły ostrzeżenia przed niebezpiecznymi skutkami palenia. Urzędujący ponownie od 1 marca 2015 roku prezydent nie kwapi się również, by Urugwaj pchać dalej w drodze do większych swobód związanych z marihuaną.

Podczas swojej kampanii wyborczej otwarcie powiedział, że nie cofnie wprowadzonych za rządów Mujiki praw. - Nie zamierza jednak iść jednak ani o krok dalej, jedynie zachować stan constans. Nie ma co liczyć na to, że za jego kadencji marihuanę będzie można kupić w aptekach, tak jak początkowo zapowiadano – mówi Rodrigo. Planowano, by każdy zarejestrowany obywatel Urugwaju miał mieć prawo nabyć miesięcznie 40 gramów, co byłoby naliczane w specjalnym systemie. Gram w aptece miałby kosztować nie mniej niż 20-22 pesos (niecałe 3 zł).

Składki członkowskie
Marihuany jednak wciąż nie można w Urugwaju legalnie kupić. Zakazany jest wszelki nią handel. Można jedynie ją dostać od swojego klubu po opłaceniu wcześniejszej składki. – Płacę *1000 pesos (ok. 136 zł) na miesiąc i dostaję za to 40 gramów *– mówi mi Verónica, należąca do drugiego z *najstarszych w Urugwaju klubów - _ Movida Cannabica _ *z miejscowości Florida. Jej klub liczy 18 osób. Wysokość składki jest inna w każdym z klubów. W Club Cannábico z Punta del Este zapłaci się już miesięcznie dwa razy więcej, a w klubie El Piso 2300 pesos (314 zł), a do tego 8000 pesos wpisowego. Zarówno hodując marihuanę w domu, jak i wstępując do klubu, wedle prawa nie można pozyskać z tego względu więcej niż 480 gramów suszu rocznie.

Żeby wstąpić do klubu albo hodować marihuanę w domu trzeba zarejestrować się w specjalnym urzędzie - Instytucie Regulacji i Kontroli Konopi, który działa przy tutejszym Ministerstwie Zdrowia. Pozwolenie dostaje się praktycznie od ręki, wystarczy tylko być pełnoletnią osobą fizyczną, obywatelem albo stałym rezydentem kraju, dostarczyć kilka dokumentów i kilka dokumentów wypełnić. Jeśli nie ma się takiego pozwolenia, nie ma się prawa posiadać żadnego krzaczka marihuany u siebie w domu. Z początkiem maja 2015 roku kartę hodowcy posiadało w Urugwaju 2000 osób, a 800 należało do jednego z klubów.

Problemy i wątpliwości
Rodrigo nie jest w klubie, nie zarejestrował się także jako hodowca. – Dlaczego tego nie zrobiłem? Chyba trochę jeszcze boję się opinii innych osób. Moja mama nie jest aż tak liberalna, mogłoby się jej to nie spodobać. Obecnie szukam też pracy i nie wiem, jak mój przyszły pracodawca zareagowałby na to, że mam _ la carta de cultivador _ (hiszp. karta hodowcy). Nie wiem, czy miałby do tego wgląd, ale wolę nie ryzykować – mówi. Szacuje się, że 56 proc. mieszkańców Urugwaju popiera obecne prawo dotyczące marihuany. Jednak środowiska prawicowe ciągle uważają marihuanę za narkotyk i pozostają krytyczne wobec obecnych swobód.

Wciąż działa w Urugwaju czarny rynek, na którym można kupić marihuanę pochodzącą z przemytu – najczęściej z Paragwaju, ale też z Brazylii lub Argentyny. Cena to zazwyczaj 500 pesos (68 zł) za 25 gramów. – Jest to jednak gorszy sort marihuany niż ten hodowany przez nas. Pełen chemikaliów i innych zanieczyszczeń. Można tam znaleźć różne rzeczy, na przykład fragmenty piór – mówi Diego.

Organizatorzy fiesty _ de la cosecha _ podkreślają, jak wiele jest jeszcze do zrobienia w kraju. Nie tylko w kwestii dalszych kroków w zapewnieniu spokoju palaczom marihuany, ale także na innych niwach życia. Do organizacji wydarzenia włączyły się także środowiska równościowe, a „królową żniw” był(a) Kevin Royk, artysta drag queen, który specjalnie na tę okazję przygotował(a) strój z motywami roślinnymi, a w długi bujny warkocz wplótł małe, sztuczne listki.

Relacja na żywo z operacji

- Nie istnieje u nas coś takiego jak turystyka narkotykowa – mówi Diego – Wszystko dlatego, że ustawa jest dla nas, dla Urugwajczyków. Nie ma uczynić z naszego kraju jakiejś mekki dla palaczy, konopnego eldorado, marihuanowego edenu. Mówi, że nie można przychodzić do pracy „pod wpływem” ani prowadzić samochodu po zapaleniu jointa. Można palić w otwartych miejscach publicznych, ale już niektóre miejsca mają własne reguły co do palenia marihuany. – Kiedyś poszedłem na imprezę candombe, zapaliłem jointa, ale podszedł do mnie ktoś z organizatorów i powiedział, że jest to tu niemile widziane – opowiada Rodrigo. - Rozumiem, ich miejsce, ich prawa - dodaje.

Diego podkreśla, że Urugwaj jest swego rodzaju eksperymentem, prekursorem idei wolnych konopi, a możliwe, że w przyszłości wzorem dla całego świata. – Jesteśmy taką operacją, które pokazują czasem na żywo w telewizji na kanałach medycznych. Patrzcie, uczcie się, wyciągnijcie z tego, co chcecie dla siebie – dodaje.

Tekst: Ola Synowiec