Puszcza Białowieska - jeden z największych skarbów Polski

Wielowiekowy las naturalny, jakim jest Puszcza Białowieska to miejsce występowania wielu gatunków roślin, grzybów i zwierząt, wśród których prym wiedzie żubr. Jest to największy ssak Europy, a zarazem legendarny symbol puszczy, wpisujący się w historię terenów sięgającą średniowiecznych łowów królewskich. Ciężar dorosłego samca dochodzić może do 900 kilogramów, a wysokość w kłębie do 180 cm. Zagrożony przed laty wymarciem gatunek, dziś, ku uciesze mieszkańców Podlasia i białowieskich gości, godnie reprezentuje najliczniejsza populacja wolnościowa żubrów na świecie. Dla zapewnienia zwierzętom warunków zbliżonych do naturalnych, na terenie Białowieskiego Parku Narodowego został utworzony Rezerwat Pokazowy Żubrów i Koników. Można tu zobaczyć nie tylko żubry, ale także jelenie, łosie, łanie, dziki i wilki. Swoją zagrodę mają tu także koniki polskie oraz żubronie, zwierzęta będące krzyżówką żubra i krowy.

Puszcza Białowieska to nie tylko żubry. Osobom o mocnych nerwach i lubiących silne wrażenia polecamy obserwowanie rykowiska.
- Niesamowitym przeżyciem jest być w lesie, gdy robi się ciemno i chłodno, wszędzie panuje przejmująca cisza i raptem słychać z oddali ryk jelenia - uważa Jarosław Krawczyk, rzecznik Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku.
Od 2013 r. na terenie puszczy można przebywać już od godz. 4 rano, gdy jest jeszcze ciemno, do godz. 23. W północnej części Białowieskiego Parku Narodowego w obrębie "Hwoźna" żyje około stu jeleni. Szansa na udane obserwacje na rykowisku jest więc duża.

Obszar ochrony ścisłej Orłówka zwiedzać można tylko w zorganizowanych grupach z przewodnikiem. Dostępu do tego najdzikszego zakątka puszczy broni płot, granica państwowa oraz rzeki Narewka i Hwoźna. Po przejściu przez bramę zwiedzający wchodzą w świat, gdzie rządzi przyroda. Czterokilometrowy szlak, dostępny dla wszystkich oraz ponad 20-kilometrowa trasa dla profesjonalnych przyrodników wiodą po matecznikach Puszczy Białowieskiej. Tutaj nie sprząta się powalonych drzew, nie przerzedza lasu. Pośród spróchniałych pni, pokrytych grubym kożuchem mchów i porostów, wyrastają nowe rośliny. To również środowisko życia niespotykanych nigdzie indziej zwierząt. Z obszarem ochrony ścisłej Orłówka, poprzez doliny Narewki i Hwoźnej, sąsiaduje obręb ochronny Hwoźna. Można go zwiedzać bez przewodnika.

Leżąca w sercu Puszczy Białowieskiej, przy granicy z Białorusią Białowieża to jedna z miejscowości "na końcu Polski". Dawniej była książęcą i królewską rezydencją myśliwską. To tutaj książęta litewscy, królowie polscy, a następnie carowie rosyjscy budowali dwory i pałacyki. Ostatnim takim obiektem był myśliwski Pałac Carski wzniesiony w 1894 roku dla cara Aleksandra III, który niestety został spalony w 1944 roku. Na jego miejscu stoi okazały budynek Muzeum Przyrodniczo-Leśnego Białowieskiego Parku Narodowego. Do dzisiaj zachował się zaprojektowany przez Walerego Kronenberga park pałacowy w stylu angielskim z XIX wieku, w którym rośnie czternaście kilkusetletnich dębów. Atrakcję stanowi też znajdująca się tu 25-metrowa wieża widokowa, z której można podziwiać panoramę okolicy. W sąsiedztwie wznoszą się budowle dawnego kompleksu pałacowego - brama pałacowa, stajnia kozacka, budynek zarządu, Dom Marszałkowski, Dom Szoferów, Dom Łaźni. Warto zwrócić uwagę na wznoszącą się przed wschodnią bramą
prowadzącą do parku cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy, wybudowaną w latach 1889-1893. Natomiast przy ulicy Zastawa mieści się prywatny Skansen Architektury Drewnianej, gdzie można obejrzeć chaty z wyposażeniem, ule, wiatrak i kapliczkę.

Na północnym brzegu Narwi, około 32 km od Hajnówki, leży Kraina Otwartych Okiennic. Są to unikatowe pod względem architektury drewnianej wsie z bogatą dekoracją snycerską, nawiązującą do rosyjskiego budownictwa ludowego. Zwarta drewniana zabudowa, liczne cerkwie, krzyże wotywne oraz ludzie mówiący gwarą będącą mieszanką języków białoruskiego, ukraińskiego i polskiego to najbardziej charakterystyczne elementy krajobrazu tej części Podlasia. Najwięcej starych domów z typowymi okiennicami spotkamy w Kaniukach, najpiękniejszą cerkiew w Puchłach, a najlepiej zachowany dom drewniany w Socach. W Socach i Kaniukach przetrwał też do dzisiaj zwyczaj uroczystego obchodu wsi w dniu święta proroka Eliasza. Po uroczystej mszy w cerkwi procesja z chorągwiami, krzyżem i ikoną świętego wędruje od domu do domu. Przed każdym z nich zostają wystawione stoły z chlebem, solą i "zapiską", czyli kartką z prośbą o modlitwę za zdrowie rodziny. Batiuszka (ksiądz prawosławny) kropi dom wodą święconą i modli się za
zdrowie domowników wymienionych w "zapisce".

Na terenie Puszczy Białowieskiej i w jej okolicach wytyczono 11 tras do nordic walkingu o różnym stopniu trudności. Mierzą one łącznie ponad 130 km. Większość szlaków wchodzi w skład Nordic Walking Park o nazwie "Kraina Puszczy i Żubra". Przy odrobinie szczęścia można podczas spacerów spotkać się "oko w oko" z wilkiem, żubrem czy jeleniem. W punkcie rozpoczęcia tras, a także na terenie Białowieży, rozstawiono specjalne tablice, które informują o przebiegu dróg. Można też na nich znaleźć informacje o technice czy sprzęcie potrzebnym do uprawiania marszów.

The Guardian/PAP/Hachette/wg/udm