UNESCO w Polsce

Krakowski Rynek Główny to plac o kształcie nieregularnego czworoboku, który jest miejscem wielu doniosłych wydarzeń w historii Polski. Zwiedzanie należy rozpocząć od najbardziej imponującej budowli - kościoła Mariackiego. Został on wzniesiony na miejscu świątyni romańskiej z XIII w. Dzięki kolejnym przebudowom m.in. podwyższono i ozdobiono złoconą koroną wieżę północną, dobudowano kaplice do naw bocznych, wyposażenie wnętrza zmieniono z gotyckiego na barokowe. Na środku Rynku wznosi się gmach Sukiennic i samotna wieża ratuszowa. Sukiennice, jak sama nazwa wskazuje, były miejscem, gdzie handlowano suknem. Pierwotnie była to uliczka (na noc zamykana kratami), wzdłuż której ulokowały się drewniane kramy. Aby uniezależnić handel od kaprysów pogodowych w XIV w. wybudowano gotycki gmach, który po pożarze w 1555 r. został odbudowany w stylu renesansowym. To historyczne centrum Krakowa w 1978 roku zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Na szlaku architektury drewnianej, którego długość wynosi 1500 km, koniecznie trzeba zwiedzić najważniejsze obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO:

- Blizne – w powiecie brzozowskim, kościół pw. Wszystkich Świętych z XV w.
- Haczów - w powiecie brzozowskim, kościół Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła z pierwszej połowy XV w. Ten drewniany kościół gotycki stanowi największą taka świątynię w Polsce (na zdjęciu).
- Dinarowa – w powiecie gorlickim, kościół św. Michała Archanioła z ok. 1500 r.
- Sękowa - w powiecie gorlickim, kościół św. Filipa i Jakuba z ok. 1520 r.
- Lipnica Dolna - powiat bocheński, kościół cmentarny św. Leonarda z końca XV w. We wnętrzu znajduje się jedna z najcenniejszych polichromii w Polsce, urzekną nas także barokowa ambona, rzeźby i obrazy.
- Dębno – drewniany kościołek z XV w.

W łużyckim Mulakowie, podzielonym w 1945 roku granicą na Nysie na niemieckie Bad Muskau i Polska Łęknicę, na obu brzegach rzeki rozciąga się jeden z najpiękniejszych parków krajobrazowych Europy o powierzchni 10 km kw. Większa część parku, wpisanego w 2004 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, leży na terenie Polski. Najwybitniejsi niemieccy i polscy architekci i planiści XIX w. pracowali przy nasadzeniach roślin oraz budowie parkowych obiektów, dróg, mostków i kładek przez rzekę. Park ten jest największym ogrodem w stylu angielskim w Polsce.

Zaprojektowana przez Maksa Berga hala widowiskowo-sportowa, wybudowana w latach 1911-1913, przez pół wieku była największą żelbetonowa konstrukcją w Europie. Była wzorowana m.in. na świątyni Hagia Sophia w Konstantynopolu. Jej wymiary są imponujące: wysokość – 42 m, średnica kopuły – 65 m, oś konstrukcji – 152 m. Współcześnie powraca się do pierwotnej nazwy budowli – Hala Stulecia – nadanej w 1913 roku na pamiątkę 100. rocznicy bitwy pod Lipskiem. Decyzją prezydenta RP w 2005 roku została uznana za Pomnik Historii, a w 2006 roku – wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Największe wrażenie na zwiedzających robi powstała w 1896 roku kaplica Świętej Kingi. Jest ona ogromna niczym kościół (długość 54 m, szerokość 15-18 m). Trzeba pamiętać, że w kopalni, niezależnie od pory roku, panuje stała temperatura 14 st. C.

