Wyspa Mljet - chorwacki cud natury

Jedna z najpiękniejszych dalmatyńskich wysp (97,9 km kw.) leży na zachód od Dubrownika i na południe od półwyspu Pelješac, od którego oddziela ją Mljetski kanal. Jest to obecnie najbardziej zalesiona wyspa w Chorwacji (lasy zajmują 72 proc. powierzchni Mljetu). Mieszka na niej niewiele ponad 1200 osób (kilkanaście lat temu było dwukrotnie więcej). Główne miejscowości znajdują się w większości przy drodze przebiegającej wzdłuż wyspy; są to m.in. Goveđari, Polače, Ropa, Blato, Babino Polje, Sobra, Maranovići czy Korita.

W zachodniej części Mljetu utworzono park narodowy (31 km kw.), który chroni tutejszą, niemal nietkniętą przez cywilizację, przyrodę. Znajdują się w nim dwa słone jeziora: Veliko jezero (145 ha powierzchni, 46 m głębokości) i Malo jezero (24 ha powierzchni i 29m głębokości).

Na Mljet można się dostać wynajętą łodzią lub stateczkiem pływającym kilka razy dziennie z miejscowości Mali Most, niedaleko Pomeny. Połączenie wyspy z lądem zapewniają też stałe linie promowe: Trstenik (półwysep Pelješac) – Polače (Mljet), Dubrownik – Sobra (Mljet) oraz Dubrownik – Polače (Mljet). Cena biletu Dubrownik – Sobra w sezonie wynosi ok. 60 HRK za osobę.

Pierwszymi mieszkańcami Mljetu byli prawdopodobnie Ilirowie. Resztki ich osad odnaleziono nad Velikim jezerem, a obronne grodzisko – na wzniesieniu Mali Grad. Zaglądali tu również greccy żeglarze, aby schronić się przed sztormami oraz uzupełnić zapasy wody i żywności. Nazwali oni wyspę Melitą, co oznacza "miód". Opisywał ją też sam Homer w Odysei (Odyseusz miał tu lub na sąsiednim Lastovie spędzić siedem lat). Ilirowie zajmowali się głównie handlem z mieszkańcami stałego lądu, ale znani byli też jako "utalentowani" piraci. Napadali głównie na rzymskie statki, toteż w końcu poirytowany cesarz August kazał w 35 r. p.n.e. podbić wyspę, która odtąd stała się miejscem zsyłki wysoko postawionych Rzymian.

W VI w. okolica znalazła się pod protektoratem Bizancjum, a w następnym stuleciu wybrzeże najechały połączone siły Słowian i Awarów, co zmusiło tamtejszą ludność do ucieczki na wyspy. Później coraz wyraźniej zaczęły zaznaczać się wpływy Republiki Dubrownickiej, aż w końcu miasto w 1410 r. zaanektowało wyspę. Odtąd jej historia z grubsza pokrywa się z dziejami Dubrownika. Nie zmienia to faktu, iż mieszkańcy zachowali wiele odrębnych tradycji, a turystyka wcale nie jest tu głównym źródłem zarobków (nad pieniądze przedkładany jest spokój).

Park narodowy najlepiej zwiedzać pieszo, na rowerze lub pływając wynajętą łodzią po jeziorach (ceny wynajmu rowerów, kajaków i łodzi to ok. 30 HRK za godz.). Kto chce zażyć kąpieli w większym jeziorze, powinien pamiętać o występujących tu silnych prądach.

Zbudowany w XII w. na wysepce większego z jezior klasztor Benedyktynów przez stulecia podlegał licznym przeobrażeniom. Do romańskiej podstawy dobudowywano, zgodnie z duchem poszczególnych epok, renesansowe i barokowe dodatki. W XVI w. zabudowania otoczono murem obronnym z basztą. Wysepka została opuszczona w 1869 r. Budynki klasztorne do 1941 r. służyły jako siedziba lokalnych władz leśnych. Po II wojnie światowej zostały odrestaurowane i urządzono tu hotel Melita. W romańskim kościele św. Marii (sv. Marije) uwagę zwraca kruchta z płaskorzeźbami z XII–XIII w. oraz renesansowy portyk z XVI–XVI w., na którym widnieje herb Gunduliciów.

W usytuowanej w północno-zachodniej części wyspy, nad zatoką o tej samej nazwie, miejscowości Polače zachował się rzymski pałac (od niego wywodzi się nazwa Polače), wzniesiony na planie prostokąta, z dwiema wielokątnymi wieżami. Nieopodal wioski można zobaczyć ruiny bazyliki z okresu wczesnego chrześcijaństwa, kościoła z V w. i starych fortyfikacji.

Warto zajrzeć do wsi Babino Polje, gdzie znajdują się: XV-wieczny gotycki kościół i renesansowy dwór z XVI w. W miejscowości Prožura, kawałek na wschód, zobaczyć można XV-wieczny, gotycki kościół Świętej Trójcy. Jeszcze dalej na wschód w pobliżu wsi Maranovići stoi gotycko-renesansowy kościół św. Marii od Wzgórz, a w miejscowości Korita gotycki kościół św. Wita (XV w.) i grupa barokowych domów z XVII–XVIII w.