Jabłeczna. Miasto nad Bugiem, które kryje wiele zabytków

Monaster męski w Jabłecznej nad Bugiem jest jednym z głównych ośrodków prawosławia w Polsce. Drewniana cerkiew pod wezwaniem św. Onufrego, a potem klasztor wzniesione zostały w pobliżu miejsca, w którym wody Bugu wyrzuciły na brzeg ikonę świętego, który był egipskim pustelnikiem, żyjącym w IV wieku. Dziś zespół klasztorny w Jabłecznej składa się z budowli, z których najcenniejsza jest klasycystyczna murowana cerkiew św. Onufrego, wzniesiona w latach 1839–1840. W tym samym czasie wystawiono piętrowy budynek klasztoru, a w połowie XIX wieku dobudowano bramę-‑dzwonnicę. Poza obrębem klasztornych murów, naprzeciwko bramy monasteru znajduje się kapliczka Zaśnięcia Bogurodzicy, a na łąkach nadbużańskich kapliczka św. Ducha. Obie są drewniane i pochodzą z początku XX wieku. Wejście do cerkwi św. Onufrego prowadzi przez czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym tympanonem. Prezbiterium oddzielone jest od nawy głównej bogatym ikonostasem, w którym znajduje się m.in. cudowna ikona św. Onufrego. Historycy sztuki
datują jej powstanie na XII lub XIII wiek. Malowidło na cyprysowej desce, o wymiarach 75 cm na 112 cm, przykrywa sukienka z wygrawerowanym rysunkiem drzew. Po stronie lewej ikonostasu znajduje się, również czczona przez wiernych w sposób szczególny, ikona MB Jabłeczyńskiej, niewiele młodsza od ikony św. Onufrego. Sklepienie i ściany świątyni pokryte są freskami przedstawiającymi świętych Kościoła wschodniego. Po unii brzeskiej w 1596 roku, na mocy której część wiernych prawosławnych na terenach dawnej Rzeczpospolitej podporządkowała się zwierzchnictwu katolickiego papieża, klasztor w Jabłecznej jako jeden z nielicznych odmówił przyjęcia postanowień unii i pozostał wierny prawosławiu. Okres rozkwitu przeżył w XIX wieku, kiedy wschodnia część Polski znalazła się pod zaborem rosyjskim. W czasie I wojny światowej budynki monasteru poważnie ucierpiały. W dwudziestoleciu międzywojennym klasztor został wprawdzie odbudowany, ale władze państwowe patrzyły niechętnie na ten silny ośrodek prawosławia. W czasie II wojny
światowej Niemcy ponownie zniszczyli klasztor, wraz z cenną biblioteką i archiwum. Odbudowa powojenna trwała długo, choć przez wiele lat monaster był jedynym męskim klasztorem prawosławnym w Polsce. W 1990 roku skradziono cudowne ikony św. Onufrego i Matki Bożej Jabłeczyńskiej. Po czterech latach udało się je jednak odzyskać. Dla uczczenia tego wydarzenia ustanowiono nowe święto – Odzyskania Ikon św. Bogurodzicy i św. Onufrego. Najuroczystszym dniem w monasterze w Jabłecznej jest dzień patrona klasztoru, obchodzony 24 czerwca. Gromadzą się wówczas na uroczystościach hierarchowie i tysiące wiernych, w tym wielu z zagranicy. Uroczystości rozpoczynają się całonocnym czuwaniem, kończą zaś dobę później, nocną procesją ze świecami idącą z cerkwi św. Onufrego do kaplicy św. Ducha, gdzie odprawiana jest uroczysta jutrznia, czyli msza o świcie.

Klasztor św. Onufrego
21-526 Jabłeczna
083 378 31 11

Dojazd
Drogą krajową nr 63 z Radzynia Podlaskiego w kierunku Sławatycz. Około 2 km przed przejściem granicznym skręcamy na północ i jedziemy jeszcze 4 km szosą w kierunku Terespola. Po dotarciu do Jabłecznej, następne 2 km na wschód drogą lokalną do samego klasztoru, usytuowanego tuż przy Bugu i granicy z Białorusią. Koleją i autobusem do Terespola, dalej autobusem.

Uroczystości
24–25 czerwca – św. Onufrego Wielkiego

1. niedziela września – odzyskanie ikon Bogurodzicy i św. Onufrego

Noclegi
Dom pielgrzyma przy klasztorze, 083 378 31 11,
W okolicy można znaleźć też nocleg w gospodarstwach agroturystycznych.

Sanktuaria katolickie w pobliżu
Kodeń, Kostomłoty, Leśna Podlaska, Pratulin

Jabłeczna. Kościół Przemienienia Pańskiego – ufundowany w 1752 roku przez Hieronima Floriana Radziwiłła jako drewniana cerkiew unicka, w 1875 roku zamieniony na cerkiew prawosławną, od 1919 jest to parafialna świątynia katolicka. Mościce Dolne – wieś założona w XVIII wieku przez sprowadzonych tu z Meklemburgii Niemców, zwanych przez miejscową ludność „Holendrami”, którzy zajmowali się osuszaniem bagien nad Bugiem i stosowali ciekawe rozwiązania konstrukcyjne, np. chaty budowane na palach. Sławatycze. Cerkiew prawosławna Wniebowstąpienia NMP. Kościół MB Różańcowej.

Seria: Miejsca niezwykłe

Tytuł: Sanktuaria w Polsce

Autor: Adam Sochaczewski