Rozciągająca się na pograniczu Polski i Białorusi Puszcza Białowieska jest jedynym w Europie obszarem, na którym występuje las w postaci pierwotnej. O zachowaniu puszczy w stanie nienaruszonym zadecydował m.in. fakt, że była ona własnością i ulubionym terenem polowań najpierw królów polskich, a potem carów rosyjskich. Wyjątkowość Puszczy Białowieskiej dostrzeżono w Polsce dość wcześnie i stworzono pierwszy w naszym kraju park narodowy. Puszcza została uznana za rezerwat biosfery i w 1979 roku wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Część obszaru leśnego jest rezerwatem ścisłym, do którego wolno wejść tylko w towarzystwie licencjonowanych przewodników.

Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau jest symbolem Holokaustu oraz martyrologii narodu polskiego podczas II wojny światowej. Do zwiedzania udostępniono byłe nazistowskie obozy koncentracyjne: Auschwitz-Birkenau, które leżą w odległości 3 km od siebie. Miedzy obozami można przemieszczać się pieszo, samochodem lub wahadłowym autobusem.

Obóz Auschwitz I powstał jako pierwszy i był jednocześnie obozem pracy i zagłady. Prowadzi tu brama z napisem „Arbeit macht frei” (Praca czyni wolnym). W bloku 4. znajduje się wstrząsająca ekspozycja ukazująca sposoby zagłady – komora gazowa, krematorium oraz niemal 2 tony włosów ofiar. Obóz w całości został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1979 roku.

Rynek jest prawdziwym sercem warszawskiej Starówki. Zawsze jest tu wielu turystów, a w sezonie letnim spotkamy również artystów malarzy, karykaturzystów, akrobatów, wąsatych szlachciców w kontuszach, sprzedawców waty cukrowej, obwarzanków i pańskiej skórki, kwiaciarki i dorożkarzy, nie wyłączając warszawskiego kataryniarza z papużką ciągnącą losy. Barwnego obrazu dopełniają ogródki kawiarniane i restauracyjne otaczające plac z czterech stron.

Pośrodku Rynku na niewielkim postumencie, spod którego tryska woda, znajduje się figura warszawskiej Syrenki (autorstwa Konstantego Hegla) - pół kobieta, pół ryba, z tarczą i mieczem w ręku, która broni polskiej stolicy już od XIV w. Rynek otaczają odbudowane z pietyzmem kolorowe XVII-wieczne kamieniczki. Ze względu na niezwykle staranną i wierną oryginałowi odbudowę Stare Miasto zostało 1980 roku wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

W północnej pierzei Rynku (strona Dekerta) mieści się Muzeum Historyczne m.st. Warszawy. Na wschodniej stronie Rynku (Barssa) znajduje się m.in. Muzeum Literatury oraz Staromiejski Dom Kultury. Na stronie południowej (Zakrzewskiego) wzrok przyciąga kamienica Pod Bazyliszkiem udekorowana stalową rzeźbą potwora.

Pod koniec XVI w. wszechwładny w swoich czasach polski kanclerz koronny Jan Zamoyski wynajął włoskiego architekta Bernarda Moranda, by ten zaprojektował miasto idealne. Zamość miał być po pierwsze twierdzą nie do zdobycia, po drugie - perłą architektury, olśniewającą nie tylko mieszkańców, ale także każdego przybysza, a po trzecie - miał to być gród zgody narodowej i równouprawnienia wszystkich wyznań.

Marzenia o mieście idealnym udało się po części zrealizować: dzisiejszy Zamość to jedno z najwspanialszych dzieł renesansowej myśli urbanistycznej. Stare Miasto z otaczającymi je murami wpisane zostało w 1992 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO i wymieniane jest wśród największych osiągnięć budownictwa europejskiego.

