Andrzejki w Szkocji. "Zakładają kilt, jedzą haggis, piją whisky i prężą się z dumy"
W nocy z 29 na 30 listopada obchodzimy andrzejki. Polacy kojarzą to święto głównie z wróżbami i laniem wosku. Nasze obrzędy nie są znane w Szkocji, w której ostatni dzień miesiąca został ustanowiony świętem narodowym ku czci św. Andrzeja – patrona kraju. Przekonajmy się, jakie andrzejkowe zwyczaje są popularne wśród Szkotów.
Najważniejsze obchody andrzejkowe nie odbywają się w stolicy Szkocji – Edynburgu, lecz w miejscowości St Andrews
St. Andrew's Day jest w Szkocji dniem wolnym od pracy (w ramach tzw. bank holiday). Ale nie dotyczy to wszystkich firm. Restauracje, szpitale, fabryki i inne zakłady są zazwyczaj czynne, a nie funkcjonują przede wszystkim urzędy. Choć w 2020 roku tę kwestię mogą regulować osobne przepisy związane z zapobieganiem rozprzestrzeniania się koronawirusa.
Andrzejki w Szkocji – tradycyjne obchody święta narodowego
W jaki sposób Szkoci obchodzą andrzejki? Czy wróżenie z kart i lanie wosku w celu poznania swej przyszłości są u nich tak popularne jak w Polsce?
- Z moich obserwacji wynika, że Szkoci nie mają pojęcia o naszych sposobach obchodów dnia św. Andrzeja – mówi Maria Aleksandrzak-Grzybek, autorka strony mariagrzybek.com m.in. o Szkocji, która mieszkała przez 6 lat w Edynburgu i przeniosła się do miasteczka w hrabstwie Fife. - Ostatnio przedstawiłam Szkotom charakterystyczne dla Polaków zwyczaje, takie jak lanie wosku. Ten pomysł wzbudził w nich ogólnie zdziwienie i wesołość. Ale Szkoci są ludźmi, którzy nade wszystko lubią się bawić i celebrować, dlatego pomysł włączenia polskich tradycji do obchodów typowo szkockich bardzo się im spodobał.
Mieszkańcy Szkocji chętnie uczestniczą w różnych zabawach. Są patriotami i lubią swe zwyczaje. Nic więc dziwnego, że andrzejki są tu szczególnie popularne. Tego dnia odbywają się liczne pochody i jarmarki. Dodatkowo sielankową atmosferę tworzą muzyka i taniec céilidh.
- Szkoci zakładają w dzień swojego patrona niezwykle piękne i barwne, narodowe stroje - kilty (charakterystyczne spódnice w kratkę) – opowiada Maria Aleksandrzak-Grzybek. – Słuchają też tradycyjnej muzyki granej na dudach, jedzą haggis, piją whisky i prężą się z dumy, że mieszkają w kraju, który im tego wszystkiego dostarcza.
Co ciekawe, wspomniane haggis jest tradycyjnym szkockim daniem zrobionym z serca, wątroby i płuc owcy, zmieszanym z mięsem mielonym, cebulką, płatkami owsianymi i łojem z dodatkiem przypraw. Wszystko zmiksowane i tradycyjnie gotowane w żołądku zwierzęcym przez 3 godziny. Uznaje je się za jedną z najbardziej obrzydliwych potraw na świecie.
W tym dniu na szkockich stołach nie może zabraknąć też rybnych dań. W końcu patron święta był przecież rybakiem.
Podczas święta narodowego Szkoci mają okazję do podkreślania wątków niepodległościowych. Symbolicznie zamieniają na maszcie flagę Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii (Union Jack) na szkocką z krzyżem św. Andrzeja (Saltire).
Co ciekawe, najważniejsze obchody andrzejkowe nie odbywają się w stolicy Szkocji – Edynburgu, lecz w miejscowości St Andrews.
Szkocja - jak będą wyglądać tegoroczne andrzejki?
Szkoci nie rezygnują z obchodów w tym roku. Jednak z powodu pandemii przenoszą je w przestrzeń wirtualną.
Które obchody święta – polskie czy szkockie są ciekawsze? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Oba kraje mają piękne zwyczaje, które warto kultywować i nie ma potrzeby ich porównywać.
- W szkockich obchodach bardzo podoba mi się ten zdrowy patriotyzm, przywiązanie do tego co nasze i promowanie tego z dumą – mówi Maria Aleksandrzak-Grzybek. - W końcu andrzejki dla Szkotów są ich narodowym świętem. Ja jednak bardzo lubię polskie tradycje, np. lanie wosku i wróżenie z niego, bo przypomina mi to dzieciństwo.
Andrzejki to dobry czas na zabawę. Tegoroczne obchody będą niestety utrudnione z powodu pandemii. Ale to nie oznacza, że musimy z nich całkiem zrezygnować. W domowym zaciszu, w gronie najbliższych, również można zorganizować wieczór wróżb. Pamiętajcie jednak, aby traktować je z przymrużeniem oka.
Święty Andrzej – kim był?
Jeden z dwunastu apostołów powołany przez Jezusa był bratem św. Piotra. Początkowo zajmował się łowieniem ryb, a później głoszeniem chrześcijańskich nauk.
Za swą działalność misyjną został skazany na śmierć męczeńską. Zmarł powieszony na krzyżu ok. 60-70 roku w greckim Pátrai (Patras). Pewna legenda głosi, że poprosił on o krzyż w kształcie litery X, bowiem nie czuł się godny umierać w ten sam sposób co jego nauczyciel.
Święty Andrzej – patron Szkocji
Apostoł jest patronem m.in. rybaków i podróżnych, ale też wielu krajów, w tym np. Szkocji. Król Angus MacFergus po odmówieniu modlitwy zobaczył na niebie krzyż, a następnie odniósł zwycięstwo w bitwie. Na pamiątkę tego wydarzenia na niebieskim tle szkockiej flagi umieszczono krzyż św. Andrzeja.
