Zadar
Miasto to uznawane jest za stolicę północnej Dalmacji, rozlokowało się na długim półwyspie nad kanałem Zadarskim, naprzeciw podłużnej wyspy Ugljan. Stare miasto zajmuje północno-zachodnią część półwyspy, otoczoną od zachodu przez wody Kanału Zadarskiego, a od wschodu – przez zatokę Jazine, w której znajduje się port.
Dalej w głąb lądu ciągną się nowsze dzielnice Brodarica i Voštarnica (rozbudowane dopiero w XIX w.). Nieopodal rozciąga się duże osiedle turystyczne Borik. Zadar jest jednak nie tylko znacznym ośrodkiem turystyczno-kulturalnym, ale też przemysłowym, o czym świadczą obiekty na obrzeżach miasta.
Stare miasto nie jest tak ciasno i jednolicie zabudowane, jak np. Trogir czy Rovinj – starsza zabudowa przeplata się tu z nowszymi niekiedy niezbyt ładnymi, konstrukcjami. Fakt ten jednak z nawiązką rekompensują liczne muzea i bardzo cenne zabytki. Starożytna Zara była zamieszkana już w IX w. p.n.e., a pierwszymi kolonizatorami było iliryjskie plemię Liburnów. W I w. p.n.e., po 200 latach wojen iliryjsko-rzymskich, teren zajęli Rzymianie, którzy utworzyli tu swoje miasto z regularnym planem ulic, łaźniami i forum.
Wtedy również powstały zaczątki murów obronnych. Kiedy cesarstwo rozdzieliło się, miasto zyskało rangę stolicy Dalmacji Bizantyjskiej. W VI i VII w. napłynęła na te tereny ludność słowiańska. Do początku XIII stulecia Zadar cieszył się statusem wolnego miasta, a w 1202 r. okolica znalazła się pod panowaniem Wenecji i trwało ono długo mimo wielu powstań miejscowej ludności. Wyniszczające walki wenecko-tureckie przyczyniły się też do upadku gospodarczego. Okres XV–XVI w. to czasy umacniającej się świadomości patriotycznej tutejszej ludności.
Literatura rozwijała się w wówczas głównie w języku chorwackim, tworzyli też wielcy chorwaccy poeci – Zoranić (1508–69), Krnarutić (1515–72) czy Budinić (1535–1600). Ten ostatni, znany również jako Pop Zadranin, wsławił się udoskonaleniem lokalnej pisowni (m.in. wprowadzeniem znaków diakrytycznych). Nieco wcześniej urodził się w Zadarze słynny architekt Juraj Dalmatinac. Po upadku Wenecji w 1797 r. miasto dostało się pod władanie austriackie (z krótką przerwą podczas podbojów napoleońskich), pod którym znajdowało się aż do 1918 r. Następnie traktatem z Rapallo przyznano je Włochom, a po kapitulacji Włoch w 1943 r. zagościli tu Niemcy, co spowodowało liczne bombardowania dokonywane przez aliantów (łącznie Zadar bombardowano 72 razy) i poważne zniszczenia zabudowy (ok. 60%). Po wojnie włożono dużo wysiłku w odbudowę w dawnym stylu. Niestety w listopadzie 1991 r. serbskie wojska rozpoczęły trzymiesięczne oblężenie Zadaru, połączone z bombardowaniami, które spowodowały kolejne zniszczenia. Na szczęście i one
zostały w większości usunięte, a miasto oblegane jest już tylko przez turystów.
_ Źródło: Bezdroża _