O wspaniałej przeszłości miasta przypominają liczne zabytki, a wśród nich Rynek Wielki - serce Zamościa i jeden z najwspanialszych placów na Starym Kontynencie - otaczające go podcieniowe kamienice mieszczańskie i dominujący nad nim charakterystyczny ratusz z 52-metrową wieżą i szerokimi schodami. Spośród ponad 200 zabytków zamojskiej Starówki na szczególną uwagę zasługują: katedra z kryptą, w której znajdują się prochy Jana Zamoyskiego, akademia, pałac Zamoyskich z arsenałem oraz kamienice ormiańskie, dawna cerkiew grecka i synagoga. Do dziś zachowały się fragmenty fortyfikacji miejskich, niegdysiejszych fos i prowadzących do miasta bram.

Gród Kopernika to niewątpliwie jedno z najpiękniejszych polskich miast. Toruń, założony niemal 8 wieków temu jako południowy bastion zakonu krzyżackiego, trafił formalnie w granice Polski w 1466 r. (Prusy Królewskie). W klimat miasta wprowadzą nas dostojne gotyckie gmachy, zabytkowa Starówka i słynne pierniki...

Dzięki wyjątkowej architekturze o średniowiecznym układzie przestrzennym miasto 1997 roku zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Powinniśmy zwiedzić zespół XIX-wiecznych fortów, Rynek i Ratusz Staromiejski, ratuszową wieżę widokową, katedrę św. św. Janów i kościół NMP. Podczas pobytu w Toruniu nie odmawiajmy sobie wieczornego spaceru nad Wisłą: nagrodą będzie imponująca iluminacja Starówki - nowoczesność połączona z tradycją.

Główną atrakcją Malborka, leżącego na skraju Żuław Wiślanych, jest wznoszący się na brzegu Nogatu potężny zamek z czerwonej cegły - największa tego typu gotycka budowla w Europie. Jej początki sięgają 2. połowy XIII w. - wtedy rozpoczęto budowę zamku zwanego przez krzyżaków Marienburgiem (grodem Marii) - w latach 80. XIII w. powstała najstarsza część, tzw. Zamek Wysoki.

W 1309 r. Malbork został stolicą państwa krzyżackiego i tu właśnie przeniesiono z Wenecji siedzibę wielkiego mistrza zakonu. Na szczególną uwagę zwiedzających zasługuje dom wielkiego mistrza, pełen finezyjnych ozdób nie tylko od strony elewacji, ale także we wnętrzach. Tu znajduje się sala uważana za najpiękniejsze wnętrze malborskiego zamku - refektarz letni, którego wspaniałe żebrowe sklepienie wspiera się na jednym tylko filarze.

Ciekawostką jest też przylegająca do północno-zachodniego narożnika Zamku Wysokiego wieża, tzw. gdanisko, w której mieściły się zamkowe latryny. W 1997 r., doceniając wartość malborskiego zamku, wpisano go na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

To niewielkie miasteczko zasłynęło jako ośrodek kultury religijnego - jest to największe po Jasnej Górze sanktuarium polskie i jedyna kalwaria na świecie wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (1999 r.). Sanktuarium składa się z barokowej bazyliki, klasztoru Bernardynów oraz tzw. Dorożek Kalwaryjskich, wzdłuż których wzniesiono 42 kościoły i kaplice, zbudowane na wzór Kalwarii Jerozolimskiej. Na szczególna uwagę zasługuje 7-kilometrowa trasa Drogi Krzyżowej, przebiegająca wśród okolicznych wzgórz.

Ewangelicko-augsburski Kościół Pokoju (na zdjęciu) to najważniejszy zabytek w Świdnicy, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (2001 r.). Jest jedna z dwóch tego typu budowli w Polsce. Druga znajduje się w oddalonym o około 40 km Jaworze. Budowę kościoła Trójcy Świętej w Świdnicy ukończono w 1657 roku. Choć z zewnątrz nie wygląda na obszerny, jest w stanie pomieścić nawet 7500 wiernych.

Kościół Pokoju w Jaworze wybudowano w latach 1654-1655 z datków wiernych z protestanckiej Skandynawii. Jest nieco mniejszy od kościoła w Świdnicy, posiada również zdobione empory i bogata polichromię. Ze względu na unikatowy charakter kościół również w 2001 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.