Osówka - Legenda Podziemnego Miasta
Przed deszczem najlepiej schronić się... pod ziemią! Polska, jak żaden inny kraj w Europie, obfituje w tajemnicze, podziemne obiekty, które "zawdzięczamy" hitlerowcom. Najbardziej imponujący jest kompleks "Riese" w Górach Sowich. Poznajcie jego tajemnice.
Przed deszczem najlepiej schronić się... pod ziemią! Polska, jak żaden inny kraj w Europie, obfituje w tajemnicze, podziemne obiekty, które "zawdzięczamy" hitlerowcom. Najbardziej imponujący jest kompleks "Riese" w Górach Sowich. Poznajcie jego tajemnice.
Podchodzimy na skraj zalanego wodą korytarza. Mrok rozświetla jedynie słabe światło latarki. Przed nami stara, blaszana krypa. Wsiadamy we czwórkę. Musimy przepłynąć na drugi koniec wykutego w litej skale kanału. Zardzewiała łódź przechyla się niebezpiecznie na boki, snop latarki oświetla jedynie wąski pas przed nami. Dopływamy do brzegu. Ale koniec "rejsu" nie oznacza końca przeprawy.
Tekst: Maciek Wesołowski
Riese w Osówce, Góry Sowie
Przed nami wiszący nad wodą mostek i system wąskich, drewnianych desek, zygzakowato ułożonych na wodzie, która w tym miejscu jest wprawdzie dość płytka, ale na tyle lodowata, że nikt nie chce ryzykować kąpieli. Mimo to co jakiś czas w ciemnościach słyszymy plusk i krzyk kolejnego turysty. Nasze przewodnik szacuje, że jedynie 30 procent zwiedzających przechodzi tę trasę całkiem suchą stopą. Jesteśmy na tzw. trasie ekstremalnej podziemnego miasta Osówka na Dolnym Śląsku. Poza nią przygotowano tu jeszcze trasy: edukacyjną, historyczną i ekspedycji Riese.
Riese w Osówce, Góry Sowie
Osówka to największa część hitlerowskiego kompleksu górniczo - budowlanego III Rzeczy, określanego jako "Olbrzym" (niem. Riese). Prace budowlane trwały od połowy 1943 roku do końca 1944. Kiedy weszła tu Armia Czerwona wyglądało to tak, jakby Niemcy dosłownie chwilę wcześniej uciekli. Światła były zapalone, narzędzia porozrzucane tak, jakby jeszcze niedawno były w użyciu - opowiada Zdzisław Łazanowski, przewodnik turystyczny po Osówce. Kompleks "Riese" był największym tego typu przedsięwzięciem realizowanym przez III Rzeszę.
Riese w Osówce, Góry Sowie
Według jednej z hipotez miała tu powstać potężna fabryka zbrojeniowa, ukryta kilkadziesiąt metrów pod ziemią. Możliwe też, że miała tu powstać fabryka broni jądrowej, ze względu na bliskość złóż uranu, wyeksploatowanych po wojnie przez Rosjan. Popularniejsza jest jednak inna teza, według przygotowywano tu kolejną kwaterę Hitlera. Trzymany w wielkiej tajemnicy system podziemi, ciągnących się od przebudowywanego zamku Książ (który w przyszłości mógłby stać się reprezentacyjną rezydencją władz III Rzeszy), przez Osówkę, Sztolnie Walimskie, Soboń czy Włodarz, miał pozwolić niemieckiemu dowództwu na kontynuowanie wojny.
Riese w Osówce, Góry Sowie
Nieprzypadkowa była lokalizacja kompleksu w Górach Sowich. Po pierwsze, przemawiało za tym ukształtowanie terenu: porośnięte gęstymi lasami góry. Po drugie, ta częś ć Dolnego Śląska była już poza zasięgiem alianckich bombowców. A do tego bardzo głęboko umiejscowione podziemia (fragmenty wydrążone są w litej skale nawet 45 metrów pod ziemią), chroniły przed bombardowaniem (wystarczy już 20-metrowa warstwa skał).
Riese w Osówce, Góry Sowie
Do niewolniczej pracy wykorzystywano więźniów obozu koncentracyjnego Gross Rosen w Rogoźnicy, przeważnie pochodzenia żydowskiego. Trudne warunki pracy i bardzo uboga dieta sprawiały, że niewolnicy przeżywali w podziemiach zwykle od dwóch do trzech miesięcy. Na ich miejsce przychodzili następni. I taki był plan. Według założeń, nikt nie powinien wyjść stąd żywy, bo mogłoby to grozić dekonspiracją obiektu.
Riese w Osówce, Góry Sowie
Wokół Osówki narosło mnóstwo legend. W tej chwili można tu zwiedzać około dwóch kilometrów podziemnych tuneli. Popularna teoria mówi jednak o tym, że wejścia do wielu kolejnych kilometrów kanałów zostały zasypane tuż przed ewakuacją Niemców. Miały się tam znajdować kosztowności i elementy nowoczesnych - na ówczesne czasy - technologii, być może również słynnych rakiet V1 i V2. Potwierdzić tego wciąż nie sposób, bo do dziś nie udało się odnaleźć żadnych planów podziemnego miasta. Na podstawie szczątkowych danych z archiwów III Rzeszy przypuszcza się, że jeszcze ponad połowa podziemnych korytarzy całego kompleksu "Riese" nie została odkryta.
Tekst: Maciek Wesołowski/udm
