Browar w Elblągu. Miasto niezwykłe. Co warto zobaczyć
Krzyżacki Elbląg należał niegdyś do najciekawszych miast wybrzeża Bałtyku. Tutejszą starówkę obróciły w gruzy dopiero działania wojenne w styczniu i lutym 1945 roku. Obecnie miasto wciąż odzyskuje znaczenie, czerpiąc ze swego położenia nad Zalewem Wiślanym i przy przelotowej drodze łączącej najkrócej Kaliningrad z Berlinem. Mieści się tu browar, w którym produkuje się m.in. piwo Specjal.
Krzyżacki Elbląg należał niegdyś do najciekawszych miast wybrzeża Bałtyku. Tutejszą starówkę obróciły w gruzy dopiero działania wojenne w styczniu i lutym 1945 roku. Obecnie miasto wciąż odzyskuje znaczenie, czerpiąc ze swego położenia nad Zalewem Wiślanym i przy przelotowej drodze łączącej najkrócej Kaliningrad z Berlinem.
Spacer uliczkami Elbląga – od Bramy Targowej do katedry św. Mikołaja, obejrzenie odbudowanej starówki, widok na zatokę z bulwaru Zygmunta Augusta – powinien zakończyć kufel piwa wypity w jednej z kilku dobrych knajp, jakie znajdziemy np. na elbląskiej starówce.
Wizytę w Elblągu do niedawna jeszcze można było połączyć z wypadem do Braniewa, gdzie funkcjonował wart uwagi browar, przez pewien czas będący własnością Elbrewery, potem samodzielnie warzył „Bran”, a zaprzestał działalności w 2008 roku.
Za to z Elbląga można wybrać się do Kaliningradu (Królewca). Choć reżim wizowy zaostrzony ostatnio przez Rosję może do tego zniechęcać, to dobry smak rosyjskich piw będzie miłym zaskoczeniem spragnionego piwosza.
Browar w Elblągu
Dzieje elbląskiego piwowarstwa, tak jak całego miasta, są związane z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Trzynastowieczni założyciele nowego krzyżackiego miasta zlokalizowanego u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego bez wątpienia popijali podczas ciężkiej pracy nieco płynnego chleba. Dzięki anglosaskiemu podróżnikowi z IX wieku, Wulfstanowi, wiemy natomiast, że piwa nie pijali poprzednicy elbląskich Krzyżaków, czyli mieszkańcy pruskiej osady Truso. Ów obieżyświat tak opisał ojczyznę ówczesnych Prusów: Kraj Estów jest bardzo duży i jest tam dużo miast, a w każdym mieście jest król. A jest tam bardzo dużo miodu i rybitwy. A król i najmożniejsi piją kobyle mleko, ubodzy zaś i niewolni piją miód. Jest tam między nimi dużo wojen. A u Estów nie warzy się żadnego piwa, lecz miodu jest tam dużo. Kraj, w którym nie pito piwa, musiał się wydać przodkowi dzisiejszych angielskich miłośników ale’a i stouta co najmniej dziwny.
O zmiany zadbali Krzyżacy. Wiemy, że na początku XIV wieku mistrz krzyżacki Zygfryd von Leuchtwangen nadał elbląskim mieszczanom przywilej warzenia i wyszynku piwa. Do dokumentu tego nawiązywali potem królowie polscy potwierdzający mieszczanom owo cenne prawo. Za panowania Stefana Batorego w Elblągu pojawili się kolejni Anglicy, którzy założyli tu nawet swoją faktorię, nazywaną „Angielskim Zdrojem”. Korzystając z miejscowej doskonałej wody, zaczęli warzyć równie doskonałe piwo. Do tych właśnie tradycji nawiązano w roku 1872, kiedy Towarzystwo Akcyjne „Browar Elbląski”, po uprzednim kupnie dworku „Angielski Zdrój”, zdecydowało się na uruchomienie dużego zakładu (na bazie starszego browaru w Weingrundforst). Początki były trudne, lecz po kilku latach zakład zmienił właściciela i już pod nową, lecz nawiązującą do angielskiej tradycji nazwą – Brauerei English Brunnen – stał się jednym z większych wytwórców piwa w Prusach Wschodnich.
Jeszcze w XIX stuleciu wybudowano nową słodownię i warzelnię. Wszystko to sprawiło, że w roku 1900 browar stał się oficjalnym dostawcą piwa na dwór cesarza Wilhelma II. Kres prosperity przyniosła II wojna światowa – działania wojenne nie ominęły zabudowań browaru.
Po wojnie obiekt przejęła Centrala Przemysłu Piwowarskiego w Bydgoszczy, a już w 1946 roku wznowiono produkcję. Modernizacja z lat 50. i 60. sprawiła, że elbląski zakład stał się wiodącym browarem w regionie (produkcja przekroczyła w latach 70. 500 tys. hl). Za dowód pamięci o piwnych tradycjach Elbląga można uznać jedno z najpopularniejszych warzonych tu wówczas piw: „Angielski Zdrój”. Upadek komunizmu oznaczał dla piwowarstwa elbląskiego dalszy świetny rozwój. W 1991 roku powstała Elbrewery Company Limited, która przy 51-procentowym udziale kapitału australijskiego połączyła dwa duże zakłady w Elblągu i Braniewie. Najsłynniejszym dzieckiem tego piwnego mariażu było legendarne piwo „EB” (marka to pierwsze litery nazw obu miast). Wyjątkowa jakość i smak „czerwonego piwa” oraz reklamowe hasło Czas na EB do dziś wielu piwoszy mile wspomina. Z takim kapitałem można było raźno patrzeć w przyszłość. W 1997 roku produkcja browarów zbliżyła się do 2 mln hl, lecz wtedy szczęśliwa gwiazda elbląskiego piwa nagle
zgasła. Browar zakupiony przez Grupę Żywiec w 1998 roku ciągle zwiększał moce produkcyjne, jednak koncentracja zaszkodziła jakości i duszy piwa. „EB Specjal” przestało smakować wielu piwoszom. Obecnym kontynuatorem znakomitych piw elbląskich jest dostępny w całym kraju „Specjal Jasny Pełny” i „Specjal Mocny”. Wart szczególnej uwagi jest mocny „Hevelius Kaper”. Marki te są sponsorem słynnego Jarmarku św. Dominika w Gdańsku oraz cyklicznej inscenizacji bitwy pod Grunwaldem.
Okolica
*Kanał Elbląski *– przeszło 60-kilometrowa żeglowna droga wodna na Pojezierzu Iławskim i Żuławach Wiślanych łącząca Elbląg z Ostródą. Prowadzi systemem kanałów i pochylni lądowych poprzez jeziora: Druzno, Piniewo, Sambród, Ruda Woda, Ilińsk, Drwęckie.
Kąty Rybackie – miejscowość wypoczynkowa. Turystów przyciągają tu piaszczyste plaże, ostoja kormorana czarnego oraz Muzeum Zalewu Wiślanego.
Krynica Morska – popularny kurort na Mierzei Wiślanej z jedyną w kraju ulicą Teleexpressu, sławnym Wielbłądzim Garbem (najwyższą w okolicy wydmą) oraz latarnią morską i cmentarzem Armii Czerwonej.
Pasłęk – kilka zabytków z okresu krzyżackiego, m.in. przebudowany zamek i mury miejskie z Bramą Młyńską.